141 opvoeding
Overblijftelevisie
OPVOEDEN
maandag 20 juli 2009
door Annie de Vreugd
Een doordeweekse schooldag op de
basisschool. Eerst kringgesprek,
dan rekenen, dan lezen. Tijdens het
speelkwartier stoom afblazen na al
dat stilzitten en opletten. Dan nog taalles
en voordat de kinderen brood gaan eten,
leest de juf of meester een verhaal voor. Na
de vermoeiende ochtend is de middagpau
ze een welverdiend uurtje voor zichzelf.
De kinderen eten thuis of op school hun
brood en spelen dan nog even. In de over-
blijfruimte worden de boterhammen geïn
specteerd. Pindakaas wordt geruild voor ha
gelslag, er wordt geruziet over wie de tafels
moet schoonmaken en wie de vloer veegt
Dan is het vrij spelen op het schoolplein,
zonder instructies van juf of meester hoe
het spel dient te verlopen.
Het kind dat de lunch thuis gebruikt, ver
telt aan vader of moeder tussen twee hap
pen door dat de juf vanmorgen boos was
op een kindje. Dat hij zo'n mooi plakwerk-
je heeft gemaakt en dat de sommen van
daag heel moeilijk waren. Zo gaat dat al
ruim een eeuw en iedereen was tevreden.
Maar ouders en onderwijsmensen hebben
het al die jaren kennelijk niet goed begre
pen. Ledigheid tijdens de middagpauze is
des duivels oorkussen. NPS-jeugdprogram-
ma 'Klokhuis' gaat er na de zomervakantie
iets aan doen en introduceert 'Overblijf
TV'. Met dit gerenommeerde programma
zal het educatieve gehalte wel snor zitten.
Tijdens de middagpauze kunnen kinderen
voortaan samen met hun boterhammetje
allerlei zinnige kennis consumeren. Geen
gezellig gebabbel of irritant geruzie meer
tijdens het overblijven, maar: waffel hou
den en kijken. Kennis opzuigen.
De lummeldag is bij de NPS nog niet door
gedrongen. Waar het besef bij velen begint
te dagen dat kinderen te veel stilzitten ach
ter computer en tv, promoot de NPS het in
ruilen van een uur hollen voor stilzitten.
Onbegrijpelijk. Onverstandig ook. Kinde
ren die thuis eten, kunnen het programma
niet ontvangen. Geen nood, zij kunnen via
onderwijstv.nl meekijken. Met de boter
ham in de hand voor de computer. Het top
punt van opvoedkundig onbenul. Wat er
Pubers waren altijd al opstandig en tegendraads en hun geëxperimenteer met seks is van alle tijden. Maar is puberen
anno 2009, met loverboys en cybercrime, niet gevaarlijk geworden? „Ik vind het niet zó raar dat meisjes overwegen
een kwartet te hebben. Dat is wat ze om zich heen zien", zegt psycholo.og Rita Kohnstamm.
door Mandy Pijl foto Marieke van der Velden/HH
nooit met een gebruikt condoom.
Een kwartet is niet het toonbeeld
van hoe wij willen dat jongeren
seks hebben, het is wél wat ze om
zich heen zien. Ze zien misschien
niet specifiek kwartetten, maar wel
dat mensen van de ene naar de an
dere partner gaan. Dan kun je net
zo goed een kwartet hebben."
En de berichten over loverboys dan?
„Loverboys zijn een nieuw ver
schijnsel en het is erg genoeg dat
kwetsbare meisjes er het slachtof
fer van zijn. Maar loverboys vor
men slechts een kleine groep van
gewetenloze jongens. Gewetenloze
jongens zijn er altijd al geweest. Al
leen de manier waarop ze optre
den, is anders geworden."
e levensstijl van pu
bers is de laatste tien
jaar flink veranderd,
zegt psycholoog Rita
Kohnstamm. Reden
waarom ze het laatste deel van
haar driedelige boekenserie Kleine
Ontwikkelingspsychologie, De puber
jaren het eerst heeft herzien. On
der meer internet en de moderne
seksuele moraal zijn nieuwe the
ma's in de serie, die onlangs op
nieuw verscheen.
Als ik denk aan pubers in 2009, denk
ik aan breezerseks, loverboys, coma-
zuipen. Zijn die associaties terecht?
„Onze samenleving is behoorlijk
geseksualiseerd, daar kun je pubers
niet op aanspreken. Voor hen is
het wel moeilijk in die oversekste
samenleving vorm te geven aan
seksuele gevoelens."
Is de samenleving echt oversekst?
„Ik las laatst een artikel over de
missverkiezing van BNN, met daar
bij een foto van de presentatoren.
Twee jongens van 22? Te midden
van een leger meisjes in bikini en
erboven de kop: De Vleeskeuring.
Die jongens vonden het wel zo
geestig en eerlijk het programma
op die manier te presenteren. Maar
wat voor boodschap gaat daar van
uit? Meisjes zijn al zo verschrikke
lijk onzeker. Wat voor
ideaalbeelden krijgen ze?"
Welk effect heeft dat op die meiden?
„Het helpt meisjes niet zich zeker
te voelen. Hun lichaam verandert
snel, ze raken hun vertrouwde
lichaamsgevoel kwijt. Meisjes zijn
daar trots op: ze krijgen borsten.
