Schouws stukje in natuur verscholen
Meeste Schouwen-Duivelandse
Mae mem
pivzaelo,
doe meest
weugd
1 4 l Maandag 27 april 2009 pzc
S
Eén van de best bewaarde
bunkercomplexen van de
Atlantikwall ligt verscholen
in Slotbos en Zeepeduinen.
Een grimmige - maar
boeiende - erfenis van WO II
door Piet Kleemans
Graauw beton, verweerd
staal. Metersdikke mu
ren middenin het
groen. Met Deutsche
gründlichkeit gebouwd onderdeel
van de imposante Atlantikwall,
een bunkerlint lopend van Noor
wegen via Denemarken, Neder
land en België naar Frankrijk tot
aan de grens met Spanje. In Slot
bos en Zeepeduinen staan nog
zo'n veertig bunkers. Vrijwilliger
Fred van der Werf van slotbosbe
heerder Natuurmonumenten ver
telt er met verve over.
De deelnemers aan de twee uur
durende wandeling langs onge
wild maar daarom niet minder be
langrijk erfgoed verbazen zich. Vra
gen borrelen op. Bijvoorbeeld de
vraag hoe de Duitsers het voor el
kaar kregen om middenin een las
tig toegankelijk bos zulke kolossen
te bouwen. Van der Werf: „Alle
materialen werden over water
naar de haven van Burghsluis ge
bracht en vandaar ging het met
paard en wagen hier het bos in.
En in acht weken tijd stond er ge
woon weer een nieuwe bunker.
Het was allemaal echt heel goed
uitgedacht en voorbereid."
De zaklantaarns gaan aan als de
groep een kijkje neemt in de eer
ste bunker op de route. Verbazing,
grenzend aan bewondering, is er
voor de degelijkheid waarmee de
betonnen kolossen gebouwd zijn.
Minstens 55 jaar hebben ze weer
en wind weerstaan en maar wei
nig wijst op verval. „De verf op de
wanden is nog de orginele. On
voorstelbaar hè. Tja, standige aus-
bau noemden de Duitsers dat. We
zouden het nu duurzaam ge
bouwd noemen."
In een volgende bunker geeft Van
der Werf tekst en uitleg over de
technische aspecten. Want bij de
bouw van de bunkers is, stelt Van
der Werf, aan werkelijk alles ge
dacht. Met hun twee meter dik ge
wapend betonnen daken en wan
den waren ze voor de bommen
van die tijd vrijwel niet te kraken.
De bomvrije bunkers konden ook
compleet gasdicht gemaakt wor
den en door middel van generato
ren kon - daar waar dat nodig was
- stroom opgewekt worden voor
onder meer verlichting. In de man-
schappenbunkers waren kachels
en bescheiden slaapzalen waar de
soldaten in stapelbritsen de nacht
door konden brengen.
De bunkers in Slotbos en Zeepe
duinen vormen samen een uitge
breid complex, inclusief sanitaire
en medische voorzieningen. „Er is
hier ook een hospitaalbunker.
Daar had je twee compleet inge
richte operatiekamers." En verder
waren er de munitiebunkers, man-
schappenbunkers, bomvrije bun
kers, een kantinebunker en zelfs
een kleine latrinebunker.
De kantinebunker blijkt een
enorm gevaarte. De binnenruimte
is verdeeld in meerdere comparti
menten. „Hier was een bar en kon
den de soldaten een kaartje leg
gen. En een biertje drinken."
Van der Werf wijst op de opval
lend grote openingen in de dikke
betonnen wand. „Vroeger zaten
hier ramen in. Zo had je in de kan
tinebunker in ieder geval daglicht;
dat had je in de andere bunkers
niet. Van der Werf bewaart het
mooist voor het laatst: de observa
tiebunker met z'n zwaar stalen pe
riscoopkoepel van waaruit de Duit
se soldaten de omgeving in de ga
ten hielden. Van der Werf: „Je had
hier toen vrij uitzicht naar alle kan
ten." Zijn opmerking dat veel com
municatie in die tijd verliep via
morsetekens roept vragen op bij
de kinderen. „Hadden ze toen nog
geen gsm?", wil één van hen we
ten. Het ontkennende antwoord
van Van der Werf wekt zichtbaar
verbazing.
Voer voor onderzoekers
Bunkers spreken tot de verbeel
ding. Op internet staan hon
derden verhalen en foto's.
Bunkerfans Rudi Rolf en Hans
Sakkers wijdden er verscheide
ne publicaties aan.
Peter Heijkoop en Jeroen Rijps-
ma startten 2007 een studie
naar de Atlantikwall.
Stichting Bunkerbehoud ijvert
voor instandhouding van de
betonnen verdedigingswerken.
