Alexander Pechtold
aarzelt niet te benoemen wat abject is1
spectrum 8
PZC
Zaterdag 2 mei 2009
De keuze is verrassend,
ook voor hemzelf
D66-leider Alexander
Pechtold spreekt dinsdag
in Vlissirfgen de tiende
H.M. van Randwijklezing uit. Die eer
was tot nu toe voorbehouden aan ui
terst ervaren of soms zelfs gepensio
neerde politici en bestuurders als Ed
van Thijn, Max van der Stoel, Job Co-
hen en Henk Vonhoff Slechts één
kee-r eerder werd de toespraak gehou
den door iemand die ver na het einde
van de oorlog werd geboren. In 2006
mocht Mabel het spreekgestoelte in de
Sint Jacobskerk beklimmen. Maar zij is
dan ook een prinses.
Nu is dus de beurt aan Pechtold, de op
16 december 1965 geboren jeune pre
mier van de Nederlandse politiek. De
uitnodiging van de organisatie van de
Maand van de Vrijheid heeft hem niet
alleen verrast, maar vervult hem ook
met trots. „Mijn naam komt in een
mooi rijtje te staan. Soms begin je een
toespraak of een brief met de zin dat je
zeer vereerd bent. Dat dreigt wel eens
een holle frase te worden. Deze uitno
diging verraste me. Ik kende het feno*
meen Van Randwijklezing. Ik wist ook
door wie die eerder was uitgesproken.
Als je dan in een lustrumjaar wordt ge
vraagd, dan heb je te maken met zo'n
moment dat je dag even opfleurt. Als
ik dat zeg, is dat bepaald geen loze
kreet. We hebben het hier ook meteen
opgepakt en we zullen dat evenement
zeer serieus aanpakken."
Als hij het over 'hier' heeft, bedoelt
Pechtold de Haagse burelen van D66.
Het met enige moeite in zijn agenda
geplande interview is nog geen mi
nuut aan de gang of hij wordt door de
Wereldomroep gebeld voor een quote.
Bij het verlaten van zijn werkkamer
staat Nova alweer te wachten om een
item te maken. Het tekent Pechtolds
status. Toen hij in 2006 aantrad als frac
tievoorzitter van D66, na ruim een jaar
minister van Bestuurlijke Vernieuwing
en Koninkrijksrelaties te zijn geweest
in het tweede kabinet Balkenende, was
de vrijzinnig liberale partij op sterven
na dood. Met drie Kamerzetels leek zij
voorbestemd tot een rol in de marge.
Maar onder leiding van Pechtold pre
senteerde D66 zich niet alleen als een
duidelijk en genuanceerd alternatief
voor het aarzelende kabinetsbeleid van
CDA, PvdA en Christenunie, maar
ook als een gedurfd tegenstrever van
de steeds populairdere Geert Wilders.
Met de PVV wordt D66 week in week
uit de grootste winst toebedeeld in de
peilingen.
Die combinatie - een aansprekend poli
ticus die zich te weer stelt tegen popu
lisme en extremisme - heeft wellicht
mede geleid tot een uitnodiging om in
Dinsdag spreekt D66-leider
Alexander Pechtold (43) in Vlis-
singen de tiende H. M. van Rand
wijklezing uit. Dat betekent dat
ditmaal een politicus op het
spreekgestoelte staat die het
grootste deel van zijn carrière
nog vóór zich heeft, in plaats
van achter zich. Dat zal het
publiek merken. „De Van
Randwijklezing is geen politiek
forum, maar op 5 mei staat daar
wel een actief politicus en geen
kamergeleerde."
door Ernst Jan Rozendaal
foto David van Dam/GPD
Vlissingen te komen spreken. „Anders
dan de eerdere sprekers, op Mabel na
dan, hoop ik nog een beetje in de be
ginfase van mijn carrière te verkeren",
aldus Pechtold. „Het is wel zo dat ik
me in een fase van mijn leven bevind
waarin het thema van de Van Rand
wijklezing me steeds meer bezighoudt.
Vrijheid van meningsuiting, verdraag
zaamheid en ook het gepolariseerde de
bat over integratie, ik heb het gevoel
dat ik middenin die problematiek sta.
Naar mijn idee staat Nederland voor
een belangrijk moment. Gaan we door
op de weg van tolerantie, internationa-
liteit en polderen? Geven we elkaar de
ruimte of verschansen we ons achter
de dijken? Gaan we afgeven op ande
ren in plaats van de oorzaak van pro
blemen ook bij onszelf te zoeken? Dat
maatschappelijke debat is een belang
rijk onderdeel van mijn huidige leven.
Als ik over tien of vijftien jaar terug
kijk op deze tijd, zal ik me afvragen
wat ik nu heb gedaan. Zo voel ik dat."
'Als ik over tien
jaar terugkijkzal ik
me afvragen wat ik
nu heb gedaan'
Dat klinkt als een jongen die zijn vader
ter verantwoording roept. Wat deed jij
in de oorlog? Pechtold woont op een
steenworp afstand van het Wagening-
se hotel De Wereld, waar de Duitsers
in mei 1945 de capitulatie tekenden.
