1940
stad na een
vergeten
bombardement
Bouw mee
spectrum 2 Middelburg
Zaterdag 16 mei 2009
Verdwenen
Morgen is het 69 jaar geleden dat
Middelburg zwaar werd getroffen
door oorlogsgeweld. En hoewel de
stad haar littekens na de oorlog
goed heeft weten te maskeren,
werd het nooit meer zoals vroeger.
In 2010 wordt het bombardement
grootscheeps herdacht. Onderdeel
is het op een website laten
herleven van de oude stad met
authentiek fotomateriaal
gecombineerd met moderne
technieken. De site toont onder
meer kleurendia's uit 1939 van een
Hollandse fotograaf die verliefd -
werd op de Zeeuwse hoofdstad.
door Theo Giele
Het is lekker weer in Middelburg,
de dag dat H.B.E. Warnaars in
de herfst van 1939 van Over-
veen naar de Zeeuwse hoofd
stad reist. Hij heeft zijn camera meegeno
men. Warnaars wil de oude stad op kleu
rendia's vastleggen. Vanaf zijn logeeradres,
Hotel De Burg aan de Groenmarkt, kuiert
hij door de stad. Zo loopt hij langs het
Prins Hendrikdok in de richting van het
Oost-Indisch Huis. Een complex van ge
bouwen waar eens de VOC haar voorra
den bewaarde.
Bewonderend stelt Warnaars zijn statief"
op, plaatst de camera erop, stelt nauwkeu
rig diafragma, sluitertijd en afstand in en
drukt af Het machtige monument is in
kleur vereeuwigd.
Warnaars is een van de eersten die het
pand met behulp van de moderne kleu-
ren-dia-techniek vastlegt. Maar weinig
mensen hebben in 1939 het geld of de kun
de om in kleur de fotograferen.
Warnaars is geboeid door het Oost-In
disch Huis. Hij maakt ook nog dia's van de
binnenplaats, tussen de Rotterdamsche
Kaai en de Breestraat. En hij maakt een
fraai overzicht van de Kaai gezien vanaf
het muurtje van het Prins Hendrikdok.
Een goed standpunt trouwens, want hij
hoeft zich maar om te draaien om de
Dam, de Graanbeurs en de Lange Gist-
straat in beeld te krijgen met de Lange Jan
op de achtergrond. Warnaars is een van de
weinigen, zo niet de enige, die in het voor
oorlogse Middelburg kleurenfoto's maakt.
Decennia later belanden de dia's bij het
Zeeuws Archief Een beetje onwennig is
het wel om het Middelburg van de jaren
dertig in kleur. Hoe flets ook, 1939 lijkt in
kleur veel dichterbij dan in zwartwit
Warnaars kan niet de hele stad in beeld
brengen. Vanwege de oorlogsdreiging
raadt burgemeester J. van Walré de Bordes
hem aan de trein naar huis te nemen,
„lammer genoeg heeft hij niet alles kun
nen fotograferen wat in t94o verloren
ging. Hij maakte vooral foto's op en rond
de Dam",, zegt Leo Hollestelle van het
Zeeuws Archief „Maar ja, toen wist hij na
tuurlijk niet dat de stad gebombardeerd
zou worden."
Wat Warnaars eind jaren dertig ook niet
kon weten was de sloopwoede van de na
oorlogse jaren. Het Damplein oogt anno
2009 misschien wel authentiek met zijn
kasseien, maar tot in de jaren zestig stond
hier een huizenblok. Aan de ene
zijde de Korte Delft, aan de ande
re kant de Lange Giststraat die via
het Gistpoortje overging in de
Korte Giststraat. De Korte Delft is
sinds de sloop nog korter gewor
den. En alleen de naam Korte
Giststraat houdt de herinnering
aan haar lange naamgenoot le
vend.
De Geere is nog zo'n hoekje in de
binnenstad dat moest wijken.
Niet voor een plein, dat de bin
nenstad licht en (parkeer-)ruimte
verschafte, maar voor opeenge-
propte jaren-zeventig-hoogbouw
die meer afbreuk doet aan het mo
numentale karakter van de stad
dan de ldassieke wederopbouwar
chitectuur van de jaren veertig en
vijftig.
