Zeis vóór het veertje
en tegen het lood
DE LEEUWENKONING
PZC
De situatie is een metafoor voor alle
verwarring die rond de liefde bestaat
vanaf nü verkrijgbaar
PZC Maandag 11 mei 200» 1 9
NADER BESCHOUWD
door Willem Nijssen
T e staat daar meestal niet bij stil, maar
I de superklassieke toneelavond -een
f roezemoezend publiek voor een geslo
ten donkerrood gordijn, het openen daar
van, de plotse inkijk in een andere wereld
waarin van alles gebeurt, met aan het slot
de gordijnen die zich weer sluiten, die
nog één keer opengaan voor het applaus
en dan voorgoed dichtgaan- zo'n avond
bestaat nauwelijks meer. Wat op het to
neel gebeurt, is kennelijk niet meer zo
overduidelijk als vroeger een andere we
reld. Het is een verlengstuk geworden
van wat er in onze eigen wereld gebeurt.
Dus kan je al vóór de voorstelling een in
kijkje krijgen in die wereld.
Ik neem aan, dat dat ook eigenlijk de be
doeling is van het weglaten van gordij
nen. Zouden regisseurs dat dan ook be
wust gebruiken? Zou het publiek dat dan
ook bewust gebruiken? Zich vast een idee
gaan vormen van wat zich daar in dat be
wuste decor gaat afspelen? Zelf doe ik dat
zeker niet altijd, ik zou dat misschien va
ker moeten doen. Maar bij 'Hexen', afgelo
pen woensdag in de Stadsschouwburg
van Middelburg, drong het zich aan me
op. Een (van omvang) massief bed neemt
voor je gevoel eigenlijk heel het decor in
beslag. Een bed. Het riep een beetje weer
zin op. Een te groot woord, weerzin.
Maar toch iets van afweer. Ik heb dat ook
als ik door trotse bewoners van een
nieuw huis wordt rondgeleid, en ook de
slaapkamer mag zien. Ik kijk altijd maar
met een half oog. Ik heb daar niets te zoe
ken. Het bed, metafoor van een wereld te
intiem voor toeschouwers.
Gelukkig blijkt het 'maar' een hotelbed.
(Dat dat ook nog intimiteit kent, wordt
dan weer aangetoond in die prachtige mi
niserie in 'Man bijt hond', waar soms een
week lang een hotelbed wordt gevolgd
-wie verzint toch die prachtige ideeën?
En welk hotel en welke gasten gaan daar
godzijdank op in?) En op en rond dat ho
telbed speelt zich een curieus verhaal af
T\vee vrouwen, allebei de ex van een man
die nu voor de derde keer gaat trouwen,
bereiden zich daar samen voor op een
speech ('de verrassing van de avond') die
zij op het bruiloftsfeest zullen houden.
Een vileine speech gaat het wor
den. Dat wordt wel snel duidelijk. Want
allebei hebben ze nog iets af te rekenen
met deze Erik. En dat is op zich niet eens
zo interessant, want altijd hetzelfde oude
liedje. Dat wel evenveel recht heeft om ge
zongen te worden als zijn tegenpool. Het
'ik houd niet meer van jou' is net zo goed
een evergreen, maar ook een beetje grijs-
gedraaid. Veel interessanter is het, dat de
ze twee dames -die zo eendrachtig lijken
samen te werken- ook met elkaar nog
een appeltje te schillen hebben. Want de
een heeft dan toch maar de ander 'besto
len', en ook al is die één dan nu op haar
beurt het slachtoffer, ze moet zich toch
nog altijd verweren tegen de verwijten.
Wivineke van Groningen (I) en Debbie Petter.
Die verwarring van rollen (van 'besteler'
naar 'bestolene') is de interessante en hila
rische kern van het verhaal, en staat sym
bool voor de moderne, ego-gestuurde ver
warring van normen en waarden. Dat
laatste is al sinds zijn eerste shows hét
oer-thema van de schrijver van 'Hexen',
Youp van 't Hek. Niet alleen het thema,
ook de stijl is herkenbaar. Hard en grap
pig. Maar de meester van de korte sketch
en de vlijmscherpe column slaagt er in
een langere tekst niet in diezelfde mate in
om constant te blijven vlammen. Uiter
aard niet, dat kan ook niet.
Maar -hoe onwaarschijnlijk misschien
dan ook- de situatie is echt wel een meta
foor voor alle verwarring die er rond de
liefde bestaat en dat werkt. Mede omdat
de twee actrices -Wivineke van Gronin
gen en Debbie Petter- niet alleen de oneli
ners, maar ook de ondertoon perfect we
ten te plaatsen.
Ik vond dat minder het geval in de twee
de eenakter, 'Mijn man'. Daarin opnieuw
twee vrouwen, en opnieuw verwarring.
Verwarring van man, dit keer. Want hun
beider man heet Henk, en is natuurlijk
een sul. ('Ie spreekt zijn naam uit alsof
het je debiele broertje is.'). De liters wijn
die ze in een gezellige middag in de tuin
van één van de twee over 30 jaar huwe
lijk sproeien, vertroebelt de blik, totdat de
een de Henk van de ander voor haar
Henk houdt. Alle mannen zijn toch het
zelfde? Dat is wel de roddel, maar het
lijkt me toch geen oerthema, en een paar
scherpe zinsneden kunnen dat verhaal
dan ook niet echt de lucht in krijgen.
