Amstel
Gold Race
2009
Jl
'Ook doven
hebben recht
op gezellige tv'
kijktip
Doven en slechthorenden kunnen veel
tv-programma's slecht of helemaal niet
volgen. Wettelijke regels moeten zorgen
voor verbetering, maar of dat lukt?
door Bernice Breure en Monique Brandt
zondag, 13.10 uur
Balkenende is
een lastige klus
nü»
Model Kim Feen-
stra, beroemd ge
worden door de
reeks Holland's
Next Topmodel, is
slechthorend aan
beide oren. Haar favoriete tv-pro-
gramma's? Will and Grace, Afkicken,
Baby te Huur, De Wereld Draait Door
en Nova. Met name die laatste twee
programma's zijn voor haar soms las
tig te volgen, vooral als de gasten
snel praten. „Gelukkig kan ik liple-
zen. Bij een Nederlandstalige film
zet ik soms de ondertiteling aan via
888 op teletekst."
Feenstra is één van de ongeveer
1,2 miljoen kijkers die door een
slecht gehoor moeilijk kunnen vol
gen wat er op tv wordt gezegd. In
sommige programma's, zoals het
journaal, zorgen gebarentolken er
voor dat ze voor iederéén te volgen
zijn. Maar voor het leeuwendeel van
de programmering zijn doven en
slechthorenden aangewezen op on
dertiteling. Ook kijkers die het Ne
derlands niet goed machtig zijn of
tv-kijken in een rumoerige ruimte,
schakelen graag de ondertiteling in
op teletekstpagina 888.
De Publieke Omroep, die op het Hil-
versumse Mediapark een eigen on
dertitelafdeling met zo'n vijftig on
dertitelaars huisvest, becijferde een
paar jaar geleden dat zo'n 2,7 mil
joen mensen weieens kijken met de
teletekstondertiteling van de publie
ke zenders, en 1,3 miljoen met die
van de commerciële omroepen. Op
merkelijk, omdat commerciëlen nog
relatief weinig teletekstondertiteling
aanbieden. Sterker nog, doven en
slechthorenden klagen steen en
been over het feit dat ze populaire
programma's als Ik Hou Van Holland
of Holland 's Got Talent, niet kunnen
volgen. Maar ook over de publieke
omroepen wordt geklaagd. „Ook do
ven hebben recht op gezellige tv. We
worden uitgesloten", zo is te lezen
op internetfora.
Joop Beelen van het Samenwerkings
verband Ondertitel Alle program
ma's (Soap!), zelf slechthorend, kent
de klachten als geen ander. De orga
nisatie, die een groot aantal doven-
instanties vertegenwoordigt, strijdt
al jaren voor betere ondertiteling op
tv. Er is vooruitgang, geeft hij toe.
Onlangs is, na veel gesteggel, gestart
met de ondertiteling van Pauw en
Witteman en De Wereld Draait Door.
Deels noodgedwongen, want in
2008 ging de wettelijke verplichting
voor omroepen in om Nederlandsta
lige tv-programma's te ondertitelen:
publieke omroepen moeten in 2011,
95 procent van de programma's on
dertitelen, de commerciëlen mini
maal de helft. Nu ligt die verplich
ting voor hen op 25 procent en voor
de publieken op 85 procent. In mei
zal het Commissariaat voor de Me
dia bekendmaken of de zenders zich
aan de regels houden.
Volgens Beelen zijn de publieke om
roepen goed op weg. „Wat de com
merciëlen betreft, is de situatie nogal
onduidelijk en zorgelijk. Je moet
voor de grap maar eens een avondje
zappen met je oren dicht. Je staat
versteld hoe beperkt je bent als je
bijna niets kunt volgen."
Bijkomend pijnpuntje is dat de
RTL-zenders, officieel van Luxem
burgse huize, niet onder de verplich
ting vallen. De zender ondertitelt
wel wat programma's, zoals Goede
Tijden Slechte Tijden en Zeg 'ns Aaa.
RTL-woordvoerster Kim Koppenol
zegt 'ernaar te streven' zich aan de
regeling te conformeren, maar wil
dat niet garanderen. „Ondertitelen is
kostbaar, zeker live-uitzendingen en
programma's die niet met van tevo
ren geschreven teksten werken. Het
onderwerp heeft onze aandacht,
maar we moeten wel bedenken wat
we met die kosten moeten. Die val
len niet mee, anders deden we het al
lang."
