spectrum 10
Nederlandse
smokkelaars in
Peruviaanse cel
Tsjemobyl's erfenis
Zaterdag 13 juni 2009
Het aantal Nederlanders in buitenlandse gevangenissen neemt toe.
Peru is met 115 gedetineerden een van de koplopers. De meesten zijn
veroordeeld voor drugssmokkel. Een bezoek aan de gevangenis in
Lima. „Die man heeft mijn leven kapotgemaakt."
door Robert-Jan Friele
STANDPLAATS
door
Elro van den Burg
Eind april 1986. Ik was die dag met
klasgenoten en docenten op de ra
cefiets over de afsluitdijk gefietst,
's Avonds in de jeugdherberg kre
gen we een nieuwe adrenalinestoot te ver
werken. Het journaal bracht beelden over
de ramp met de kernreactor in Tsjernobyl,
die enkele dagen daarvoor was ontploft. Er
werd gewaarschuwd voor een wolk met
nucleair materiaal.
Ruim 23 jaar later. Ik ruim met mijn Pool
se vrouw ons huis in Warschau op. Wij
staan op het punt te verhuizen naar een
nieuwe woning in de buurt. Een periode
dus zonder een moment van rust. Mijn
vrouw Jagoda gaat ineens doodmoe
op de bank zitten. Uitgeput. Eerst
valt mij niets op. We hebben tenslot
te hard gewerkt. Dan zie ik haar han
den trillen. Als nuchtere Hollander
schenk ik er aanvankelijk niet zo veel
aandacht aan. Uiteindelijk gaat ze
toch maar naar de dokter, waar een
ontregelde schildklier wordt geconsta
teerd.
Sinds de geboorte van onze dochter,
zes jaar geleden, heeft Jagoda al ge
zondheidsproblemen. Aanvankelijk
moest ze zelfs met verschijnselen als
hartkloppingen en lichte haaruitval
naar het ziekenhuis om daar een
paar weken aan te sterken.
Mijn schoonmoeder,
een gepensioneerde ver
pleegster uit het
Oost-Poolse plaatsje
Parczew, legt direct het
verband met Tsjer
nobyl. De eerste dagen
na de ramp was er in
Polen nog niets be
kend. „Ik lag nog ge
woon buiten te zonnen", herinnert ze
zich. Pas drie dagen later werd het nieuws
op de staatstelevisie gebracht. „Veel te laat
kregen wij het advies niet meer naar bui
ten te gaan, werden de koeien binnenge
haald en werden op school jodiumtablet-
ten uitgedeeld."
Pas enkele jaren later werd duidelijker wat
de gevolgen waren van deze radioactieve
besmetting. In Wit-Rusland, dat dicht bij
Tsjernobyl is gelegen en een van de hoog
ste doses straling kreeg te verwerken, werd
tot aan de dag van de ramp slechts bij één
op de miljoen kinderen de diagnose schild
klierkanker vastgesteld. In het eerste jaar
na de ramp waren dat er 29, daarna 67 en
in het derde jaar 90. Wit-Russische autori
teiten blijven echter ontkennen dat er ver
band bestaat tussen de onderzoeksresulta
ten en de ramp. De cijfers worden ver
klaard door de betere werking van onder
zoeksapparatuur, waardoor meer ziektege
vallen konden worden vastgesteld.
Ook door de Poolse overheid wordt de aan
getoonde groei van het aantal jonge vrou
wen met schildklierproblemen sceptisch
bekeken. Deze toename kan tenslotte ook
met een veranderd voedingspatroon te ma
ken hebben, wordt geredeneerd. En hoe
verwesterd Polen in de afgelopen jaren
dan ook mag zijn, bij de afhandeling van
dit soort problemen staat het land nog al
tijd met een been in het communisme. Als
het de overheid niet uitkomt, wordt er een
muur van bureaucratische regeltjes en pro
cedures opgetrokken. Die laten geen milli
meter ruimte aan de rechten en de integri
teit van het individu. De Polen weten dat
klagen niets uithaalt. Ze halen de schou
ders op, trekken de mondhoeken naar be
neden en gaan door met hun werk.
Mijn schoonmoeder slaakt een diepe Pool
se zucht en stuurt het gesprek naar een an
der onderwerp. Of wij al klaar zijn voor de
verhuizing? Het is net alsof wij zojuist hele
maal niet over de straling van Tsjernobyl
hebben gesproken.
