8| 40 jaar maanlanding Krasvrij glas dankzij ApolL Veel maangruis van de aardbode D Tranquility Base here...., the Eagle has landed. Met deze woorden meldde Neil Armstrong dat de maanlander veilig was geland in de Zee der Stilte. Donderdag veertig jaar gele den werd de Apollo 11 gelanceerd en vijf dagen later stond de eerste mens op de maan. De gevolgen zien we nog iedere dag, van pc tot het vriesdrogen van voedsel. dinsdag 14 juli 2009 door Serve Vaessen Miljoenen mensen waren er getuige van hoe op 16 juli 1969 de Apol lo 11 om 9.32 uur los kwam van het lanceerplatform op Cape Can averal. Amerikaanse media waren al wekenlang in de ban van deze ruim temissie die de belofte van presi dent John F. Kennedy moest inlos sen. Hij beloofde op 25 mei 1961 dat de Amerikanen voor 1970 een man op de maan zouden zetten. Die belofte deed Amerika gestand. Op 21 juli 1969 zette Neil Armst rong als eerste mens voet op de maan. Miljarden dollars hadden de Verenigde Staten er voor over om de Russen in de race naar de maan te verslaan. Toch is veertig jaar na dato de erfe nis van het Apollo-maanproject nog steeds onduidelijk. Veel kran ten kwamen op die 21ste juli super latieven te kort om het belang van de eerste maanlanding te onderstre pen. Een krant uit het zuiden schreef bijvoorbeeld: 'De eerste voet stap op de maan is een evenement dat zijn weerga in de menselijke his torie van een miljoen jaren of meer niet heeft.' Een nieuw tijdperk zou aanbreken, met permanent bewoon de maanbases en mensen op Mars nog vóór het jaar 2000. De droom bleek echter van korte duur. Publiek en politiek verloren hun belangstel ling en vijf maanlandingen later kwam het Apollo-project voortijdig aan zijn einde. Een lange termijnvi sie voor de exploratie van de maan ontbrak, want Apollo was vooral een wapen in de Koude Oorlog. Als reactie op de eerste ruimtevaart successen van de Russen, besloot president Kennedy tot een prestige project dat de superioriteit van het vrije westen tegenover het commu nisme moest aantonen: vóór 1970 zou Amerika een mens naar de maan sturen. Kosten noch moeite werden daar voor gespaard. Halverwege de jaren zestig werkten 450.000 Amerika nen aan het bemande ruimtevaart programma, dat uiteindelijk meer dan dertig miljard dollar zou kos ten. Toen de voetstappen van Neil Armstrong eenmaal in het maan- stof stonden gedrukt, had Apollo zijn doel bereikt. De Sovjet-Unie was verslagen, de euforie ebde weg, dus waarom nog verder miljarden spenderen aan het peperdure maan- programma? Veertig jaar later lijkt Apollo een vergeten hoofdstuk uit de geschiedenisboekjes. Toch zijn al die miljarden dollars niet definitief 'naar de maan'. Economen hebben nagerekend dat elke aan het maan- programma uitgegeven dollar het vier- tot vijfvoudige heeft opgele verd. De ruimtevaartindustrie bloei de als nooit te voren en in haar kiel zog ontstond nieuwe bedrijvigheid. Ook leverde het Apollo-project tal van technologieën en producten op die inmiddels gemeengoed zijn. Zo zette de behoefte aan kleine compu ters in de krappe Apollo-capsules de ontwikkeling van de pc in gang. Brandwerende kleding voor formu le i-coureurs, het vriesdrogen van voedsel, nierdialyse en MRI-scan- ners in ziekenhuizen, op afstand be- dienbare biomedische controleappa- ratuur, ultralichté tennisrackets, snoerloze boormachines, krasvrij glas, betaalbare kwartshorloges, nieuwe strategieën voor manage ment en beleidsuitvoering: allemaal uit het maanprogramma voortgeko men. Sinds 1976 telt het Amerikaanse ruimtevaartbureau NASA ongeveer 1500 aan de ruimtevaart gerelateer de, commercieel toepasbare techno logieën. Toch zou de pc er ook wel zonder het Apollo-project gekomen zijn, al dus de critici van de bemande ruim- De pc zou er ook wel zonder het Apollo-project zijn gekomen tevaart. Gerichte investeringen op aarde leveren minstens net zoveel technische snufjes op tegen veel minder kosten. Natuurlijk zijn gunstige neveneffec ten mooi meegenomen, maar