oanalyse
'Als je van paard valt,
moet je er gelijk op'
'We vieren volgend jaar weer
ouderwets Koninginnedag'
inklijke families vaak doelwit
'Volgend jaar is deze schokkende gebeurtenis alweer iets uit een ver verleden'
Hans van de Sande, massapsycholoog
PZC Zaterdag 2 mei 2009 1 1
Cees Fasseur vindt het
te vroeg voor conclusie:
eerst laten bezinken.
door Tanja Kits
Koninginnedag op een ande
re manier? Veel te vroeg
om daar nu al een uit
spraak over te doen, vindt histori
cus en Oranjekenner Cees Fasseur.
„Ik snap wel dat het nu actueel is,
maar het is beter om even een
paar maanden te wachten. Dan
kun je er misschien iets verstan
digs over zeggen. Laat dit eerst alle
maal maar eens bezinken."
Hij stond eergisteren op het punt
naar Apeldoorn af te reizen, voor
de tentoonstelling in Paleis Het
Loo over 100 jaar Juliana, waar hij
ook een bijdrage voor had gele
verd, toen zijn vrouw hem bij de
televisie riep. „Binnen een uur
had ik al allemaal commentatoren
gehoord die hun mening gaven en
hun conclusies trokken. Ongeloof
lijk. Wat valt er nu nog te zeggen?
Alles wat relevant is, is al door ie
mand gezegd."
De historicus vindt het overdreven
om te stellen dat Koninginnedag
nooit meer hetzelfde wordt. Hij
schaart zich liever achter de uit
spraken van minister Guusje ter
Horst (Binnenlandse Zaken) die
vindt dat er na het drama in
Apeldoorn jüist naar gestreefd
moet worden Koninginnedag op
de oude voet voort te zetten. „Dat
lijkt me een goed uitgangspunt.
Als je van het paard valt moet je er
gelijk weer op, is de stelregel. An
ders wordt de angst alleen maar
groter."
Koningin Wilhelmina heeft in
1898 voor hetzelfde dilemma ge
staan, vertelt Fasseur. Op 10 spe-
tember, vier dagen na haar kro
ning, werd in Oostenrijk koningin
Elisabeth ('Sissi') doodgestoken
door een Italiaanse anarchist, op
het moment dat ze op een boot
'Tegen een malloot
kun je je gewoon
niet wapenen'
stapte op het Meer van Genève.
De net gekroonde Wilhelmina
zou die dag in Den Haag een rij
toer maken in een open rijtuig. De
vraag was of dat, gezien de moord
in Oostenrijk, doorgang moest vin
den.
„]a, hoor", was haar reactie. „Voor
de Oostenrijkse koningin heel treu
rig allemaal, maar die rijtoer gaat
gewoon door."
Waarmee de historicus Fasseur
maar wil zeggen: de Nederlanders
en de Oranjes laten zich niet zo
snel uit het veld slaan.
„En daar komt bij, tegen een mal
loot kun je je gewoon niet wape
nen."
Prinses Maxi
ma geeft een
zoen aan een
meisje. Konin-
g i n n e d a g
2009.
foto Robin
Utrecht/ANP
1 kroonprins Willem-Alexander worden tijdens een wandeling in de Amsterdamse Jordaan aangespro-
uet oranje brillen. Koninginnedag 1983. foto Spaarnestad
ils symbool
ïacht zijn ze
iefd doelwit.
een bewaker
vanwege een
Hans Veenhuis
Aanslagen op koninklijke families
zijn in het verleden vaak voorge
komen. De moordaanslag op de
Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger
aartshertog Franz Ferdinand in juni 1914
was zelfs de directe aanleiding tot de Eer
ste Wereldoorlog.
De aanslagen waren meestal politiek ge
motiveerd. Koningen hadden lange tijd
ook daadwerkelijke macht, maar ook als
symbool van die macht zijn ze nog
steeds een geliefd doelwit.