Na de oorlog zal Warnaars nog re
gelmatig terugkeren naar Middel
burg. In 1995 laat hij zijn 'lantaarn
plaatjes' zien in de Middelburgse
schouwburg. De stad maakte in
druk. In een interview met de
PZC spreekt hij dat jaar nog met
veel passie over de stad. „Ik heb
mijn hart aan Middelburg verpand."
Temg naar het einde van de jaren der
tig. Als Warnaars met zijn camera
door de stad sjouwt is Kees van
Westreenen een jaar of twaalf, dertien. Hij
bezoekt de HBS aan de Sint Pieterstraat.
Zijn vader is directeur van de Amsterdam-
sche Bank aan de Lange Noordstraat, te
genover de katholieke kerk.
„Een indrukwekkend gebouw met zijn
houten toren."
Met zijn broer Hans beheert hij de
Adriaan van Westreenen Stichting. De
stichting trekt zich het lot aan van kinde
ren in Indonesië en bevordert onderzoek
naar de Tweede Wereldoorlog. Want die
periode fascineert hem. Als achttienjarige
maakt hij de strijd in de Betuwe mee als
de Duitse en geallieerde legers acht maan
den lang tegenover elkaar staan. „Lou de
Jong besteedde maar een paar pagina's aan
die periode. Onze stichting heeft toen de
Animatie van Lukas de Jong van de vooroorlogse Groenmarkt. Links is een deel van de Nieuwe
Kerk te zien.
Kees van Westreenen
opdracht ver
strekt om een
historische stu
die te laten ver
richten."
Tot de vergeten
periodes uit de
oorlog mag ook
de strijd in Zeeland
in de meidagen van
1940 worden gerekend.
„Buiten de provincie
weet nagenoeg niemand
dat in Zeeland langer werd ge
vochten en dat Middelburg
werd gebombardeerd." Die witte
vlek in de vaderlandse geschied
schrijving wil de stichting opvullen.
Victor Laurentius krijgt de opdracht om
de activiteiten van de Fransen en de Bel
gen in Zeeland te onderzoeken.
Kees van Westreenen komt regelmatig te
rug in de stad van zijn jongensjaren, waar
hij tot 1944 woonde. In het Zeeuws Ar
chief haalt hij met zichtbaar plezier herin
neringen op: „Middelburg was fantastisch
voor de oorlog. De Markt, toen nog de
gróte Markt. De Lange Delft met zijn schit
terende gebouwen, de Sint Pieterstraat
was ook zeer imponerend. En niet te verge
ten het Oost-Indisch Huis, vlakbij de Oost-
kerk, die wij op zondag bezochten. De
gaarkeuken aan de Wijngaardstraat, waar
we vaak speelden. De stalling van de boe
renkarren en die geweldige paarden achter
het stadhuis aan de Simpelhuisstraat bij
ons om de hoek. Veel mensen liepen nog
in dracht. Nee, niet alleen de mensen uit
de dorpen die op marktdag kwamen, maar
ook Middelburgers."
Met het Zeeuws Archief werkt Van West-
reenens stichting mee aan de grote herden
king volgend jaar. Hij is nieuwsgierig naar
het project van Lukas de long, het Zeeuws
Archief en de PZC om het oude Middel
burg virtueel te herbouwen. „Ik hoop dat
het lukt ook mijn Lange Noordstraat in
beeld te brengen."
Het begon met het verdwenen Ka
poenstraatje, waar zijn overgroot
vader Abraham van Dijk, bijna
aan de voet van de Lange Jan, zijn bakkerij
had. De Amsterdamse architect Lukas de
Jong wilde met het Google-programma
Sketchup dat buurtje reconstrueren. Na
het Kapoenstraatje kwam de Groenmarkt,
de Wal, een stukje van de Burg... Als een
digitale figuurzager begon hij aan de bouw
van de huisjes op zijn computer. Het
Zeeuws Archief, waarhij aanklopte om in
formatie, raakte zeer geïnteresseerd en in
middels werkt De Jong aan de reconstruc
tie van een veel groter deel van de Middel
burgse binnenstad van voor 17 mei 1940.