N
oem in Lima de naam 'Cal-
lao' en wenkbrauwen wor
den gefronst. Er volgt een
diepe zucht die als waarschu
wing dient. „Ai, Callao..."
Daar waar de miljoenenhoofdstad van der
dewereldland Peru eindigt en de Stille
Oceaan begint, bevindt zich de vergaarbak
van zaken die elders geweerd worden. Na
de havens en de fabrieken volgt, in de ui
terste hoek van Callao, de sloppenwijk.
Daarna gaat het asfalt over in een zandweg
en doemt het gebouw op dat symbolisch
gezien niet op een betere plek had kunnen
staan: de gevangenis/rechtbank Sarita Colo-
nia. In twee rechtszaaltjes hebben hier de
laatste tien jaar dik tweehonderd Nederlan
ders een gevangenisstraf gekregen wegens
drugssmokkel.
De smokkelaars liepen vrijwel allemaal te
gen de lamp op het vliegveld van Lima, op
weg naar Europa. De één slikte 2 kilo cocaï
ne in bolletjes, een ander had 4 kilo in zijn
kleding of een 'bomvest' geïmpregneerd.
Weer een ander reisde met 15 kilo in zijn
koffer. Het record staat op 57 kilo, met in
Nederland een straatwaarde van bijna 3
miljoen euro.
Dat de 27-jarige Elles Zomer deze ochtend
voor rechter Gustavo López Mejla staat -
tussen Peruanen die beschuldigd worden
van gewelddadige berovingen of mishan
deling van hun vrouw - wekt in Sarita Co-
lonia allang geen bevreemding meer. Dat
één dag later Fiona Rozenstruik (21) volgt,
evenmin. De één had 13,5 kilo cocaïne in
haar tas, de ander 15. Nu onderwerpen ze
zich gelaten aan de routine waarmee zo
veel Nederlanders vóór hen werden gecon
fronteerd. Die bestaat vooral uit uren
wachten op het betonnen bankje in de
kooi van de rechtbank. Als het hun tijd is,
staan ze op om het vonnis te horen op ba
sis van artikel 296 (minder dan 10 kilo) of
artikel 297 (vanaf 10 kilo) van het Peruaan
se Wetboek van Strafrecht. Niemand hoeft
op clementie te rekenen van rechter López
Mejla. „Dit is een ernstig delict! De straf
zal zwaar zijn!", zegt hij met stemverhef
fing tegen Zomer. Een dag later, in een bar
in het chique district Miraflores, zal López
Mejla zeggen dat hij drugs beschouwt als
'een van de ruiters van de apocalyps'.
In 2004 zaten in Peru 45 Nederlanders
vast. In 2007 waren dat er 77. Hun aantal is
gegroeid tot 115 op dit moment. Alleen
Spanje heeft meer gevangenen in Peru.
Wereldwijd is een vergelijkbaar beeld te
zien, blijkt uit informatie van het ministe
rie van Buitenlandse Zaken. In 1988 zaten
579 Nederlanders vast in het buitenland,
nu is dat aantal 2.590. Daarmee heeft Ne
derland opvallend meer gevangenen in het
buitenland (15 per 100.000 inwoners) dan
landen als Groot-Brittannië (4,3) of de Ver
enigde Staten (0,8).
Volgens het rapport 'Vast(gelopen) in den
Vreemde', in 2007 geschreven in opdracht
van de ministeries van Buitenlandse Za
ken en Justitie, zit 83 procent van de Ne
derlandse gevangenen in het buitenland
vast wegens een 'drugsgerelateerd delict'.
In Latijns-Amerika is dat percentage bijna
100, met de Dominicaanse Republiek (179
gevangenen) en Peru als koplopers. Cocaï
ne is er makkelijk te krijgen. De status van
Nederland als doorvoerland naar Europa,
doet de rest.
„Ik moet er niet aan denken dat ik hier
nog elf jaar zit", zegt Harry van Vliet (39)
vanuit de kooi in één van de rechtszalen in
Sarita Colonia. Hij reisde met zijn vrouw
en twee kinderen naar Nederland, met in
totaal 18 kilo cocaïne. Hij kwam daarna
hard in aanraking met het Peruaanse anti-
drugsbeleid: Van Vliet kreeg vijftien jaar.
De lange straffen en de overvolle, slecht
onderhouden gevangenissen in Peru, ma-
