Turkse woede over lot van 'broeders'
heers
De Turkse verontwaardiging
over het Chinese geweld tegen
de Oeigoeren is groot. Er
wordt al gepleit voor een
boycot van producten uit
China. Turken voelen zich
nauw verwant aan de
Oeigoeren, een van oorsprong
Turks nomadenvolk.
door onze correspondent
Jessica Maas
De meeste bloedige foto's
uit het Chinese Xinjiang
staan op de voorpagina's
van de Turkse kranten. 'Genoci
de', staat er met dikke zwarte let
ters boven.
De woede over het Chinese ge
weld tegen de Oeigoeren, groeit
met de dag. Een Turkse consumen
tenorganisatie riep gisteren al op
tot een boycot van Chinese pro
ducten vanwege de 'massamoor
den op de Oeigoeren'. En ook de
invloedrijke islamitische onderne
mersorganisatie kwam met een
veroordeling en riep Turkse onder
nemers op hun zakenrelaties met
China te heroverwegen.
Politici van de nationalitische par
tij MHP lieten weten uit een Chi
nees-Turkse vriendschapsgroep te
stappen en partijleider Devlet Bah-
celi veroordeelde in felle bewoor
dingen het geweld tegen de 'Oei-
goerse broeders'.
En zowel bij de Chinese ambassa
de in Ankara als het consulaat in
Istanbul is de afgelopen dagen ge
demonstreerd door woedende Tur
ken en Oeigoeren. Turkije telt een
aanzienlijke gemeenschap van Oei
goeren die in de loop der jaren uit
China zijn gevlucht.
Ook de Turkse regering volgt de
ontwikkelingen op de voet. Zo
riep de Turkse minister van Bui
tenlandse Zaken Ahmet Davutog-
lu de Chinese diplomatieke verte
genwoordiger op het matje en zo
wel hij als premier Erdogan riep
China op zo snel mogelijk een
eind te maken aan het geweld en
de schuldigen te berechten.
Erdogan zei zich ernstig zorgen te
maken over de schending van de
mensenrechten in de Chinese re
gio Xinjiang. Turkije gaat er vol
gens de premier binnen de
VN-Veiligheidsraad ook op aan
dringen deze kwestie zo snel mo
gelijk te bespreken en te zoeken
naar manieren om het geweld te
stoppen.
Veel Turken voelen zich nauw ver
want met de acht miljoen Oeigoe
ren, een van de vele volkeren die
een op het Turks lijkende taal spre
ken en die zich in de loop der eeu
wen van Centraal-Azië in westelij
ke richting hebben verspreid.
Xinjiang, waar de meeste Oeigoe
ren wonen, heette tot 1949
Oost-Turkestan, de naam die de
Oeigoeren in het buitenland nog
steeds gebruiken.
Uit de nationalistische hoek in
Turkije komen dan ook de felste
reacties op het geweld in China.
Verschillende nationalistische en
islamitische organisaties in Turkije
steunen de Oeigoeren in China
ook financieel.
Tien dagen geleden was de Turkse
president Gül nog met een grote
zakendelegatie in China om de
handelsrelaties tussen beide lan
den te verbeteren.
Over de Oeigoeren zei Gül toen
dat zij een belangrijke functie heb
ben als bruggenbouwers tussen de
twee landen, maar de Turkse Oei
goeren hadden liever gezien dat
hij zich duidelijk had uitgesproken
over de benarde positie van hun
volksgenoten in Xinjiang.
De spanning loopt op in Urumqi, de hoofdstad van
de Chinese moslimregio Xinjiang. Leger, Oeigoeren
en Han-Chinezen kunnen elk moment weer slaags
raken. De overheid dreigt: protest wordt met
executie bestraft.
door onze correspondent Remko Tanis
foto Oliver Weiken/EPA
Chinese
leger
Rond de moskee in de
Jiefangstraat is de sfeer
om te snijden. Een
woedende menigte
Han-Chinezen gilt om
wraak op de Oeigoerse gemeen
schap. Ze dreigen de moskee aan
te vallen, het belangrijkste gebouw
van de islamitische Oeigoerse ge
meenschap in Urumqi, de hoofd
stad van de Chinese moslimregio
Xinjiang.
