Mousavi hoort bij establishment Iran
Het staatsbestel van Iran
10 I Donderdag 18 juni 2009
Als de angst wegvalt, is'
In Iran trekken honderdduizenden mensen
demonstrerend door de straten, een
fenomeen dat zich in geen tien jaar meer
voordeed. De ayatollahs dachten de massa
onder controle te hebben. Dat blijkt niet het
geval.
door Carel Coseling
e methoden die de geestelijk leiders
in Iran toepassen om het volk in be
dwang te houden, doen denken aan
die in Birma, Noord-Korea en de
J voormalige Sovjet-Unie en DDR. On
der het mom van democratie is feite
lijk sprake van dictatuur, waarbij de
macht in handen is van één persoon of een kleine groep
mensen. De hele inrichting van de maatschappij is erop
gericht hen die macht te laten behouden.
Meestal kent het systeem maar één officiële politieke
partij. Andere partijen worden formeel wel geduld,
maar zijn onderdanig aan de leidende politieke bewe
ging. Ze hebben geen eigen beleidsvrijheid. Het parle
ment bestaat uit jaknikkers.
De krijgsmacht, de geheime diensten en het politie-ap-
paraat staan volledig ten dienste van de machthebbers.
Geheime diensten worden in eigen land ingezet om bur
gers te bespioneren en 'afvalligen' tijdig op te kunnen
pakken. De Stasi in de DDR is daarvan een berucht voor
beeld, in Iran vervult de Basij-militie die rol.
Elke burger heeft een identiteitsbewijs en moet dat per
manent bij zich hebben. Bij elke handeling waarbij een
overheidsorgaan betrokken is, moet dat bewijs getoond
worden. De activiteit van de houder wordt geregistreerd
en opgeslagen.
Informatie aan de burgers wordt gestuurd via staatsme
dia; kranten, radio en tv verkondigen alleen het officiële
beleid. Afwijkende meningen komen niet aan bod, wor
den doodgezwegen.
Het systeem werkt alleen als de toegang tot onafhankelij
kere informatiebronnen is afgesloten. Dat wil zeggen dat
er geen buitenlandse kranten of bladen verkrijgbaar
zijn, buitenlandse radio- en tv-uitzendingen worden ge
stoord of geblokkeerd, net als sms-berichten via mobiele
telefoons en internet.
In heronderwijs komt alleen de officiële leer aan de or
de. De toegang tot dat onderwijs is beperkt. Alleen leer
lingen uit betrouwbare gezinnen worden toegelaten. An
dere jongeren zijn veroordeeld tot ongeschoolde, min
derwaardige arbeid.
Verder wordt het postverkeer gecontroleerd, worden te
lefoongesprekken afgeluisterd en ligt de bewegingsvrij
heid van mensen aan banden. In de voormalige Sov
jet-Unie mochten burgers in het binnenland alleen met
toestemming van de autoriteiten reizen. Rond de hoofd
stad Moskou lag bijvoorbeeld een ring van controlepos
ten, waar iedereen die de stad uit wilde, werd tegenge
houden.
Bij de onlusten in Rangoon (Birma) in 2007 sloten de au
toriteiten de ene na de andere woonwijk af om vervol
gens huis na huis te controleren op de aanwezigheid van
'onbevoegden'.
Het Iraanse systeem is gebaseerd op een totale controle
van het dagelijks leven van de burger, gekoppeld aan af
schrikking. Mensen die uit de band willen springen,
moeten daarvan weerhouden worden door te waarschu
wen voor de zware consequenties: arrestatie, celstraf,
marteling, werkkamp, verlies van werk en inkomen, ge
volgen voor gezins- en/of familieleden, de dood. In
Noord-Korea weten ze er alles van.
In Iran zijn honderdduizenden die angst nu kwijt. De af
schrikking van het regime - zelfs het vooruitzicht dat or
detroepen het vuur openen - werkt niet meer, en daar
mee weet de heersende elite zich geen raad.
In de DDR begon de omwenteling in Leipzig, waar in
september 1989 gelovigen uit de Nikolai kerk, vergezeld
door tienduizenden inwoners van de stad die zich spon
taan bij hen aansloten, de straat op gingen. De Volkspoli-
zei stond weliswaar klaar maar zag af van een gewapend
optreden, omdat het bevel daarvoor van in paniek ge
raakte superieuren uitbleef. Korte tijd later trokken hon
derdduizenden Leipzigers door de straten en kwam het
communistische regime ten val. Het feit dat Moskou
zich afzijdig hield, speelde daarbij ook mee. De Sov
jet-Unie had legereenheden in de DDR, maar die bleven
in hun kazernes.
In Iran zijn geen buitenlandse troepen. De ayatollahs we
ten zich echter economisch en politiek gesteund door
China en Rusland. Dezelfde grootmachten die
Noord-Korea en Birma overeind houden.
