Eindexamen in
spectrum 10
Mijn vriend Sergej
Zaterdag 23 mei 2009
Ik vroeg me nog af waarom die knalro
de BMW zo pontificaal bij mij voor de
deur stond. Het was ergens in de zo
mer van 2007. Ik vierde mijn verjaar
dag. Mijn Russische vrienden hebben de
goede gewoonte hun eigen vrienden en
kennissen mee te nemen naar feestjes. Zo
was ik het hele jaar door op verjaardagen
van anderen en nu stonden er dus zo'n
tachtig feestgangers in mijn huis, onder
wie de eigenaar van de auto.
Sergej was een sympathieke jongeman. Hij
sprak vloeiend Engels en Frans, had veel
goede connecties binnen het Kremlin en
was, zo fluisterde men, schatrijk. We raak
ten goed bevriend. Zijn vader was eigenaar
van een gasbedrijf dat zaken deed met
Gazprom.
Sergej was, ondanks zijn 22 jaar, onderdi
recteur. Jong, gehaaid en rijk. We noem
den hem 'de mini-garch'. Hij was hard op
weg een serieuze oligarch te worden. In
zijn rode BMW reden we die zomer
van het ene luxe tuinfeest naar het
andere. Er werden vaten champagne
overgevlogen. Ik zag bekende Ameri
kaanse popartiesten bij kinderfeest
jes. Het woord 'crisis' kwam uit de
jaren negentig. Op deze feestjes was
er geen vuiltje aan de lucht. Behalve
voor Sergej. „Dit gaat niet lang meer
duren", zei hij vaak. „Iedereen is er
gens bang voor, daarom geven ze nu
alvast zoveel mogelijk geld uit."
Voor hem viel het doek al een paar
maanden later. Zijn vader viel uit de
gratie bij het Kremlin, het huwelijk
van zijn ouders liep stuk en Sergej
zat plots zonder geld. Zoals de mees
te Russen had hij geen cent ge
spaard. Sergej trok een paar weken
bij mij in. We reden nog wel in de
BMW, alleen had Sergej geen geld
meer voor benzine. Die betaalde ik
maar. Een maand later had de credit
cardmaatschappij beslag laten leggen
op de auto. Sergej was ondergedoken.
Hij was niet alleen op de vlucht voor zijn
schuldeisers. Vooral voor het ministerie
van.Defensie moest hij zich verstoppen.
Omdat hij nooit de universiteit had afge
maakt, moest hij alsnog in dienst. Dat is,
zeker voor een gevoelige jongen met een
zwak voor maatpakken en kaviaar, geen
pretje. Hij trok zich terug in een dorpje bui
ten Moskou en begon aan wat hij noemde
'de terugtocht'. „Ik heb een halfjaar nodig,
dan ben ik er wel weer."
Hij kocht met geleend geld partijen
cd-roms uit China, handelde in olie, deed
zaken in de persoonsbeveiliging en kocht
het patent op een antitankwapen uit Duits
land. Het duurde ruim een jaar tot Sergej
weer van zich liet horen. Hij was broodma
ger en had zijn jeugdige blik verloren. Hij
liet me trots zijn paspoort zien. Niet alleen
was hij afgekeurd voor het leger, ook had
hij een verblijfsvergunning voor Frankrijk
weten te bemachtigen. „Dat heeft me een
vermogen gekost, dat begrijp je."
We spraken nog eens afin Parijs. Sinds
dien heb ik weinig van hem vernomen.
Tot een paar weken geleden. Hij was in
Nice en vond het er fantastisch. „De restau
rants zijn hier goedkoper dan in Moskou!
Dat geloof je toch niet?" Het is waar. Wie
50 euro te besteden heeft, komt in een
goed restaurant in Moskou niet veel ver
der dan het voorgerecht. „En die Europea
nen zijn behalve rijk ook nog eens geluk
kig. De mensen hier maken zich nergens
zorgen om. Ze werken niet eens! Wie rijk
is in Rusland, heeft altijd kopzorgen. ]e
bent de hele dag bezig je geld niet kwijt te
raken. Hier heeft men het gewoon."