Als oud-burgemeester van die stad
heeft hij zich vaak beziggehouden met
het nut van herdenken en het vieren
van de vrijheid. Heeft hij werkelijk het
idee dat vrijheid en democratie in Ne
derland op een vergelijkbare manier in
gevaar zijn? „Het is gevaarlijk om paral
lellen te trekken met 4 en 5 mei. Daar
moet je weg van blijven. Anderzijds
moet je ook niet aarzelen te benoemen
wat abject is. In mijn Van Randwijkle
zing zal de naam van Wilders niet één
keer voorkomen, maar de dreiging van
rechts-extremisme zal wel aan bod ko
men. Zou ik dan verwijzen naar wat er
zestig jaar geleden is gebeurd dan is
dat te gemakkelijk. Dan gaat het mis.
Maar ik kan wel degelijk aangeven dat
we de afgelopen decennia democratie
vanzelfsprekend zijn gaan vinden, ter
wijl onze vrije maatschappij steeds
meer gaten begint te vertonen."
Werd in de jaren negentig nog fel gede
batteerd over de gevolgen van de in
voering van het sofinummer, nu lijken
"de meeste mensen hun schouders op
te halen over het verlies van privacy en
burgerrechten. „Discussies daarover
zijn bijna achterhoedegevechten ge
worden", aldus Pechtold.
Wat ik mis is een fundamente-
ie discussie over onze grond
rechten. Onderzoek heeft
uitgewezen dat mensen nauwelijks
geïnteresseerd zijn in het kiesrecht.
Voor mij is dat juist de moeder van al
le grondrechten. Democratie is niet
vanzelfsprekend, zeggen de mensen in
Georgië mij. Welvaart betekent niet
per definitie democratie, zien we in
Saudie-Arabië. Ik zoek naar een metho
de om dat debat weer te voeren, zon
der dat ik het vingertje hef en zeg:
'Weet je wel wat er tijdens de Tweede
Wereldoorlog is gebeurd?' Dat is een
angstargument. Maar ik wil wel duide
lijk maken dat mensen geen nummers
zijn. Dat een overheid niet moet den
ken in categorieën als man-vrouw, he
tero-homo, christelijk-islamitisch. Als
weldenkend mens zou je dat niet moe
ten willen. Een dergelijke opstelling
van de overheid gecombineerd met in
tolerantie tegenover bijvoorbeeld de
islam, dat kan een giftig mengsel zijn."
Als volksvertegenwoordiger ziet
Pechtold het als zijn taak dergelijke the
ma's aan de orde te stellen. Hoewel
zijn Van Randwijklezing geen verkie
zingspraatje wordt, denkt hij ook in
Vlissingen de klok te kunnen luiden.
„De Van Randwijklezing is geen poli
tiek forum, maar op 5 mei staat daar
wel een actief politicus en geen kamer
geleerde. Ik moet in staat zijn om zon
der partijpolitiek te bedrijven mijn ana
lyse te geven van wat ik zie als een be
langrijk maatschappelijk fenomeen.
Dat was ook wat Van Randwijk voor
ogen had, het entameren van Jiet pu
blieke debat. Dat heeft nu te weinig
diepgang, het is te weinig uitdagend.
Kijk naar de Kamerdebatten. Het kriti
sche perspectief ontbreekt, de context,
de vergelijking met eerdere gebeurte
nissen, het argumenteren. Er zijn zo
veel debatten waarvan de uitkomst al I
vaststaat. Dat maakt de kijker en de
luisteraar lui. Zo haken ze af. Ik vind
dat we elkaar moeten dwingen om
weer naar argumenten te luisteren."
Pechtold noemt de economische
crisis een wake-up call voor ieder
een die denkt dat niet actief
hoeft te worden gewerkt aan het be
houd van democratie en welvaart.
„We weten nu dat we niet meer moe
ten denken dat ons huis vanzelf tien
keer zoveel waard wordt of dat we al
tijd wel weer een andere baan kunnen
vinden. De tijden zijn veranderd. Dat
kan ook gelden voor de democratie.
De staat van onze welvaart gaat arm in
arm met de staat van onze vrijheid."
En onze vrijheden worden onder meer
beperkt, constateert de voorman van
D66, door een overheid die van buiten
landers niet zozeer integratie wenst
maar liever assimilatie. „Ik hoop in
mijn lezing mijn analyse van de huidi
ge situatie met het publiek te delen.
Die houdt onder meer in dat de motor
van onze democratie vastdraait zolang
de overheid integratie meer belem
mert dan stimuleert. ]e kunt van
zestieneneenhalf miljoen mensen geen
eenheid maken. Wat ons interessant
maakt, is niet in hoeverre we op elkaar
lijken, maar in hoeverre we verschil
len. Zo worden we toch ook verliefd
op iemand? Zo kiezen we toch ook
een sollicitant uit? Ik pleit voor indivi- Q|
dualisme, maar dat mag nooit vertaald
worden als*egoïsme. Laat mensen zo
veel mogelijk zichzelf zijn en spreek ze
als persoon aan. Een vervelend Marro-
kaantje moet je op zijn gedrag aanspre
ken, niet op zijn religie of zijn opa.
Geef mensen de ruimte. Dan kun je ze
ook aanspreken op hun verantwoorde
lijkheid om jou de ruimte te geven."
Van Randwijklezing, dinsdag 5 mei in de St
Jacobskerk in Vlissingen: 10.30 uur. Gratis
kaarten via info@cuituurwerf.nl
Alexander Pechtold m
Geboren: 16 december 1965 in Delft
Gemeenteraadslid en wethouder in Lei
den (1994-2003)
Burgemeester Wageningen (2003-2005)
Minister Bestuurlijke Vernieuwing en Ko
ninkrijksrelaties (2005-2006)
Tweede Kamerlid en politiek leider D66
(2006-heden)
