Vrouwelijke voorhoede
in Domburg en Veere
selectie
donderdag 16 juli 2009
Het jaar 1935. Een luxe
sportauto. Een foto in
de catalogus. Twee
vrouwen, één achter
het stuur. Jemmy van Hoboken en
Bas van der Veer. Twee van de
'Veerse Joffers'. Net als de 'Dom-
burgse dames' bemiddeld,
initiatiefrijk en goed opgeleid. Ook
op kunstgebied: academie, soms
zelfs in Parijs of particulier onder
richt. Er werd gereisd, naar Italië,
de Oost, niet zelden alleen. Zelfs
scheiden kwam voor en lesbisch
zijn kon ook. Een voorhoede.
Meer dan de helft van de beeldend
kunstenaars in Nederland is nu
vrouw. 25 vrouwen speelden tus
sen 1911 en 1940 een belangrijke
rol in het culturele Zeeuwse leven,
dat zich in Domburg en Veere con
centreerde. Sommigen woonden
er decennia, anderen kort en weer
anderen hielden het op logeren en
exposeren.
Een selectie uit hun werk - soms
ook van na WO II - is te zien in
het Marie Tak van Poortvliet Mu
seum, Domburg, het herbouwde
tentoonstellingspaviljoen uit 1911,
en in Museum de Schotse Huizen,
Veere. Locaties waar indertijd hun
kunst ook te bewonderen was.
'Een tere stilte en een sterk geluid'
is de titel van de duo-expositie,
vrij ontleend aan een uitspraak
van de criticus C.K. Elout in 1920.
Hij waardeerde de stilte, maar zou
er „wel eens een sterk geluid in
willen hooren." In de door Francis-
ca van Vloten (Domburg) en Joost
Bakker (Veere) samengestelde col
lecties bestaan ook krachtsverschil
len, maar zij selecteerden het beste
dat te vinden was. En dat is over
het algemeen goed. Er zijn wat
zwakkere werken, zo is Betsy van
Manen beter met potlood en ets
naald dan met penseel, maar ik
kwam ook en meer sprankelende
kunst tegen. Het prachtige 'Stille
ven met Chinees bord' van Lucie
van Dam van Isselt bijvoorbeeld.
Na het zien van grote meesters in
Florence, besloot zij het klein te
houden. Trefzeker en subtiel geeft
ze kleur en huid aan haar objec
ten. Ingetogen maar mooi van
licht en textuur is het portret dat
de 'Veerse' Jemmy van Hoboken
Wekelijks sig
naleert Nico
Out de beste
beeldende
kunst die in
Zeeland is te
zien. Deze
week 'Een tere
geluid'.
stilte en een sterk
Jacoba van Heemskerck: Bild (Landschap met boom), 1915, olieverf op doek. particuliere collectie Amstelveen
der Feer, communiste, vriendin
van Joris Ivens, schilderde met olie
verf een sterk portret van Eva
Besnyö Vreemd dat haar aquarel
len wat onbeholpen aandoen. Hoe
anders zijn de levendige stillevens
en landschappen van de flam
boyante en zeer bereisde Claire Bo
nebakker, de beste vriendin van
Van der Feer. Maar in de wervelen
de tekening 'Kerkinterieur, Ronco'
is zij op haar best.
Zowel de tentoonstelling in Veere
als die in Domburg zijn de 'moei
te' van een bezoek waard. In Dom
burg is de tentoonstelling - met ro
de wanden, passend bij de passie
die in leven en werk van de expo
santen voelbaar is - aansprekender
ingericht dan in Veere. Verder
blijft het kwalijk dat Zeeland geen
museum kent waar de ontwikke
lingen van de met deze provincie
verbonden kunst van 1900 tot he
den permanent worden gepresen
teerd. Een selectie uit wat er nu in
Veere en Domburg wordt ge
toond, zou daar een mooie zaal
vullen.
Een tere stilte en een sterk geluid.
Domburgse Dames en Veerse Joffers
1875-1985. t/m 8 november Marie
Tak van Poortvliet Museum, Domburg,
di t/m zo 13.00-17.00 uur en t/m 1
november Museum de Schotse Huizen,
dagelijks 13.00 -17.00 uur. Rijk
geïllustreerde publicatie verkrijgbaar.
maakte van Marietje van de Bosse.