Ik moest er om lachen, vooral omdat het
waar is. „Wanneer kom je terug?", vroeg
ik. „Daarom bel ik", zei Sergej „Ik heb
even geen geld meer. Zou je een vlucht
naar Moskou voor me kunnen boeken?"
STANDPLAATS
door
Olaf Koens
Als Zhen Jie Yuan zich
niet kan concentreren,
luistert ze op haar ka
mer naar pianomu
ziek. Liefst van Beetho
ven. „Dat gebeurt
meestal rond negen
uur 's avonds", vertelt de 17-jarige scholie
re. Ze heeft er dan al vijftien uur studeren
opzitten. „Dan begin ik wel moe te wor
den."
Over drie weken moet Zhen aanschuiven
voor de gao kao, het centraal eindexamen
voor middelbare scholieren in China. Drie
dagen lang wordt ze getest. Net als haar
klasgenoten heeft ze door de Chinese
één-kind-politiek geen broer of zus. De
ouders zijn daardoor extreem gespannen.
De examenscore van hun kind is voor hen
de enige kans op een zorgeloze toekomst.
Een goede score betekent een goede uni
versiteit, een goede baan en dus een goed
inkomen om later voor je ouders te zor
gen. Falen is geen optie.
De scholieren krijgen het hun leven lang
ingepeperd. Na de basisschool maken ze
een examen dat bepaalt naar welke middel
bare school ze gaan: een goede of een
slechte. Keuze is er niet. Hetzelfde geldt bij
de volgende stap, naar het hoger onder
wijs. Wie onder het vastgesteld niveau
scoort, mag niet verder.
Het eindexamenjaar is door deze druk een
nachtmerrie voor Chinese jongeren. Zeker
nu het in economisch mindere tijden
moeilijk is goed werk te vinden, is het be
lang van een goede eindscore nog groter.
Jaarlijks komen 4 miljoen studenten van
universiteiten. Voor slechts 1,6 miljoen
van hen is er een baan. Wie op een minde
re universiteit heeft gezeten, vanwege een
lagere score op het eindexamen, kan het
wel vergeten werk op niveau te vinden.
Zhen Jie Yuan voelt ook de druk van haar
ouders. Hij is politieagent, zij accountant.
„Tijdens het avondeten blijven ze herha
len hoe belangrijk het is dat ik een goede
score haal", vertelt ze. „Telkens opnieuw.
'Dit is het keerpunt in je leven', zeggen ze
dan. Of: 'hier begint je leven of eindigt het.
Studeer hard, want alleen dan heb je zicht
op een goede toekomst'. Soms wordt de
druk te groot en roep ik dat ze moeten
stoppen. Ik begrijp ze wel, het is voor mijn
eigen bestwil. Maar ik ben er enorm ner
veus door geworden."
Sinds augustus slaapt Zhen slechts vier uur
per nacht. In die korte tijd droomt ze vaak
over het examen. „Nachtmerries dat ik de
vragen onder ogen krijg en nergens een
antwoord op weet."
Elke ochtend staat ze om vier uur op. De
dag start met twee uur teksten stampen.
„Om zes uur ontbijten en om half zeven
op de fiets naar school, die om zeven uur
begint." Een studiedag die, op een lunch
pauze na, onafgebroken doorgaat tot half
zes. Dan weer snel naar huis, avondeten
en van zes tot middernacht opnieuw stude
ren.
Zo gaat het vijf dagen per week, al sinds be
gin augustus 2008. Toen volgden alle exa-
Tien miljoen Chinese tieners
staan voor het eindexamen
middelbare school. De druk is
overweldigend. De examenscore
is het enige cijfer dat telt na
achttien jaar onderwijs.
door Remko Tanis
Studente Zhen Jie Yuan 17) doet dit jaar examen.
foto Frans Schellekens/GPD
