spectrum 24
f
Zaterdag 4 juli 2009
In de Koeientuin, een nieuw type melkstal, staat de behoefte van
de koe voorop. De lome herkauwer wil veel groen, licht en
ruimte. De open Koeientuin is een aanwinst voor het landschap
en brengt de burger dichter bij de boer.
door Peter de Jaeger illustratie CPD
Bomen in de stal, dat zie je
niet vaak. Wel in de stal van
pionier Jacob Noord in het
Drentse Zeijen. Hij breidde
onlangs zijn ligboxenstal uit
met een vrijloopstal, waarbij buiten
naar binnen wordt gehaald en omge
keerd. Onder een hoog, doorzichtig af
dak op palen staan bomen, struiken en
graswallen als afscheiding. De koeien
voelen zich er wel bij.
Ontwerper Jan Pape: „Bewijzen kan ik
het niet, maar een koe kiest voor groen.
Bestaande stallen zijn van beton en
staal, relatief klein en erg kaal. Runde
ren willen van nature foerageren op een
open vlakte voor vers gras, vooral 's och
tends en 's avonds. Daarna trekken ze
zich terug op een koele, beschutte plek
tussen de bomen. Op basis van die in
zichten ben ik gaan nadenken over de
nieuwe stalinrichting."
Samen met Stichting Courage en Inno
vatienetwerk kwam de oud-hovenier
op de Koeientuin. In het voergedeelte
hebben de koeien tweemaal zoveel plek
als in een gewone stal. In een achterlig
gende ruimte, gescheiden door een gras-
wand en onder het koele bladerdek van
bomen, vinden ze beschutting om hun
voedsel te herkauwen en te verteren.
„In de zomer zorgen die bomen voor
extra verkoeling via verdamping van de
bladeren. Daarom moet je daar bomen
met extra grote bladeren planten."
Naast de open stal staan ook rijen bo
men, zodat koele, frisse wind de stal in
kan stromen. Achter deze bomen is een
uitloopweide gepland, begroeid met
kruidachtige planten. „De koeien heb
ben zo de mogelijkheid tot het halen
van een frisse neus en het nuttigen van
kruiden. Als gevolg van bemesting zie je
nog maar weinig kruiden in de wei.
Toch hebben koeien daar behoefte aan,
vanwege de smaak en als medicijn."
De gedachte van meer melk met min
der dieren is voorbij. De moderne melk
veehouder mikt nu vooral op verlen
ging van de levensduur van de koe. Een
veestapel die twee jaar langer melk
geeft (zes jaar in plaats van vier) bete
kent lagere kosten en .een hoger saldo,
zelfs bij een lagere melkprijs.
Ook de melkveehouder heeft behoefte
aan leuk, afwisselend werk dat bij hem
geen voortijdige slijtage oplevert. De
Koeientuin levert die prettige werkom
geving. Niet alleen voor hemzelf en zijn
eventuele medewerkers, maar ook voor
bezoekers, aldus Maarten Frankenhuis,
oud-directeur van Artis. „De toeganke
lijkheid van de Koeientuin zal een be
langrijke rol spelen bij de maatschappe
lijke aanvaarding van de grootschalige
melkveehouderij. Het is een open struc
tuur, die bijna opgaat in de omgeving.
De Koeientuin is een fantastisch kijk
spel, dat de relatie tussen melkveehou
derij en burger versterkt."
De kerkuil.
foto Vincent Jannink/ANP
Er zijn loopbruggen voorzien, die de be
zoekers van bovenaf een kijkje geven in
de keuken van de melkveehouderij.
Frankenhuis: „Je zou ook kokers kun
nen maken, waardoor bezoekers de
melkstal in kunnen kijken en de melkro-
bot aan het werk kunnen zien."
De samenleving wil dat de dierenhoude-
rij minder milieubelastend is. Ook daar
is aan gedacht. Er is een vloer bedacht,
die de vaste mest en urine scheidt, zo
dat er geen ammoniak ontstaat. De stik
stof in de opgevangen urine is waarde
volle mest. De koeienflatsen kunnen
worden verzameld en omgezet in bio
gas. De vloer is gemaakt van zacht mate
riaal, zodat de koe haar knieën niet
schaaft wanneer zij gaat liggen. Verder
is de 'weidevloer' stroef en indrukbaar,
zodat de koe niet uitglijdt bij het op
staan en lopen.
De Koeientuin is ook een aanwinst
voor het landschap. „Stallen moet je
niet verbergen achter een paar conife
ren, maar moet je juist accentueren
door er iets moois van te maken. De
Koeientuin leent zich daar prima voor",
zegt Jaap Dirkmaat, voorzitter van de
Vereniging Nederlands Cultuurland
schap. Hij voorziet dat andere diersoor
ten zich gaan vestigen in de open stal
annex tuin. „Het zou mooi zijn als boe
renzwaluwen zich weer nestelen in de
stal, ook omdat ze als insecteneter nut
tig zijn. Een andere kandidaat voor een
plekje in de Koeientuin is de kerkuil,
een geduchte muizenvanger. Ook de
vliegenvanger en de heggenmus mogen
in mijn ogen niet ontbreken."
reageren?
spectrum@wegener.nl