Een juweeltje. Maar ook in haar la
tere werk, een eigen mix van kubis
me en expressionisme, weet zij
overtuigend een sfeer op te roe
pen, ditmaal niet verstild, maar vi
taal.
Er is geen sprake van een 'school',
ondanks onderlinge contacten,
soms vriendschappelijk, soms
meer in de zin van kennissen. Je
ziet hoe individuele talenten zich
oriënteerden op traditionele of
meer moderne ontwikkelingen en
daar soms zelfs een eigen gezicht
aan gaven. Dat laatste geldt vooral
voor Jacoba van Heemskerk, die
een unieke vorm van expressionis
me ontwikkelde, waarin zij haar
spirituele ideeën over natuur en
heelal wist te verbeelden. Het
geldt ook voor Charley Toorop die
na een expressionistische periode
een doorvoelde vorm van Nieuwe
Zakelijkheid zou neerzetten. Van
dat latere werk is in Domburg niet
veel te zien, maar de 'Oude Molen'
uit 1919 straalt visie en kracht uit.
Naast deze terecht bekendste kun
stenaressen staan verrassingen als
Roline Wichers Wierdsma. Zij
maakte gedurfde grafiek, grote
donkere bladen en exposeerde
vaak in Domburg. De Duitse Car
ry van Biema - een studiegenote
van Van Heemskerk - alleen in
1921. Daaraan danken we onder an
dere het ijzersterke portret van Al-
brecht Schaeffer, een beroemde
dichter met wie zij korte tijd een
affaire had. Ook in Veere kom ik Lucie van Dam van Isselt:
verrassingen tegen. Anneke van Stilleven met Chinees bord (detail)
Christian Wisse
Wisse laat in een serie grote por
tretten van klei zien hoe verschil
lend mensen zijn zonder een oor
deel te vellen over wat normaal is
of abnormaal, over wat goed is en
wat slecht.
Wat zie je van de binnenkant aan
de buitenkant?
Expositie in de reeks 'Een mens'.
t/m 30/8 Bewaerschole,
Burgh-Haar.V vo t/m zo 14.00 -
17.00 uur.
Harts Demeulenaere
Demeulenaere is gefascineerd
door architectonische ruimte. Hij
brachtrlattenconstructies aan in
het nog niet afgebouwde centrale
paviljoen op het Ik-eiland van Jan
van Munster. In een video-installa
tie toont hij stukken van de ruim
te die je vanaf eerf bepaald stand
punt niet kunt zien.
Alleen nog za. en zo. van 12.00 tot
17.00 uur, Ikeiland, Watertoren,
Vlissingsestraat, Oost-Souburg.
Burgerweeshuis
Honderden beelden en beeldjes
bevolken tuin en stijlkamers in
het statige Burgerweeshuis in Zie-
rikzee. Uiteenlopende vormen van
figuratie, mens en dier, maar ook
abstracte sculpturen van 40 beeld
houwers. Op deze 44e editie van
de zomertentoonstelling zijn ook
klein-antiek, sieraden, glas, oosters
porselein en curiosa te koop.
t/m 30/8, Burgerweeshuis, Poststraat
45, Zierikzee, di t/m zo 11.00-17.00 u.
Iris de Leeuw
Iris de Leeuw maakte in de jaren
'90 affiches en uitnodigingen voor
'September Zeeland Cultuur-
maand', de voorloper van het 'Zee
land Nazomerfestival'. De speelse,
kleurige ontwerpen drukte zij zelf
in de zeefdruktechniek. De Druk-
kery in Middelburg toont een over
zicht van dit sprankelende werk.
t/m 6 september, de Drukkery, Markt,
Middelburg, ma 11-18, di, wo, vr 9-18,
do 9-21, za 9-17 uur.
Belgische Schonen
Belgische Schonen is de titel van
een aantal 19e en 2oe-eeuwse top
stukken uit het Koninklijk Mu
seum voor Schone Kunsten Ant
werpen, met de zee als onder
werp. Met werk van James Ensor,
Constant Permeke en Jean Brussel
mans. Ook Hendrik Willem Mes
dag is vertegenwoordigd.
t/m 27 sept., muZEEum, Nieuwendijk,
Vlissingen. Ma. t/m vr. 10-17, za., zo.
13-17 uur.