Mochten Peking en Moskou de handen van Iran aftrek
ken, dan zou het wel eens snel gedaan kunnen zijn met
de machthebbers in Teheran. Ook dat heeft de historie
bewezen: elke dictatuur heeft steunpilaren in de wereld
nodig.
Helemaal alleen redt geen enkel land het.
Mir-Hossein Mousavi
(79) staat te boek als
hervormer. De aanvoer
der van de Iraanse oppositie is
echter niet van plan het regime
van de ayatollahs omver te wer
pen. Hij wil naar eigen zeggen
het islamitisch karakter van Iran
behouden. Hij hekelt alleen het
beleid zoals dat de laatste vier
jaar door president Mahmoud
Ahmadinejad is gevoerd.
Mousavi is van huis uit architect.
In 1979 was hij lid van de Revolu
tionaire Raad van ayatollah Kho
meini, die Iran omvormde in
een islamitische republiek nadat
de sjah was verdreven.
Als vertrouweling van Khomeini
werd Mousavi in 1981 minister
van Buitenlandse Zaken, korte
tijd later minister-president, een
positie die hij tot in 1989 be
kleedde. Onder Mousavi's kabi
net vond de Iraans-Iraakse oor
log plaats en werden 63 Ameri
kaanse diplomaten en burgers ge
durende 444 dagen in gijzeling
genomen door de Revolutionai
re garde. Mousavi verdedigde die
actie als 'een etappe in onze re
volutie'.
Na zijn premierschap verdween
hij in politieke zin uit beeld, al
was hij wel lid van de commissie
die een nieuwe grondwet voor
de Islamitische Republiek
schreef. De Raad van Hoeders
stond het hem eerder dit jaar toe
mee te doen aan de presidents
verkiezing.
Afgaande op zijn uitspraken tij
dens de verkiezingscampagne
wil Mousavi alleen een aantal
uitwassen van het beleid van
Ahmadinejad corrigeren. Vriend
jespolitiek en corruptie bijvoor
beeld. Mousavi hekelt het gebrek
aan controle op de overheidsuit
gaven en pleit voor strakker par
lementair toezicht. Hij bekriti
seert de 'politiestaat' die Ahma
dinejad volgens hem van Iran
heeft gemaakt.
Mousavi hoopt dat politieke ge
vangenen 'zo God wil' ooit vrij
gelaten worden. Verder pleit hij
voor het respecteren van burger
rechten (ook die van vrouwen)
en het beschermen van minder
heden. Verder is hij voor meer
politieke vrijheden, een vrijere
pers én onafhankelijke universi
teiten.
Inzake het buitenlands beleid
keert Mousavi zich tegen het
'avonturisme' van Ahmadinejad.
Hij wil investeren in een goede
band met 'de hele wereld'. Aan
de andere kant noemt hij Israël
'onze belangrijkste en eeuwige
vijand'. Aan het door het Wes
ten, de VS voorop, gehekelde
atoomprogramma van Iran wil
hij niets veranderen.
Bij zijn verkiezingsmanifestaties
is Mousavi regelmatig toegezon
gen waarbij zijn fans het lied
Yar-e-Dabestani-ye Man aanhie
ven: de protestsong van studen
ten die in juli 1999 overal in Iran
demonstreerden voor meer vrij
heid. Die protesten werden met
harde hand onderdrukt.
Honderden manifestanten wer
den opgepakt om vervolgens te
verdwijnen, anderen gewoon
vermoord. Van Mir-Hossein
Mousavi werd destijds in het
openbaar niets vernomen.
Teheran, 8 februari 1979. Demonstranten dragen een soldaat op hun
schouders op het plein voor de Toren van de Vrijheid in de hoofdstad
Teheran. De 50 meter hoge toren is in 1971 gebouwd door de sjah om
het 2500-jarig bestaan van het Perzische rijk te gedenken. In 1979
werd de sjah verjaagd tijdens de Islamitische Revolutie. Dertig jaar later
is het plein weer dagelijks bezet door demonstranten. Deze keer keren
zij zich tegen de islamitische dictatuur. foto Aristotle Saris/AP
Raad van Hoeders
Invloedrijk orgaan van 12 geestelijken,
bestaande uit 6 theologen en 6 rechts
geleerden. Benoemd door Leider, Hoofd
Wetgeving en parlement.
Vetorecht op parlementsbesluiten als die
strijdig zijn met islamitische wet. Geleid
door ayatollah Ahmad Jannati die ook zitting
heeft in de Raden van Experts en Oordeel.
President: Mahmoud Ahmadinejad
Hoofd van uitvoerende macht, gekozen voor
vier jaar, voor maximaal twee termijnen.
Ziet toe dat wetten worden uitgevoerd.
29i
voor ta
Voorzitl
oud-I
Kan kandidaten
uitsluiten van
verkiezingen voor
president, parlement
of Raad van Experts
ELECTORAAT
I
i Kabinet:
21 ministers
