'Markt heeft geen oog
voor sociale cohesie'
'Ik vind het in zekere zin een vloek'
Jan Luiten van Zanden, economisch historicus
PZC Dinsdag 12 mei 2009 9
en echte tegenbeweging zie ik
I niet, ook niet nu het crisis is.
De tegenstanders die er zijn,
worden als folkloristische verte-
genwoordigers uit de bible belt
gezien; mensen die om religieuze redenen te
gen de 24 uurseconomie zijn." Aan het
woord is professor Harry Verbon, hoogleraar
openbare financiën aan de Universiteit van
Tilburg. Hij ziet het tij niet meer keren. „Ik
ben heel pessimistisch."
Eind jaren negentig keerde hij zich al fel te
gen het liberale marktdenken en de 24 uurs
economie die daarvan het gevolg was. „De
markt heeft geen oog voor sociale cohesie",
stelde hij toen. Het gezin zou er door wor
den ontwricht. Kinderen zouden er crimine-
ler en minder solidair met oudere generaties
door worden.
Hij verklaarde het marktdenken toen al fail
liet. Want wat is het economisch nut als het
massaal loslaten van de 9 tot 5 economie
mensen alleen maar ongelukkiger maakt?
„Het is alleen maar erger geworden", zegt hij
een decennium later in zijn kamer die uit
kijkt over de Tilburgse campus, waar aan het
eind van de middag de meeste studenten
goedgeluimd naar huis gaan. „Ik zelf heb er
niet zo'n last van, de universiteit is niet op
zondag open en iedereen gaat op tijd naar
huis. Ik zie zelfs wel de voordelen als klant:
het is prettig dat je altijd alles kunt kopen.
Maar er zijn heel veel mensen in beroepen
waar de markt nu van verlangt dat ze altijd
maar moeten komen opdraven. Voor hen is
het een ramp."
Zij komen volgens Verbon in de problemen,
omdat ze hun rol in het gezin amper meer
kunnen vervullen. Het gevolg: mannen ma
ken carrière, vrouwen kiezen voor kleine
part-time baantjes om ook nog voor de kin
deren te kunnen zorgen.
Zo belemmert de 24 uurseconomie ook de ar
beidsdeelname door vrouwen, stelt Verbon.
„Vrouwen moeten nu kiezen; óf kinderen, óf
een carrière. En dat laatste wordt hen heel
moeilijk gemaakt. Het alternatief zou zijn de
kinderen fulltime in dagverblijven te stop
pen, en dat willen we in Nederland niet."
Zijn oplossing is radicaal: keer zo veel moge
lijk terug naar de werktijden van 9 tot 5. „Of
nog korter zelfs, zodat mannen en vrouwen
eV^erl 15 no9n/ef
Joop van Gooi heeft een éénmansbedrljf:
cd- en dvd-speciaalzaak Roots Mail Music
die ook via internet verkoopt. Hij doet
sinds kort niet meer mee aan de lange reeks
koopzondagen en -avonden. „Meer uren leve
ren niet per definitie meer omzet op. Mijn za
terdagen vóór koopzondagen waren altijd een
stuk minder druk. En als ik elke zondag mee
doe, doe ik mezelf tekort in mijn privéleven."
Sinds 1 januari doet hij niet meer mee aan extra zon
dagen. „Maar ik ben wel flexibel: als een klant mij belt
dat 'ie langs wil komen, ga ik desnoods gewoon even open."
Van Gooi werkt 45 tot 50 uur per week en vindt dat genoeg. In de
feestmaanden opent hij wel een paar koopzondagen en extra koop
avonden zijn winkel. „Anders zou ik een dief van mijn eigen portemo-
nee zijn. Maar ik doe niet alle middagen en avonden mee. Want als je
de arbeid eerlijk gaan verdelen. De totale ar
beidstijd hoeft zo niet korter te worden. Man
nen moeten nu gedwongen fulltime gaan
werken als ze tenminste carrière willen ma
ken. Dat hoeft dan niet meer: vrouwen doen
dan immers 100 procent mee."
Verbon denkt niet dat de huidige crisis een
kentering betekent „Je ziet dat er alleen
maar wordt gezegd dat we nóg langer moe
ten gaan werken. Ook in verband met de toe
nemende vergrijzing. Dat staat allemaal
haaks op de mogelijkheid om goed voor je ge
zin te kunnen zorgen."
„We zitten in een spagaat", vervolgt Verbon.
„Aan de ene kant gaan we steeds meer wer
ken. Aan de andere kant groeit de zorg voor
de ouderen de komende jaren enorm. Het
probleem is: wie wil er straks nog in de oude
renzorg met die lastige onregelmatige werktij
den gaan werken als het aantal arbeidskrach
ten in Nederland sowieso schaars wordt?
Mensen kiezen dan voor andere banen met
makkelijkere uren. Vooral als ze ook nog wat
tijd voor zichzelf en hun gezin willen over
houden."
Verbon voorziet dat dan alleen nog de rijken
goede commerciële zorg kunnen betalen en
dat er daarnaast een onderklasse van arme,
slecht verzorgde ouderen ontstaat.
Dat alleen de Christenunie het in de politek
tegen de 24 uurseconomie opneemt, maakt
het er niet beter op. „Het CDA, ooit de partij
van het gezin, heeft dit onderwerp duidelijk
laten liggen."
Van de rest verwacht Verbon niets. Volgens
hem ligt de schuld vooral bij de paarse kabi
netten, waarin PvdA, D66 en VVD het
marktdenken omhelsden.
Verbon richt zijn hoop dan ook veel meer op
het bedrijfsleven. „Er komen gelukkig steeds
meer moderne werkgevers die ruimte aan
thuiswerkers geven. Zoals hier in Tilburg In
terpolis, waar mensen niet eens meer een
vaste werkplek op kantoor hebben. Dat is
niet alleen goed voor gezinnen en de rolver
deling tussen mannen en vrouwen, maar
ook voor het fileprobleem. Er zijn dan ook
minder kantoorkolossen nodig. Je moet dat
echter wel goed organiseren: zorgen dat je de
productiviteit van mensen in de gaten
houdt. Dat ze thuis geen duimen gaan zitten
draaien."
foto Edwin Wiekens
me na de kerst kunt oprapen omdat ik
oververmoeid ben, schiet ik daar ook
niks mee op."
Als consument vindt hij het wel handig dat
hij buiten de normale winkeltijden boodschap
pen kan doen, vooral de dagelijkse. „Als ik het in
Nederland voor het zeggen zou hebben, zou ik over
de 24 uurseconomie zeggen: comprimeer het een beetje, maak
het niet te gek. Ik ken de economische gevolgen niet precies, maar ik
denk wel dat mensen er niet gelukkiger van worden. Bovendien:
shoppen kan heel verslavend zijn."