Vorige maand nog werd bekend dat de
Baskische afscheidingsbeweging ETA een
aantal jaren geleden vergaande plannen
had om een vliegtuig met de Spaanse ko
ning Juan Carlos met een raket uit de
lucht te schieten. In 1995 probeerde de
ETA de koning tijdens zijn vakantie op
Mallorca te doden.
De Ierse terreurbeweging IRA heeft her
haaldelijk geprobeerd leden van de Britse
koninklijke familie te vermoorden. In
1979 werd Lord Mountbatten, familielid
van koning Elizabeth, met boot en al op
geblazen in Noord-Ierland. Met regel
maat ontdekte de Britse geheime dienst
plannen voor aanslagen en pogingen om
te infiltreren bij bewakers van Bucking
ham Palace en Windsor Castle.
Een Australische student schoot in 1994
met een startpistool een aantal schoten
af op prins Charles tijdens een bezoek
aan Sydney. Een Australische politieman
onthulde eerder dit jaar dat koningin Eli
zabeth 39 jaar geleden ternauwernood
was ontsnapt aan een moordaanslag in
Australië. Op de spoorlijn waarover de
koninklijke trein reed, waren blokken ge
legd om de locomotief te laten ontspo
ren.
De Belgische koning Leopold II werd in
1902 beschoten toen hij uit zijn koets
stapte na een rit door Brussel. „Hij is rijk
en wij zijn arm", gaf de werkloze Italiaan
se anarchist die de schoten loste als mo
tief. De koning bleef ongedeerd, een om
stander raakte gewond.
Massapsycholoog:
aanslag is straks iets uit
een ver verleden.
Zullen we na de aanslag in
Apeldoorn ooit nog Konin
ginnedag op een onbevan
gen wijze kunnen vieren? „Ja",
zegt massapsycholoog Hans van
de Sande van de Rijksuniversiteit
Groningen. „Volgend jaar is deze
schokkende gebeurtenis alweer
iets uit een ver verleden en wordt
het feest in het land weer ouder
wets gevierd."
De reden is volgens hem dat het
om een actie ging van één iemand
die in de war was. Het zou wat an
ders zijn als het een aanslag was ge
weest met politieke motieven. „In
politieke aanslagen zit vaak regel
maat en hier speelt meer een gru
welijk toeval."
Daarom zullen we bij de viering
van volgend jaar al niet meer te
veel stilstaan bij wat er donderdag
is gebeurd, stelt Van de Sande. Hij
denkt wel dat de Nederlanders
moeite zullen hebben om het dra
ma in Apeldoorn te verwerken.
„Een man die met zijn auto doel
bewust door een mensenmenigte
rijdt, hebben we nog niet eerder
meegemaakt en dat vraagt weer
nieuwe normen bij het rouwpro
ces."
Op zich hebben we voor zinloos
geweld al wel wat rituelen ontwik
keld, zoals een stille tocht, het leg
gen van bloemen op de plek des
onheils en het tekenen van condo
leanceregisters. Maar of bijvoor
beeld het monument waartegen
de dader botste een herdenkings-
plek voor de slachtoffers kan wor
den, zal moeten blijken, zegt de
psycholoog.
Veel Nederlanders zullen blij zijn
dat de dader van het drama in
Apeldoorn aan zijn verwondingen
'In politieke aanslagen zit
regelmaat, hier speelt
meer gruwelijk toeval'
is overleden, denkt Van de Sande.
„Heel wat Nederlanders zijn 'van
door de korte bocht' en roepen al
snel dat de dader aan het gas moet
of zoiets. Nu de man dood is,
denkt misschien ook wel menig
een in zijn hart dat hij er makke
lijk vanaf is gekomen."
Voor het 'gesundenes Volksempfin-
den' verwijst hij naar Balthasar Ge-
rards, de moordenaar van Willem
van Oranje. „Gerards is in 1584 in
het openbaar op de meest gruwelij
ke manier gemarteld en uit elkaar
getrokken. Men vond dat toch pret
tig om te zien. De mens is sinds
dien natuurlijk niet veranderd. Er
zit nog altijd een soort duiveltje in
ons, hoewel we dat graag proberen
te bedekken."