ruim tevaart hoort een primair doel te dienen dat je alleen in de ruimte kunt bereiken. Het meest directe resultaat van de maanlandingen zijn de 328 kilo gram aan bodemmonsters die de as tronauten mee terug brachten. Want ook al speelde het weten schappelijk onderzoek van de maan aanvankelijk geen rol in het Apol- lo-programma, de maanstenen le verden een schat aan nieuwe gege vens op. Bijvoorbeeld een nieuwe theorie over het ontstaan van de maan. Kort na de vorming van de aarde trof een reusachtige meteoriet onze planeet in de flank^waarbij grote hoeveelheden gesteente naar buiten werden geslingerd. De brokstukken vormden korte tijd een ring rond de jonge aarde en verdichtten zich vervolgens tot onze maan. Voor sterrenkundigen geldt de maan als kosmisch fossiel, dat sinds zijn ontstaan geen grote veranderin gen heeft ondergaan. Daarom draagt de maan nog steeds sporen uit de wordingsgeschiedenis van het zonnestelsel. Op aarde heeft aan houdende geologische activiteit daarvan niets meer overgelaten. Inmiddels keert de belangstelling voor de aardse wachter terug. Euro pa, India, Japan, China en de Vere nigde Staten lanceren weer onbe mande sondes richting maan, on der meer om naar ijs in kraters te zoeken. In 2004 presenteerde presi dent Bush zijn Vision for Space Ex ploration, ambitieuze plannen die voorzien in een terugkeer naar de maan rond 2020. Permanente maan- stations moeten er komen, ter voor bereiding van bemande missies naar Mars. De vraag naar de zin van mensen op de maan, blijft intussen onbeantwoord. Wetenschappers zit ten er niet om te springen, want zonder mensenlevens te riskeren en tegen 'lage' kosten kun je verre we relden ook met robots verkennen. foto NASA De VS gaven alle landen maanstenen. Een hoop daarvan zijn niet meer te vinden. Een maansteen van de Apollo 11. e Amerikaanse astronau ten brachten iets mee van hun missie: maan stenen. Vijf minuscule stukjes zijn, 40 jaar na dato, weer even te zien in het Museum Boer- haave in Leiden. Daar zijn ze ten minste nog zuinig op hun spullen. Wat niet gezegd kan worden van al le bezitters van maangruis. Heel veel is in de loop der jaren verloren gegaan. Weg. Foetsie! Van de aard bodem verdwenen. De zes bemande vluchten van het Apollo-programma namen destijds in totaal 382 kilo puin van de maan mee. De Amerikaanse president Nixon liet alle landen van de we reld meedelen in deze stap Voor waarts voor de mensheid. Van zo wel de allereerste bemande vlucht, de beroemde Apollo 11 uit 1969, als de laatste missie, de Apollo 17 uit 1972, ontvingen de staatshoofden van alle landen in de wereld maan stenen. Samen met een vlaggetje van het betreffende land dat met de vluchten was meegestuurd. Koningin Juliana deed wat een staatshoofd behoort te doen. Ze stond de zeldzame relikwieën on middellijk af aan Museum Boer- haave. De stenen waren voor en van het volk. Het nationale weten schapsmuseum stelde de houten standaards met de vlaggetjes en de in kunststof gevatte steentjes nog diezelfde maand ten toon. Toen de hype over de maan een beetje voorbij was, borg Boerhaave de vier steentjes en het blokje veilig op. Ter gelegenheid van het 40-ja- rig jubileum van de eerste maand- landing komen ze deze zomer tijde lijk terug in de vitrine. Niet overal in de wereld kan dit. CollectSPACE is een bureau dat heeft onderzocht wat er in de tus senliggende jaren is gebeurd met het maangruis dat is verspreid. „En dat leverde", zegt dr. Ad Maas van Boerhaave, „tamelijk schokkende re sultaten op. Tot nu toe slaagde men er in slechts 22 verblijfplaatsen van het maangruis te lokaliseren. Niet veel, als je bedenkt dat 135 landen zijn verrijkt met steentjes. Het heeft er alle schijn van dat niet ie dereen zorgvuldig is omgesprongen met de stukjes basalt van 4 miljard jaar oud, afkomstig uit de Mare Tranquillitatis." De conservator van Boerhaave pakt de lijst erbij. „In Malta is het maan-

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2009 | | pagina 8