Somerense kweekster
Verbijstering alom. Om het
moderne slavernijgeval in
Someren, waar tientallen Polen,
Roemenen en Portugezen werden
vastgehouden en tewerkgesteld.
Dat dat überhaupt kan in
Nederland. Ja dus. En vaker dan
we denken.
8 Dinsdag 19 mei 2009
door Joost Sijtsma
De moderne
oderne slavernij is een groot pro
bleem, Exacte cijfers zijn niet be
kend, maar het gaat vermoede
lijk om vele duizenden mensen
die gedwongen arbeid in Neder
land verrichten, zegt Sanne
Kroon, woordvoerster van Bon
ded Labour in Nederland (BLinN). Deze organisatie
wil het lot van mensenhandelslachtoffers verbeteren.
De Poolse, Portugese en voornamelijk Roemeense
werknemers die in Someren op een aspergestekerij
gevangen werden gehouden, zijn het laatste voor
beeld van gedwongen arbeid in Nederland. Bij deze
moderne slavernij wordt vaak aan de duizenden vrou
wen gedacht die gedwongen in de seksindustrie wer
ken. Onderzoek in België heeft echter uitgewezen dat
daar meer gedwongen arbeid in sectoren zoals land
bouw, bouw, industrie en horeca voorkomt dan in de
seksindustrie.
Kroon vermoedt dat dit voor Nederland niet anders
zal zijn. „Er is sprake van dwang wanneer bijvoor
beeld iemand gebonden is door schulden, onder
druk staat, wanneer er geweld tegen hem of haar
wordt gebruikt of als het pas
poort is ingenomen waar
door iemand niet meer weg «n
kan. In al deze gevallen is er
sprak van fysieke of psychi- opbrenasten
sche druk," zegt Kroon.
En die moderne slavernij is
dichterbij dan menigeen
denkt. Kroon: „In Amsterdam heb je bijvoorbeeld al
lemaal le.uke toko's en restaurantjes. Maar als je daar
om elf uur je eten haalt of gaat eten, weet je niet dat
het meisje dat je helpt 's ochtends vroeg daar al stond
schoon te maken, zonder dat ze er weg kan. Er zijn
niet veel mensen die zich afvragen of dat wel klopt.
Het gebeurt onder onze neus, maar mensen weten
vaak niet dat het bestaat. Die bewustwording is erg
belangrijk."
De eigenaresse van de aspergestekerij in Someren, die
buitenlandse werknemers onder erbarmelijke om
standigheden liet werken, is geen onbekende bij de
Arbeidsinspectie. Sinds 2005 heeft deze werkgeefster
al vijf keer een boete gekregen, onder meer wegens
onderbetaling van haar buitenlandse werknemers.
Het totale boetebedrag is opgelopen tot 566.000 euro.
„De Arbeidsinspectie controleert of de werknemers
minimaal het minimumloon krijgen uitbetaald en of
er geen sprake is van illegale arbeid. De gemeente is
verantwoordelijk voor het toezicht op een goede huis
vesting van de buitenlandse werknemers. En de ge
meente had in dit geval signalen gekregen dat de huis
vesting niet zou deugen," zegt Hayat Eltalahui, woord
voerder van het ministerie van Sociale Zaken waar de
Arbeidsinspectie onder valt.
Herman Eskes vindt dat het absoluut niet kan wat er
in Someren is gebeurd, maar hij is ervan overtuigd
dat 99 procent van de bedrijven correct met buiten
landse werknemers omgaat. Eskes en zijn vrouw Mir
jam zijn eigenaar van Den 4 Akker, een boerderij an
nex winkel in Vierakker bij Zutphen. Ze verbouwen
en verkopen onder meer asperges, aardbeien, kersen
en rozenbottels. In de zomer hebben zij een stuk of
vijf Polen voor een week of zes op het land werken.
In het najaar werken er twee a drie Polen bij Eskes.
Via een Poolse bemiddelaar die Eskes goed kent/ko
men de Polen bij hem werken. Dat vereist niet veel
gedoe. „Je moet ze opgeven bij de belastingdienst,
waar je een sofi-nummer voor hen krijgt. De Arbeids
inspectie komt dan regelmatig kijken, meestal één
keer per jaar."