De afdeling Ondertiteling voor de
publieke omroepen bestaat sinds
1980. „We doen nu bijna alle Neder
landstalige publieke programma's",
aldus manager Jurgen Lentz. „Er zijn
nog wel wat witte plekken te vullen:
Man Bijt Hond en wat kinderpro
gramma's. De lastigste klussen? Paul
de Leeuw, die is te snel en te humo
ristisch. Premier Balkenende praat
ook te snel, en maakt zijn zinnen
niet af Het is vaak lang wachten op
een werkwoordsvorm voor we we
ten waar hij naartoe wil."
Ondertitelen,
hoe gaat dat?
Op de afdeling Onderti
teling in Hilversum
maakt, op de ochtend
van ons bezoek, de actu
aliteit duidelijk hoe lastig
ondertiteling kan zijn.
Aanvankelijk leek het 12
uur Journaal een 'door-
drukkertje' te worden
voor ondertitelaar Jur-
riaan Bos. Het meren
deel van de teksten staat
al klaar, zinnetje voor zin
netje, of titel voor titel,
zoals hij het noemt, klikt
hij ze door naar de tele
tekstpagina.
De aardbeving in Italië
gooit roet in het eten.
Als contact wordt gelegd
met de correspondent
ter plekke, zit Bos kaars
recht, in opperste con
centratie de dialoog
woord voor woord te
herhalen voor de spraak
herkenner. Waarna de ge
sproken zin direct bij
hem in beeld verschijnt.
Als alles klopt, zet hij de
zin razendsnel door. Hij
mist nagenoeg niets van
het gevoerde gesprek.
Het is wel constant wer
ken tegen de klok. Sport
is wat Bos betreft goed
te doen: tennis houdt hij
twee uur vol. Pauw en
Witteman is een aanslag.
Eenmaal thuis kan ik
niet meteen slapen, te
veel adrenaline.
Een dynamisch program
ma als De Wereld Draait
Door wordt als enige
met een kleine vertra
ging uitgezonden. Dan
zitten drie ondertitelaars
klaar om de spitsvondig
heden van de talkshow
gasten op te vangen
Volgens loop Beelen van Soap! is er
nog het een en ander te verbeteren
wat betreft ondertiteling. „We krij
gen veel klachten. Bij liveprogram
ma's is de ondertiteling te veel inge
dikt of loopt het te ver vooruit. Bij
voetbalwedstrijden verschijnt soms
de tekst: Pietje schiet. Doelpunt! Ter
wijl je nog naar de voorzet zit te kij
ken. Of je kijkt in het journaal naar
een gesprek met een correspondent
en je hebt geen idee meer wie wat
zegt. Die combinatie van tekst en
beeld kan verwarrend werken."
Bij Veronica, Net 5 en SBS 6, zit er
zeker vooruitgang in, bezweert
woordvoerder Eric Dekker. „Wij hou
den ons aan de wettelijk verplichte
percentages." Zo worden program
ma's als Hart Van Nederland, Show
nieuws en Wegmisbruikers onderti
teld, net als de wedstrijden van het
Nederlands elftal.
SBS besteedt de ondertiteling uit
aan Broadcast Text in Amsterdam.
Dekker schat dat het ondertitelen
van een aflevering van een buiten
landse serie tegen de 400 euro kost.
Nederlandse programma's kosten
bijna het dubbele, vaak vanwege een
hogere tijdsdruk. Rechtstreekse pro
gramma's die live ondertiteld moe
ten worden, zijn nog duurder.
Bij RTL wordt dat volledig beaamd.
„We zien het belang ervan echt wel
in. Aan de andere kant: de publieke
omroepen kunnen het doen met
overheidsgeld. Wij niet, en dat
scheelt een flink bedrag."
Reageren?
redactie.media@wegener.nl
K1111 i II'I
Grote foto: Ondertitelaar Jur-
riaan Bos van de afdeling
Ondertiteling in Hilversum
werkt aan het journaal.
foto Jeroen Jumelet/GPD