De internetsite van Stichting
Bunkerbehoud (www.bunkerbe-
houd.com) biedt een schat
aan informatie.
Meerdere musea zijn gewijd
aan bunkers. In Zeeland in Zou-
telande.
Daar is een gedeelte van een
bunker volledig authentiek in
gericht.
Op Walcheren en de Bevelan-
den liggen veel bunkers op pri-
vé-terrein. Die bunkers zijn
niet altijd toegankelijk
Veel is weg, maar relatief ge
zien is nog vrij veel behou
den gebleven. Simpelweg
omdat veel bunkers in natuurgebie
den gebouwd zijn. Met name de
kuststrook van Schouwen-Duive-
land werd door de Duitse bezet
ters van groot strategisch belang ge
acht en kreeg daarom de vestings
gradatie 'stützpunkgruppe'. Dat be
tekende dat in het bos en duinge
bied 55 bunkers werden gebouwd.
Bouwwerken met muren en pla
fonds van ruim twee meter dik ge
wapend beton. Daarnaast verrezen
tientallen weerstandsnesten, loop
graven en schuttersputj.es.
Na de Tweede Wereldoorlog zijn
de meeste bunkers aan de buiten
zijde van de duinen gesloopt om
dat ze een gevaar zouden kunnen
vormen voor de zeewering. De
overige heeft men - tot groot ge
noegen van de bunkerfans waaron
der de Stichting bunkerbehoud -
ongemoeid gelaten.
Op Schouwen-Duiveland zijn de
meeste bunkers en kleinere verde
digingswerken te vinden in de
Kop van Schouwen.
Met name in de omgeving van het
toenmalige vliegveld Haamstede -
nu in gebruik bij de eilandelijke
zweefvliegclub - zijn er nog heel
wat te vinden. Daar staat onder
meer een radio-commandobun
ker. Het bijzondere van dit bouw
werk is dat het nooit in gebruik ge
nomen is. Tegen de tijd dat de
www.lekkerpuzzelen.nl
Op eilandbezoek met
Staatsbosbeheer
zonnemaire - Vanuit de Haven
van Bommenede in Zonnemaire
gaat woensdagmiddagen 29 april
en 8 en 13 mei een excursie naar
de Stampersplaat, één van de
mooiste eilandjes van de Grevelin-
gen. Een gids van Staatsbosbeheer
laat bezoekers het eilandgevoel be
leven en gaat met hen op zoek
naar vaste bewoners en bijzondere
planten en struiken op het eiland.
Het excursiepad voert langs natte
duinvalleivegetaties en zoutmin-
nende planten. Vertrek om 13.30
uur. Aanmelden: 09000-2020233.
Winkelstraat Ouddorp
wordt even catwalk
ouddorp - De Weststraat in Oud
dorp verandert vrijdag 1 mei in
een catwalk. Diverse modehuizen
tonen hun voorjaar- en zomercol
lectie. Op een podium in de bui
tenlucht komen diverse manne
quins voorbij die dames-, heren-,
en kinderkleding laten zien. Een la
dyspeaker voorziet het publiek
van alle mogelijke informatie.
Ouddorp Fashion wordt georgani
seerd door Stichting Promotie Kop
van Goeree in samenwerking met
een vijftal modehuizen. Aanvang
19.15 uur.
Steun voor Coese actie
tegen 'racebaan'
kloetinge - In hun strijd tegen
een nieuwe doorgaande route tus
sen de Manneeweg en Kattendijk-
sedijk bij Kloetinge kunnen grond
eigenaren lander en Jaap van Dijk
rekenen op steun van de Vereni
ging Dorpsbelangen Kloetinge. De
broers verzetten zich tegen de
nieuwe verbinding tussen Goes en
Kattendijke. Zij vrezen dat de pol
derweg een racebaan wordt. Goes
wil fiets- en autoverkeer scheiden
met de nieuwe route. Dit kan vol
gens de broers beter door een fiets
pad te maken.
Calvijn Krabbendijke
goed voor 2200 euro
krabbendijke - Met een taartver-
koopactie en een 24-uursmara-
thon hebben eindexamenleerlin
gen van het Calvijn College aan de
Appelstraat in Krabbendijke ruim
2200 euro ingezameld. Het geld is
bestemd voor een weeshuis in In_-
dia van stichting Vrienden van As-
hirvad (www.ashirvad.nl). Mattan-
ja Zweemer had de meeste taarten
verkocht en Heieen Zweemer had
het meeste sponsorgeld bij elkaar
gesprokkeld. Zij kregen als belo
ning vijftig euro uitgereikt door
een Ashirvad-vrijwilligster.
De Schouwen-Duivelandse bunkers maken indruk. Ook op kinderen.