De Arbeidsinspectie heeft vorig jaar 2300 boetes uitge
deeld wegens illegale arbeid en veertig boetes werden
gegeven voor onderbetaling. De illegale werknemers
werden volgens Eltalahui betrapt in alle sectoren van
de economie. Polen kunnen sinds 2007 zonder specia
le vergunning in Nederland werken, maar voor Roe
menen en Bulgaren is dit nog niet het geval. Voor
hen heeft een werkgever een tewerkstellingsvergun-
'ning nodig. Eltalahui: „Bij het afgeven van zo'n ver
gunning wordt gekeken naar de arbeidsmarkt, of het
een sector is met veel vacatures en een groot perso
neelstekort. Voor het seizoenswerk zijn bijvoorbeeld
niet genoeg mensen te vinden, maar in de zorg zijn
ook veel vacatures maar er zijn ook Nederlanders die
dit werk kunnen doen."
BLinN gaat haar ervaringsdeskundigheid delen met
de Arbeidsinspectie bij het trainen van de inspec
teurs. Kroon: „De Arbeids
inspectie komt óp de werk
vloer, ze kunnen daar mis
standen ontdekken. De in-
is klein en de
zijn erq aroot' specteurs constateren over-
tredingen van bijvoorbeeld
de arbeidstijden, maar nu
zijn ze zich er steeds meer
van bewust dat er sprake kan zijn van mensenhan
del. Wij hebben de kennis in huis om db signalen
van mensenhandel te herkennen."
Die signalen zijn volgens Kroon onder meer het ont
breken van een paspoort, het niet uitbetalen van
loon, het ontbreken van veiligheidsmaatregelen en li
chamelijke kenmerken zoals blauwe plekken. „Als zo
iets wordt opgemerkt hoeft dat nog niet te betekener)
dat er sprake is van mensenhandel, het is een optel
som", zegt Kroon. „Wij hebben inmiddels tien jaar er
varing met slachtoffers van mensenhandel, we heb
ben heel veel persoonlijk contact met hen. Wij Weten
dan ook wat de standaardverhalen zijn die ze van de
werkgever moeten vertellen."
Moderne slavernij is moeilijk uit te roeien, want de
belangen zijn groot. „Net als de drugs- en wapenhan
del is gedwongen arbeid een grote geldmachine. De
pakkans is erg klein, en als er gedwongen arbeid
wordt ontdekt, doen niet veel slachtoffers aangifte.
En de opbrengsten zijn erg groot", zegt Kroon.
De Polen werken hard, is de ervaring van Eskes. En
ze zijn ook bereid uren te maken, want ze zijn naar
Nederland gekomen om geld te verdienen. „Nederlan
ders kunnen we voor dit werk niet krijgen. We zijn
begonnen met scholieren, maar toen we groter wer
den was dat niet genoeg en zijn we overgestapt op
asielzoekers. Ook dat ging goed, maar er zijn nu niet
veel asielzoekers meer."
Reden voor Eskes om op Poolse werknemers over te
stappen. „We hebben plaatsen voor hen geregeld op
een camping, waar ze alles hebben, van tv en video
tot eetgelegenheid. Een sociaal leven hebben ze hier
niet, of heel weinig. Als er ergens een optreden is in
een kroeg, nemen we ze er wei mee naartoe. Je moet
ze een beetje in de watten leggen."
Een SomereilSC asPergevelden aan de Neder-
weertseweg in Someren liggen er
aspergekweekster ZOU als zonovergoten bij. Rond het terrein
een slavendrijver te werk van de aspergekwekerij staat een
r—y 1 1 groot, roestig en met punten gede-
gaan. Ze is woedend over ^oreejd hekëwerk. Dep
poort staat
die aantijging. open en leidt naar een enorme
boerderij. De 'voortuin' is keurig
aangelegd, op het terrein ernaast
staan landbouwmachines. Op de
velden hangen enkele aspergeste
kers gebogen over de aarde.
In een grote ruimte aan de boerde
rij staat een kleine vrouw met wat
rossig haar in een blauwe fleece-
trui bij een weegschaal voor kistjes
asperges. Ze kijkt op en is aanvan
kelijk afwijzend. De 46-jarige eige
naresse zit niet te wachten op aan
dacht, zoveel is wel duidelijk.
Tien jaar lang werd de huisvesting
voor haar tientallen arbeiders ge
doogd, zegt ze vanachter de asper
ges. Vrijdag greep de gemeente
Someren in, maar de zaak draait
