Rebiya Kadeer:
Moeder der Oeigoeren
De bevolking in de stad lijkt alleen maar kwader te worden. De sfeer
wordt grimmiger. De spanning stijgt in Urumqi
Donderdag 9 juli 2009 I 9
Rebiya Kadeer
Spanningen in Xinjiang
Oeigoeren nog altijd grootste
etnische groep, ondanks komst
miljoenen Han-Chinezen.
Bevolkingssamenstelling
In 1949 telde bevolking Xinjiang
ongeveer 6 procent Han-Chinezen
2004
Bevolking: 19,63 miljoen
Oeigoeren: 8,3 miljoen
Oeigoeren
*44 verschillende groepen
door Carel Goseling
DEN HAAG - Haar bijnaam is 'Moeder
der Oeigoeren'. Sinds 2005 woont ze
in de VS, verbannen door de Chinese
autoriteiten. Die wilden Rebiya
Kadeer (62) niet langer in de buurt
hebben. Nu beschuldigen de
machthebbers in Peking haar ervan de
Oeigoeren in Xinjiang op te hitsen.
Rebiya Kadeer wist zich op te werken
van wasvrouw tot de op zes na rijkste
inwoner van China. Ze stichtte een
wasserij, een handelsonderneming en
een warenhuis. Als zakenvrouw kwam
Kadeer op voor arme Oeigoeren. In
haar warenhuis gaf ze hen gratis
scholing en zorgde ze voor werk.
Haar activiteiten bevielen de
communistische machthebbers. In
1995 werd ze lid van de Politieke
Raadgevende Conferentie, een
adviesraad voor de partij. Kadeer ging
in 1995 namens China naar de
VN-conferentie voor vrouwen.
Toen ze in maart 1997 in een rede
voor het Volkscongres de
machthebbers opriep de Oeigoeren
autonomie te verlenen en zich meer
gelegen te laten liggen aan
mensenrechten, bekoelde de liefde.
Zeker toen zij ook nog melding
maakte van een veldslag in de stad
Gulja, een maand eerder.
Oeigoeren waren daar de straat
opgegaan om te protesteren tegen de
executie van 30 leden van hun
gemeenschap, omdat die zich hadden
ingezet voor de rechten van het volk.
Het Chinese leger sloeg het protest
neer. Oeigoeren werden in elkaar
geslagen, aangevallen door
vechthonden, achter voertuigen over
straat gesleept, of gewoon
doodgeschoten, kleine kinderen
incluis.
Kadeer zag het met eigen ogen
gebeuren, maar moest zwijgen.
Aantekeningen, geluidsopnamen en
foto's werden in beslag genomen. Na
haar speech bij het Volkscongres
werd ze uit haar functies ontheven en
kreeg ze een reisverbod.
Haar arrestatie - wegens verraad van
staatsgeheimen - kwam in 1999.
Begin 2000 werd zij tijdens een
proces achter gesloten deuren tot
acht jaar cel veroordeeld. Ze had de
staatsveiligheid in gevaar gebracht,
oordeelde de rechter. Door toedoen
van internationale druk werd ze begin
2005 'op medische gronden' - naar
eigen zeggen het gevolg van
martelingen - vrijgelaten en
uitgewezen. In de VS vecht Rebiya
Kadeer sindsdien voor de rechten van
haar volk. Eind 2006 werd ze
voorzitster van het Wereldverband
van Oeigoeren, dat in München zetelt
en zich dé vertegenwoordiging van
alle Oeigoeren acht.
in Urumqi
RUSLAND
KAZACHSTAN
MONGOLIË
IRAN
AFGHANISTAN
oYining
oTurpan
IZijde route
Peking
XINJIANG china
1209
INDIA
PAKISTAN
y/ TADZJIKISTAN
eeuw
Su Gongta Moskee
1933
KAZACHSTAN
1949
KIRGIZIË
1955
1955
tot nu
Kashgar
taklimakan XINJIANG
pamir woestijn
plateau OHotan (Khotan)
Oppervlakte 1,66 miljoen km21> r
Geschiedenis Oeigoeren
Nomadenvolk Oeigoeren
vestigt zich in Mongolië
Oeigoeren door Kirchiezen naar
Oost-Turkestan (Xinjiang) verdreven
Mongolen onder leiding van Djengiz
Khan veroveren Oost-Turkestan
Oeigoeren bekeren zich tot islam
Onderwerping door Mantsjoes
Oprichting Republiek Oost-Turkestan
met steun van buurland Sovjet-Unie
Chinese communisten nemen onder
leiding van Mao macht Xinjiang over
Xinjiang 'autonome provincie' China
Komst van vele Han-Chinezen. Taal,
cultuur en religie Oeigoeren onder druk
Ernstige onlusten tussen
bevolkingsgroepen.
2009