Restauratie naamlijsten Nicolaaskerk
Historie imposant kerkgebouw
Deuren van musea gaan weer open
Balkenende opent
rigoureus vernieuwd
Watersnoodmuseum.
1 8 I Dinsdag 31 maart 2009 PZC
S
Ze staan er allemaal op, de
predikanten van de Brouwse
Nicolaaskerk van na de
reformatie. Het eeuwenoude
bord waarop hun namen
prijken wordt gerestaureerd.
door Piet Kleemans
Geduld, toewijding, vak
manschap en oog voor
detail. Die eigenschap
pen zijn onmisbaar
voor het restauratiewerk in de Ni
colaaskerk. „Alles gaat uit de hand.
Net als vroeger", zegt meesterschil
der John Franke van Schildersbe
drijf Franke VOF uit Brouwersha
ven. Vanaf een steiger werkt hij al
drie weken aan het weer in oude
glorie herstellen van het meters
brede, meters hoge en daardoor
loodzware namenbord. Slanke en
sierlijke witte letters op een zwar
te ondergrond, verfraaid met in
goudkleur gekalligrafeerde hoofd
letters en in groen en bruin uitge
voerde versieringen. Monniken
werk. De staat waarin Franke de
op hout geschilderde naamlijst
aantrof was deplorabel. „Het was
op een heleboel plekken bijna on
leesbaar geworden. Het zwart was
helemaal vervaagd." Om de zwar
te ondergrond weer op te halen be
handelde Franke deze met papa
verolie. Vervolgens werden de
eveneens deerlijk vervaagde witte
letters één voor één opgeknapt.
Franke heeft er daarbij bewust
voor gekozen niet alles simpelweg
over te schilderen. Craquelé - fijne
barstjes in de verf - moet je niet
wegpoetsen, vindt Franke. Dat
hoort bij dit soort eeuwenoud cul
tureel erfgoed. De witte verf om
de letters bij te werken stelde Fran
ke zelf samen uit lijnolie, zinkwit
en andere bestanddelen „Op zo'n
oud namenbord kun je geen stan-
daardverf smeren."
De lijst met 'predicanten' begint
in 1577. Franke: „Maar ik denk dat
ze pas veel later zijn begonnen
met het optekenen van de namen
op dit bord." Franke houdt het
wat dat betreft op rond 1700. Van
elke predikant staat datum van be
roepen, de plaats waar zij eerder
op de kansel stonden en waar zij
later predikten.
Hetgeen varieert van kerkgenoot
schappen elders in Nederland tot
een kerk in Paramaribo. Sommige
vertoefden slechts enkele jaren in
Brouwershaven. Anderen bleven
de Brouwse kerk meer dan 30 jaar
trouw. Een aantal predikanten
ging met emeritaat, anderen ont
vielen de kerk door overlijden.
In eerste instantie was het naam
bord nog een vrij bescheiden
bord. Twee kolommen vol namen
van zij die ooit de kansel van het
Brouwse Godshuis bestegen en er
vlammende preken hielden. „Je
kunt nog zien hoe groot het bord
eerst was", zegt Franke, een be
paald punt op het bord aanwij
zend. „Hier heeft vroeger de lijst
gezeten. Later werd het bord te
klein en is er een flink stuk aange
zet." Het oudste deel van het bord
is opgebouwd uit eiken panelen.
Later werd met het - goedkopere -
grenen gewerkt.
Het overgrote deel van de namen
is in hetzelfde lettertype op het
hout geschilderd. Opvallend is de
omslag in 1873 naar een dikkere
grotere letter. Franke heeft er geen
verklaring voor. „Ik vermoed dat
het gewoon een andere schilder is
geweest die die namen geschilderd,
heeft.
Het grote bord heeft nog twee klei
nere broertjes. Daarop staan de na
men van respectievelijk de diake
nen en ouderlingen die door de
eeuwen heen de kerk dienden.
Honderden namen staan er in klei
ne slanke letters. Met soms verras
sende boodschappen.
Zo wordt melding gemaakt van
het overlijden van ouderling
Adriaan Jacob op 1 maart 1756. Blij
kens het bijschrift liet de man bij
zijn afscheid van het ondermaanse
'alle zijn Goedere aan de Stad,
Kerk en Diaconie Armen' na. Het
geen daarmee voor de eeuwigheid
is vastgelegd.
Oude spelling én foutjes
De spelling van sommige
plaatsnamen op het namen
bord roept vragen op.
Bruinisse wordt op meerdere
plaatsen op het bord met de
Duitse Ringel-s geschreven.