Deze week
De klassieker onder de klassiekers: 'Ro
meo en Julia', woensdag 13 mei in de
Stadsschouwburg van Middelburg, van
het Nationale Toneel. Eén van de vier ver
sies die dit seizoen op de planken zijn ge
zet, humoristisch, in een nieuwe verta
ling die 'bronstige teenage-love' als mid
delpunt neemt.
Hij geldt als een voorbije
dichter, P.C. Boutens.
Maar als je zijn werk gaat
lezen, bespeur je juist een vooruit
ziende blik. In 1926 voorspelde hij
in zijn Nieuw Zeeuwsch Geuzenlied
het oprukken van de Antwerpse
haven en zelfs de ontpoldering.
Tachtig jaar van te voren had hij
zijn spandoek al klaar: 'Maar Zee-
lands polders ondergraven/ Is
niets dan roekloos kinderspel.'
Op een of andere manier ontkomt
geen dichter met een Zeeuwse ach
tergrond aan een plaatsbepaling te
genover hem. Ook Y. Né (fascine
rend pseudoniem) niet, in 1958 ge
boren in Goes en daar opgegroeid.
In haar mooie gedicht Leed u, elf?
reageert ze op Boutens' Liefdes uur.
Zijn refrein: 'Hoe laat is 't aan den
tijd?/ 't Is liefdes uur.' Bij haar
wordt dat: 'welke wissel is dit in
de tijd/ de furies tieren in het resi
du.' Het vers van de oude dichter
zingt, en de dichteres van nu zingt
mee. Meer dan dat, haar gedicht
wordt een schildering, een dans.
Of ze het altijd waarmaakt, is een
ander verhaal (sommige van haar
gedichten over Breda en over Rem
brandt hebben iets van een ver
plicht nummer), maar deze vrij-
hei'd is altijd het streven van Y. Né.
Het boek met haar 'Verzamelde ge
dichten 1990-2005' mag er, inge
bonden en wel, heel definitief uit-
HIER MAC NIETS AF ZIJN
Y. Né: Verzamelde gedichten
1990-2005-432 pagina's,
€24,90 - De Geus, Breda.
door Mario Molegraaf
zien, ze noemde de bundel Hier
mag niets af zijn.
Ze is vóór het veertje en tegen het
lood, vóór het ongrijpbare fladde
ren en tegen de harde landing.
Waarmee ze stuit op het pro
bleem dat je zodra je de taal ge
bruikt, de dingen begint vast te leg
gen. Niets wil ze liever dan aan die
wetmatigheid ontsnappen. Van
daar dit soort verzuchtingen: 'Als
alles maar van verf was/ dan was
de wereld niet zo dik/ niet zo ge
blazen vol.'
P.C. Boutens wist het ook: de bes
te poëzie komt uit de natuur. Hij
bekent dat hij alles leerde 'van de
vrije Schelde/ Bij alle tij en alle
wêer.' Bij Y. Né zie je iets derge
lijks, in haar zeegedichten en in
een geslaagde haiku als: 'Dit gewo
ne gras./ Een zonnestraal ont
steekt het./ Velden vatten vlam.'
Gaan naar waar bijna geen woor
den meer staan. Poëzie als een
bloemblaadje dat ieder, ieder mo
ment kan worden meegenomen
op de wind.
AGENDA EN FILM
OP PAD
p- Avondvierdaagse
Vier dagen 5 of 10 km wandelen.
Vlissingen, Zeeland Sport, Baskensburg-
plein 4,18.30-21/00 uur;
Kortgene, Dorpshuis de Pompeweie,
18.00 uur;
p- Archeologie
Nathalie van Jole geeft een lezing over de
de archeologische vondsten die in Goes
zijn gedaan bij graafwerkzaamheden bij
de Grote Kerk, op industrieterrein De
Poel en in de wijken Ouverture/Aria en
Mannee.
Goes, Historisch museum de Bevelanden,
19:30 uur.
meer agendanieuws op www.pzc.nl
FILMS
BERGEN OP ZOOM
Cinem'actueel,
X-Men: 20.00 uur; Star Trek: 20.00 uur;
17 Again: 20.00 uur; Kan door huis heen:
20.30 uur;
GOES
't Beest,
geen voorstellingen
Merral,
Fast Furious: 19.15 en 21.30 uur; He's
just not that into you: 19.15 en 21.45
uur; Star Trek: 19.00 en 22.00 uur;
X-Men: 19.30 en 21.45 uur;
MIDDELBURG
Schuttershof,
II Divo: 20.00 uur;
OOSTBURG
Ledeltheater,
Bride Wars: 20.00 uur;
TERNEUZEN
View,
Mother of Mine: 20.00 uur; Star Trek:
20.15 uur; 17 Again: 19.00 uur; X-Men:
20.45 uur; He's just not that into you:
21.00 uur; Fast Furious: 19.00 uur;
VLISSINGEN
CineCity,
Star Trek: 13.45, 16.30, 19.00 en 21.45
uur; 17 Again: 16.15, 19.15 en 21.45
uur; Beverly Hills Chihuahua: 13.45 en
16.15 uur; Bride Wars: 16.30 uur; Fast
Furious: 14.00 en 22.00 uur; He's just
not that into you: 16.15 en 21.30 uur;
Inkheart: 16.30 uur; Kikkerdril: 14.15
uur; Knowing: 19.15 uur; Limo: 13.45
uur; Monsters vs Aliens: 13.45 uur; Slum-
dog Millionaire: 19.30 uur; The Haunting
in Connecticut: 22.00 uur; The Internatio
nal: 19.00 uur; The Reader: 14.00 en
19.30 uur; X-Men: 16.15, 19.15 en 21.45
uur; Sneak: 22.00 uur;