Maar ze zijn ook onzeker. Dan
zien ze die twee snotjongens met
allemaal halfblote meisjes om zich
heen. Daar kunnen zij met hun pu
berlijf toch niet aan voldoen?"
In uw boek schrijft u dat pubers van
zichzelf behoorlijk conservatief zijn,
conservatiever dan hun ouders.
„Ze zijn in relaties heel streng over
vreemdgaan, een norm is er wel de
gelijk. Maar voordat ze trouwen en
kinderen krijgen, willen ze vrij
zijn. Dat kan ook. Pubers zijn ge
slachtsrijp en voorbehoedsmidde
len hebben seks vanzelfsprekend
gemaakt, al zal dat voor oudere ge
neraties wennen zijn. Het is heer
lijk dat je niet bang hoeft te zijn
dat je zwanger wordt."
De pubers van nu kennen geen gene
ratiekloof.
„Dat heeft ook te maken met die
seksuele vrijheid. Waarom waren
ouders vroeger zo streng op hun
dochters? Om te voorkomen dat ze
zwanger raakten. Die bron van
ouderlijk gezag is weggevallen."
Waar hebben-ouders nog wel iets
over te zeggen?
„De dingen die met de toekomst te
maken hebben, normen, waarden.
Pubers spiegelen zich nog aan hun
ouders als die duidelijk zijn over
bijvoorbeeld roken of drinken."
Wat kunnen ouders doen om de sek-
suele moraal van hun pubers gunstig
te beïnvloeden?
„Maak het minder beladen door la
coniek te reageren. Er zijn nu een
maal meer seksueel getinte ver
schijnselen. Daar kun je commen
taar op geven, maar dat omgevings
beeld kun je niet vermijden. Ik
maak me om pubers niet zo'n zor
gen. Ik denk dat jongeren die van
huis uit niet die seksuele uitbundig
heid kennen, er met relatieve af
stand en nuchterheid naar kijken."
In uw boek staat een brief van twee
meisjes van 15 aan tijdschrift Girlz,
waarin ze advies vragen over het heb
ben van een kwartet: seks met z'n vie
ren. Schrok u daar niet van?
„Ik vind het niet gek dat ze op dat
idee komen. Op tv en internet zien
ze wel gekkere dingen. Weet je wat
ik zo goed vond? Het antwoord
van Girlz was vooral praktisch: vrij
Webcamseks is ook zo'n vorm?
„Meisjes die worden gevraagd voor
de webcam uit de kleren te gaan,
cyberpesten: ik vind het terecht
dat er voor wordt gewaarschuwd.
Maar profiel- en netwerksites kun
nen ook een goede invloed op de
ontwikkeling van pubers hebben.
Online leggen jongeren contacten
waar ze in het echte leven mis
schien te verlegen voor zijn. De
vaak positieve reacties die ze op
hun profiel krijgen, stimuleren
hun zelfvertrouwen."
Het laatste decennium werd meer be
kend over het puberbrein. Wat wis
ten we tien jaar geleden nog niet?
„In de puberteit is het brein een
chaos door alle ontwikkelingen die
het doormaakt. Eén van de meest
fascinerende gevolgen vind ik dat
pubers moeite hebben met plan
nen. Dat hebben ze bij hun school
werk juist nodig. Huiswerk plan
nen, vooruit werken: ze kunnen
het niet. Het brein heeft aan het
hier en nu de handen vol. Eerst na
denken en dan doen, pubers heb
ben volwassenen nodig om hen
daar bij te helpen."
Reageren? gezondheid@wegener.nl
op de boterham zit, maakt niet uit. Het
kind zit met zijn aandacht ergens an
ders en proeft het niet.
Uiteraard is rust in de tent heerlijk voor
overblijfmoeders, die doodmoe worden
van al het gekibbel tijdens het eten. En
voor ouders die tijdens hun lunchpauze
liever achter hun pc doorwerken, dan
de opgetogen verhalen van hun kinde
ren aan te horen. Vergeten wordt dat al
het gekibbel en alle verhalen tussen de
middag heel zinvol zijn en er gewoon
bij horen. Krachten worden gemeten. Slui
merende ruzies opgelost.
Door over school te vertellen, zet het kind
alles op een rijtje en kan vol goede moed
verder. Opgehoopte energie na uren zitten,
moet eruit Lummelen loont.
School-tv is prachtig om te laten zien dat
kennis ook via andere kanalen kan worden
verkregen dan enkel vanuit een boek. Maar
de meerwaarde van overblijf-tv is nihil en
ondermijnt de opvoedkundige waarden
die ouders hun kinderen meegeven: als we
eten, gaat de televisie uit en zijn we met el
illustratie Eliane Duvekot
kaar en met ons eten bezig. Wordt ze op
school geleerd dat je tijdens het eten tv
hoort te kijken, dan krijgen we onverkwik
kelijke discussies thuis. Kinderen die wel
mogen kijken tijdens het eten, worden vol
wassenen die het normaal vinden dat we
hangend en knagend voor de buis zitten en
niet meer gezellig kletsen tijdens het eten.
Een oproep voor alle ouders, leerkrachten,
overblijfmoeders, schooldirecteuren: laten
we massaal 'Overblijf TV' boycotten door
niet te kijken. Weg ermee. Uit die tv. Onder
het eten willen we rust. Of gekibbel.