9
nieuw-Amsterdam ofte nue hie
Van vestingstadje tot
Volg Lilian op haar tocht door Amerika
8 I Woensdag 8 april 2009 PZC
www.pzc.nl/blog/liliandominicus
,;v
IIFv
f ;.'v .jV.;'-:.. - - .-. -v.
£i
In 1609 zette Henry Hudson
voor het eerst voet aan wal op
Manhattan in het huidige New
York. Nu 400 jaar later is de stad
waarvan Nederland de
grondlegger is, uitgegroeid tot
een wereldstad. Waarom is juist
die plek uitgegroeid tot
metropool?
at nu mis
schien wel de
duurste grond
ter wereld is -
Manhattan in
hartje New
York - kochten
door Maartje Huijben
w
de Nederlanders in de zeventiende eeuw
voor een prikkie: slechts 6o gulden. Dat
de stad uiteindelijk is uitgegroeid tot een
metropool is volgens historicus Hans
Krabbendam die onderzoek doet naar de
banden tussen Nederland en Amerika,
vooral te danken aan een combinatie van
drie factoren: de gunstige geografische
ligging, de Nederlandse handelsgeest en
de politieke keuze om handelsposten op
Manhattan te concentreren.
De geografische ligging van Manhattan
maakte het eiland populair bij de zee
vaarders in de zeventiende eeuw. „Man
hattan was een perfecte plek om voor an
ker te gaan", zegt Krabbendam van het
Roosevelt Study Center. „Het lag be
schut, zodat schepen minder last hadden
van stormen op de Atlantische Oceaan.
Daarnaast was er rechtstreekse toegang
tot rivieren, zoals de Hudson River en de
Delaware River. Deze rivieren waren in
die tijd de enige mogelijkheid om handel
te drijven met het binnenland."
Nederland staat bekend om zijn handels
geest. Die instelling is van groot belang
geweest voor de ontwikkeling van
Nieuw-Amsterdam. De eerste handel be
stond vooral uit beverhuiden. In het wa
terrijke gebied rond Manhattan ontstond
een lucratieve handel. Beverhuiden
brachten in Europa veel geld op. Ze kwa
men van pas in de koude winters en be-
verhoeden waren toen bovendien in de
mode. Later kwam daar de handel in ta
bak, graan, katoen en slaven bij. Vanuit
de stad kon per schip handel worden ge
dreven met de indianen.
De vergeldingsacties van de indianen te
gen de wreedheden van de kolonisten
zorgden er wel voor dat die zich concen
treerden in het fort op Manhattan,
Nieuw-Amsterdam. Daarvoor woonden
ze in kleine nederzettingen. „De india
nen werden agressiever en bedreigden
de inwoners", zegt Krabbendam. „In het
fort konden de kolonisten zich beter be
schermen tegen aanvallen. Met z'n allen
sta je sterker."
Nog altijd groeide het stadje maar mond
jesmaat. Belangrijkste oorzaak was de
monopoliepositie van de West-Indische
Compagnie die vanaf 1621 de macht over
het eiland had. Nieuwe handelaren wer
den door het bedrijf niet toegelaten.
„Pas toen de handelsmarkt in 1640 werd
vrijgegeven en de burgers meer rechten
kregen, kwamen nieuwe handelaren en
pioniers naar Nieuw-Amsterdam", zegt
Krabbendam. „De handel wordt daar
door diverser. De bewoners krijgen ook
steeds meer behoefte aan Europese pro
ducten. De stad was in die tijd overigens
nog zeer klein. Er woonden circa 1.500
inwoners. De stad was een belangrijke
sluiproute voor handelaren die last had
den van de Engelse handelsvoorschrif
ten. We waren een belangrijke alternatie
ve route."
De echte groei van New York, zoals de
stad na de verovering van de Engelsen in
1664 heet, kwam pas aan het einde van
de achttiende eeuw. Amerika was op dat
moment in trek bij de Europeanen.
„Vooral Duitsers waagden rond 1770 de
stap naar het nieuwe continent", zegt de
onderzoeker. In de negentiende eeuw
volgden miljoenen Europeanen. New
York trok de organisatie van deze immi-
grantenstroom naar zich toe. De stad
bouwde op Manhattan speciale facilitei
ten om de mensen op te vangen. Met re
sultaat. In 1830 had het stadje Amster
dam ingehaald. Destijds woonden
200.000 mensen op Manhattan. Later
werd in 1892 Ellis Island ingericht voor
de opvang van immigranten, Waar ze
werden ingeschreven en gekeurd. „De
armste immigranten bleven na aan
komst vooral in de stad wonen", vertelt
Krabbendam. „Ze hadden geen geld om
verder te reizen of hadden geen zin om
in de landbouw te werken."
Andere avonturiers reisden door naar
het achterland. New York had inmiddels
dankzij het Erie-kanaal uitstekende ver
bindingen met het westen. Later kwa
men daar vele spoorlijnen bij.
De Nederlanders hebben volgens Char
les Ghering, die al 35 jaar onderzoek
doet naar de 17de beuwse Nederlandse
kolonisten, de basis gelegd voor de open
samenleving van de staat New York. „De
staat is altijd, ook voor Amerikaanse be
grippen, een open samenleving geweest,
zonder de klassenmaatschappij die de
Britten met zich meebrachten. De Neder
landse kolonisten behoorden vrijwel alle
maal tot de welgestelde middenklasse.
Wie op de sociale ladder naar boven
wist te klimmen, werd door Nederlan
ders veel sneller geaccepteerd. Voor wat
nu bekend staat als de Amerikaanse
droom - dat je ongeacht je status de top
kunt bereiken, als je maar talent hebt en
hard wil werken - zijn de Nederlandse in
vloeden zeer belangrijk geweest. En New
York is daar het duidelijkste voorbeeld
Nederlandse invloed nog zichtbaar
In New York zijn nog tal van Nederlandse invloeden zichtbaar in de namen. Brooklyn is ver
noemd naar Breukelen. Wallstreet dankt zijn naam aan de vestingswai tegen de Engelsen.
Harlem is afkomstig van de Nederlandse stad Haarlem. En Broadway 1s een letterlijke verta
ling van Brede weg.
p- Maar ook in de taal zijn Nederlandse woorden herkenbaar. Een scheur in een broek heet
nog steeds een 'winkelhaak', en in een perzik zit geen stone, maar een 'pit'. Als een Ameri
kaan zijn kippen voert, roept hij 'kip-kip-kip' en niet 'chick-chick-chick'.
Rond 1939 is geprobeerd een wapenschild voor Nieuw Amsterdam te introduceren, sterk
geënt op het Amsterdamse wapenschild. In plaats van leeuwen wordt het schild geflan
keerd door bevers, op dat moment het belangrijkste handelsproduct. Het ontwerp werd
echter nimmer officieel geaccepteerd.
De oorsprong van het Amerikaanse kerstfeest Santa Claus heeft Nederlandse wortels. Het is
een mengeling van Sinterklaas en Duitse en Scandinavische gebruiken.
Bekende namen met Nederlandse voorouders: familie VanderBilt, Franklin en Theodore
Roosevelt en de acteur Hl
n
«ijjsj
acteur Huipphtey Bogart
1