Andere namen hebben een
'normale' dubbele s.
Naast verschillen in spelling
prijken op het bord ook
spelfouten en slordigheidjes.
Op het bord waar de namen
van de Brouwse diakenen staan
is de schilder de S in Brouwers
haven vergeten.
De ontbrekende S is er - toen
eenmaal de fout bemerkt was -
alsnog bijgeschilderd maar
zweeft nu iets boven de ande
re letters van de plaatsnaam.
Op het 'diakenenbord' zijn aan
vankelijk grotere letters ge
bruikt. Die schemeren nog
door de zwarte achtergrond
heen.
Brouwershaven is maar een
klein stadje - officieel een
Smalstad - maar het is wel
de plek waar een van de meest im
posante kerkgebouwen van Schou-
wen-Duiveland staat. De historie
van het gotische bouwwerk gaat te
rug naar de dertiende eeuw. De
kerk werd kort na de stichting van
Brouwershaven door Floris de Vijf
de in 1285 gebouwd. De oorspron
kelijke kerk was een stuk kleiner
dan het Godshuis dat er nu staat:
elf meter breed, eenbeukig en een
vijfhoekig gesloten koor. In eerste
aanleg was de kerk gewijd aan Pe
trus en Paulus. In 1540 werd de
kerk gewijd aan de Heilige Nico-
laas, schutspatroon van de zeeva
renden.
Begin vijftiende eeuw werd begon
nen met de bouw van een tran
sept en een koor met kapellen. In
het eerste kwart van de zestiende
eeuw werd het Godshuis stevig on
der handen genomen: het een-
beukige schip moest wijken voor
het huidige halleschip. Later wer
den nog een zuider- en noorderzij
beuk aangebouwd.
Alle bouwwerkzaamheden finan
cieren was nog niet zo simpel. Het
aantal parochianen was laag. Om
aan voldoende geld te komen wer
den allerlei extra belastingen gehe
ven op onder meer haring en bier.
Enige inventiviteit kan de bestuur
ders van toen niet ontzegd wor
den. Wie de wet overtrad moest
door Esme Soesman
ZIERIKZEE - Met het landelijk Mu
seumweekend (4 en 5 april) in aan
tocht wordt het stof van de mu
seumcollecties op Schouwen-Dui-
veland weggeblazen.
Te beginnen in Zierikzee, waar
morgen het Maritiem Museum al
vast de deuren opent. Naast de vas
te collectie is er een tentoonstel
ling gewijd aan het onlangs naar
Zierikzee teruggekeerde zeventien-
de-eeuwse uurwerk uit de Zuidha
venpoort. Ook toppers van de col
lectie meekrap uit het Stadhuismu
seum, dat in verband met een ver
bouwing is gesloten, zijn komend
seizoen in het Maritiem Museum
te zien.
De Brusea (het Visserijmuseum
en de Oudheidkamer) in Bruinisse
geven bezoekers zaterdag vrij toe
gang. Door de twee musea is een
speurtocht - met fotomateriaal -
uitgezet. De Burghse Schoole in
Burgh opent zaterdag om 10.30
uur met een officieel moment het
nieuwe museumseizoen. Met het
thema tradities als rode draad
heeft de Burghse Schoole drie ex
posities ingericht: strao, knipkunst
en de Peren van Burgh. Er zijn on
der meer Zeeuwse trekpaarden bij
de opening van de partij. Ook
Streek- en Landbouwmuseum
Goemanszorg in Dreischor is van
af de zaterdag voor Pasen weer
voor publiek geopend. Het
RTM-trammuseum aan de Brou-
wersdam opent pas Tweede Paas
dag de hekken van de remise. Om
11.45 uur die dag zet de eerste
stoomtram van het seizoen zich in
beweging. Het Watersnoodmu
seum in Ouwerkerk tenslotte gaat
vrijdag 10 april open voor publiek.
Het rigoureus uitgebreide mu
seum wordt donderdag 23 april ge
opend door minister-president Jan
Peter Balkenende. Die dag zijn de
caissons gesloten voor publiek.
Bij beschikking van de kantonrechter
te Middelburg d.d. 26 februari 2009
is Willem ina Paulina Gijzel-
Dekker, geboren te 's-Heer
Arendskerke op 15 oktober 1920,
wonende te 4421 BV Kapelle,
Beukenhof 25, onder curatele
gesteld met benoeming van Marinus
Johannes Baartman, wonende te
4481 CG Kloetinge, Klaasputhoek 31
tot curator
Meesterschilder John Franke is bezig met de restauratie van het eeuwenoude namenbord.
