Dvorak voelt
zo dichtbij als
familie
Vrouwenkoor Quodlibet met Kyrie en Gloria
Donderdag 25 juni 2009 7
door Corella Nijsse
Het jubileumconcert
van Joan Berkhemer,
chef-dirigent van Het
Zeeuws Orkest, bevat
louter muziek van Antonin
Dvorak: de ouverture Carnaval,
het vioolconcert in A opus 53
(met Berkhemer zelf als solist)
en de Symfonie nr. 9 'Uit de
nieuwe wereld'. De zomercon-
certserie begint vanavond in de
Grote Kerk in Brouwershaven,
met medewerking van gastdiri-
gent Jussi Jaatinen.
De dirigent over zijn keuze voor
het programma waarmee hij zijn
tienjarig jubileum bij dit orkest
viert: „Ik ben een absolute fan van
Dvorak. Deze muziek voelt zo
dichtbij dat het familie lijkt." Berk
hemer leek als kind geen klassieke
muziek te kunnen verdragen: „Als
baby huilde ik heel veel, vertelde
mijn moeder. Op een dag kwam
ze erachter dat zodra de langspeel
plaat met strijkkwartetten van Mo
zart afsloeg, ik onmiddellijk stopte
met jammeren."
Toen hij 12 jaar was, vertelde zijn
pianodocent zijn ouders dat hij
wel een muzikant was maar geen
pianist. Een ander instrument ver
diende de voorkeur. Wegens geld
gebrek moest hij het doen met
opa's viool die van de zolder werd
gehaald. De jonge Berkhemer
bleek een ongekend talent te heb
ben voor dit instrument. Op het.
Muzieklyceum in Amsterdam,
kreeg hij les van onder meer Her
man Krebbers. In 1975 studeerde
hij cum laude af en kort daarna
won hij het Oscar-Backconcours.
De studie orkestdirectie volgde pas
na zijn veertigste. Bij een inval
beurt bij het orkest van het Rotter
dams Conservatorium ontmoette
hij Jolanda van der Valk. Zij was
nauw betrokken was bij Het
Zeeuws Orkest, dat net op zoek
was naar een dirigent die het con
cert met Blof tijdens het Vlissingse
straatfestival wilde leiden. Berkhe
mer was daarvoor in en het be
Joan Berkhemer, al tien jaar chef-dirigent van Het Zeeuws Orkest.
stuur vroeg hem daarna meteen te
blijven als chef-dirigent.
„Wat ik aantrof was een stijf or
kest. Je kon de spanning en trau
ma's voelen. Er was al jaren geen
vaste dirigent meer. Financieel en
bestuurlijk was het een chaos. Za
len waren leeg en de recensies wa
ren slecht."
Berkhemer zat vol ideeën en be
gon aan de wederopbouw. Dat
bleef niet zonder succes.
Wietske Lelie, secretaris en al 25
jaar amateur-celliste van HZO ver
telt: „Joan weet op bijzondere ma
nier over te brengen wat hij be
doelt. Hij is een raspedagoog. De
mooie klank die nu in het orkest
zit, met name in de strijkerssectie,
is echt zijn verdienste. Hij heeft
het orkest de afgelopen tien jaar
enorm in de lift gekregen." Berkhe
mer zelf is dankbaar voor alles wat
hij van het orkest heeft geleerd.
„Ik ervaar bovendien een bijzon
der goede samenwerking met het
bestuur. Ik ben trots op de artistie
ke groei van het orkest. Bovendien
moet je als orkest je nek durven
uitsteken en buiten de gangbare
paden durven treden. Dat hebben
we zeker gedaan."
Toch zijn er ook dingen die hij lie
ver anders had gezien. „Het mooi
ste moment in mijn muzikale car
rière was toen ik in het verzor
gingshuis speelde waar mijn moe
der woonde. Er werd vlak voor ik
begon te spelen een bed binnenge
reden met een mevrouw die heel
slecht lag. Ze leek nauwelijks nog
te leven. Na het concert liep ik
langs het bed en de vrouw stak
haar hand naar me uit. Ik pakte
die en toen ik haar aankeek, zag
tranen over haar gezicht lopen.