Van alle kanten komen grote aan
tallen militairen aangerend, bewa
pend met dikke houten knuppels
en automatische vuurwapens. Ze
willen de Han tegenhouden.
Een half uur duurt de confrontatie
tussen het volksleger en de
Han-Chinezen. De laatsten
zwaaien met Chinese vlaggen en
schreeuwen in het gezicht van de
militairen. Ze kunnen niet verkrop
pen dat hun eigen leger tegen hen
wordt ingezet om een gewelddadi
ge Oeigoerse minderheid te be
schermen. Dan drijven de solda
ten de menigte uiteen.
Drie dagen na het uitbreken van
de gewelddadigheden in Xinjiang
heeft het Chinese leger bezit geno
men van het centrum van
Urumqi. Vanuit de hele regio is
een overweldigende troepenmacht
naar de stad gedirigeerd die nieu
we onlusten probeert te voorko
men.
Maar de bevolking in de stad lijkt
alleen maar kwader te worden. De
sfeer wordt grimmiger. Een com
munistische partijsecretaris be
looft dat bloed met bloed zal wor
den vergolden, wat nog meer olie
op het vuur gooit. De Han, hoewel
in de meerderheid in Urumqi, voe
len zich niet langer veilig.
Er zijn geruchten dat gewapende
groepen Oeigoeren uit andere de
len van de regio Xinjiang naar de
hoofdstad willen komen om hun
broeders daar bij te staan. Maar
volgens de burgemeester van
Urumqi is de zaak in de stad nu
'onder controle'.
De hele dag rijden er geluidswa
gens rond van de politie, die de ste
delingen oproept zich gedeisd te
houden. Internet is in de hele stad
afgesloten, om te voorkomen dat
groepen zich via mail of chatsites
opnieuw mobiliseren.
Legerhelikopters werpen pamflet
ten af, waarin de overheid belooft
de onruststokers te straffen. De re
gionale overheid zegt dat zij de
doodstraf kunnen verwachten.
Duidelijk is dat de vlam elk mo
ment weer in de pan kan slaan.
De Chinese president Hu Jintao
brak zijn bezoek aan de G8-top in
Italië af en keerde spoorslags terug
naar Peking om zich direct te kun
nen bemoeien met de gang van za
ken in Xinjiang. Het hoofd van de
nationale politie zou inmiddels in
Urumqi zijn om de operatie in de
stad zelf te leiden.
Etnische conflicten worden door
Peking als grootste bedreiging
voor de stabiliteit gezien. Er zijn
56 minderheden in het land. De
ruim acht miljoen Oeigoeren vor
men een van de grootste minder
heden. Ze voelen zich, net als de
Tibetanen, door de over
heid onderdrukt. Urumqi
verkeert in een staat van be
leg en het is onmogelijk in te
schatten hoe lang dit nog
duurt.
Militairen hebben de Oeigoer
se wijken afgesloten om te
voorkomen dat Han-Chinezen
er hun wraakexpedities kun
nen uitvoeren. In veel straten
heerst een gespannen stilte.
Winkels, restaurants en ban
ken zijn gesloten. Bijna nie
mand van de ruim 700.000
Oeigoeren in de stad laat
zich op straat zien.
De regionale autoriteiten heb
ben de onlusten al bestem
peld als de hevigste en meest
gewelddadige sinds de stich
ting van communistisch Chi
na in 1949. Ze rekenen daar
bij het bloedbad op het
Plein van de Hemelse Vre
de (Tiananmen) in Pe
king, in 1989, niet mee.
Oeigoeren noemen de
gebeurtenissen van de af
gelopen dagen al hun ei
gen 'Tiananmen'.