Dit heeft een enorme indruk op
me gemaakt. Ik had graag gezien
dat het orkest wat meer had opge
treden voor mensen die zelf niet
naar een concert kunnen gaan."
Over zijn toekomst met Het
Zeeuws Orkest zegt Berkhemer
„De rol van het orkest in de pro
vincie moet levendig blijven. Er
komt een nieuw tijdperk aan waar
in ik zeker minder vaak zal ko
foto Lex de Meester
men. Ik vind het heel gezond om
meer ruimte te bieden aan andere
dirigenten." Hij voelt zich wel zó
verbonden met orkest en provin
cie dat hij hier graag een anker wil
blijven houden. „We leven in een
tijd van culturele verschraling en
van hypes. Er lijkt geen ruimte
meer voor verdieping. Het orkest
moet een rustpunt blijven."
Donderdag 25 juni 20.15 uur Sint
Nicolaaskerk, Brouwershaven. Vrijdag
26 juni 20.15 u, Grote Kerk, Veere en
zaterdag 27 juni 20.15 in de Sint
Baafskerk in Aardenburg. Zaterdag 4
juli wordt dit concert tevens 'op
locatie' uitgevoerd in de de
Wilhelminapolder.
Kyrie en Gloria zijn belangrij
ke begrippen in het zomer-
concert dat het Vrouwen
koor Quodlibet zaterdagmiddag
geeft in de Jacobuskerk in Renesse.
Het koor staat onder leiding van
dirigente Willie den Hollander.
Kyrië ('Heer ontferm u') en Gloria
('Lof zij God') zijn twee delen uit
het zogeheten Ordinarium, zoals
dat na het Concilie van Trente
(1562) in de rooms-katholieke kerk
bewaard is gebleven.
Al wat langer op het repertoire
van Quodlibet staan de indringen
de liederen die zijn ontstaan in
het vrouweninterneringskamp in
Palembang, op Sumatra tijdens de
Tweede Wereldoorlog. Volgens
Willie den Hollander bieden deze
liederen een ontroerend voorbeeld
hoe het zingen deze vrouwen
moed gaf om het vol te houden in
hun gevangenschap. Zij leefden on
der zware omstandigheden in het
door Japanners bewaakte kamp.
Twee vrouwen, Margareth
Dryburgh en Norah Chambers,
hebben in 1942 het 'stemmenor-
kest' samengesteld. Zij schreven de
notatie vanuit hun herinnering op
en de vrouwen brachten met hun
stemmen verschillende orkestrale
werken tot leven. Zo kregen wer
ken van onder anderen Schubert,
Dvorak en Chopin een heel bijzon
dere vorm.
Quodlibet begint het optreden
met The Captive's Hymn, het lied
van de gevangenen, gecompo
neerd door Margaret Dryburgh.
Zowel van Joseph Rheinbergers
als van Hendrik Andriessen wor
den een Kyrie en Glorie, de eerste
twee delen uit een complete mis
gezongen. „Het laatste Kyrie, van
de Zeeuwse componist Jan Kuiler
is maar zelden uitgevoerd. In ieder
geval niet na zijn dood in 1976,
voorzover bekend", zegt de diri
gente. De tekst van deze composi
tie is van de Franse dichter Paul
Verlaine. „De originele compositie
ligt in de kelder van de Zeeuwse
Bibliotheek. Het handschrift is
niet altijd duidelijk, zodat er soms
gegokt moest worden naar de juis
te noot." Het blijft dus de vraag of
de uitvoering van Quodlibet ook
zo bedoeld was door de compo
nist.
Concert, zat. 27 juni, Jacobuskerk,
Renesse, 16.00 uur.
Vrouwenkoor Quodlibet treedt op onder leiding van Willie den Hollander.
