7 spectrum
Jarenlang haalden
topbestuurders in het
bedrijfsleven de schouders
op over het aanhoudende
gemor over hun riante
beloningen. Maar zelfs
in de bestuurskamers
staan de torenhoge
'prestatiebonussen' nu ter
discussie. Met dank aan de
crisis.
Niet alle grootverdieners halen de broekriem aan
PZC
Zaterdag 21 maart 2009
door Jasper van de Kerkhof
Toch een tegenvaller voor
Randstad-topman Ben Note-
boom. De uitzender had be
dacht dat de toekomstige bo
nus voor de hoogste baas
wel wat omhoog kon, maar
had buiten de woede van de aandeelhou
ders gerekend. Stemadviesbureau RiskMe-
trics spoorde beleggers aan 'nee' te zeggen
tegen de voorgenomen verhoging. Geen
winstdeling voor de aandeelhouders, dan
ook geen extra aantrekkelijke bonus voor
de top, aldus de redenering.
Beleggers zijn ongemeen kritisch nu bo
nusregelingen door de financiële crisis in
een kwaad daglicht staan. Begin deze week
ging Randstad door de knieën: het omstre
den bonusplan is van tafel.
Noteboom ondervindt niet als enige dat
de bonuscultuur in de top van het Neder
landse bedrijfsleven meer dan ooit ter dis
cussie staat. Boze aandeelhouders liepen
de voorbije maanden te hoop tegen belo
ningsplannen bij Philips, chipmaker ASML
en kantoorhandel Corporate Express.
Minister Wouter Bos van Financiën zei
donderdag alle topbankiers op het matje te
roepen. Aanleiding is de jongste bonusrel
bij ING: de nieuwe financieel directeur
krijgt maximaal 1,3 miljoen aan aandelen
als hij drie jaar op zijn post blijft. ING
moest eerder de bonussen voor de Raad
van Bestuur schrappen, in ruil voor om
vangrijke overheidssteun. Ook bij Aegon
en SNS Reaal haalde Bos een streep door
de bonussen voor de top, terwijl postbezor
ger TNT en chemieconcern AkzoNobel op
eigen initiatief de bonusregelingen verso
berden. Bijna de helft van de bedrijven in
de AEX, de eredivisie van het beursgeno
teerde bedrijfsleven, heeft bovendien de
topsalarissen bevroren.
Mikpunt van de aandeelhouders is de 'pres
tatiebonus', de variabele beloning voor ge
leverde prestaties. Voor de doorsnee top
man maakt die bonus (deels in contanten,
deels in aandelen) ruim de helft van zijn
inkomen uit. Harde criteria als winstge
vendheid, omzet en bovenal aandeelhou-
in de top van het bedrijfsleven op de
schop te nemen, dan is het nu wel. Bonus
sen zijn een gevaarlijk wapen gebleken.
Prestatiebeloning is bedoeld om mensen
harder te laten lopen in de goede richting.
Maar een te hoge bonus kan ertoe leiden
dat ze te hard lopen in de verkeerde rich
ting."
Dat excessieve bonussen een rol hebben
gespeeld bij het ontstaan van de crisis,
staat volgens Cools vast. „Prestaties van
topmannen worden uitsluitend langs de
financiële meetlat gelegd. Vergelijk het
met een wasmachineverkoper die een bo
nus krijgt als hij één bepaald type wasma
chine heel veel verkoopt. Die zal alleen
nog maar aan klanten dat type slijten en
geen objectief advies meer geven. Bij de
banken zijn de kwalitatieve aspecten van
leiderschap, zoals samenwerken, klantge
richtheid en risicobeheer, naar de achter-
GPD/GN/R.S./Bron: jaarverslagen en meldingsregister AFM
kwaliteit van de onderneming op lange ter
mijn en de beloning zal daarop worden
aangepast. Dat betekent ook dat er nieu
we, minder cijfermatige criteria bijkomen
om prestaties te definiëren." Pionier is che
miereus AkzoNobel, die heeft voorgesteld
toekomstige bonussen deels te koppelen
aan de duurzaamheidsprestaties van het
bedrijf
De prestatiebeloning moet weer worden
waar ze ooit voor bedoeld was, meent
Henk Breukink, commissaris bij bankverze
keraar ING. „De gedachte dat een bonus
uitzonderlijke prestaties extra beloont, is
steeds meer naar de achtergrond verdwe
nen. Het woord prestatiebeloning is
vreemd gekozen als de doelen negen van
de tien keer worden gehaald."
Van Breukink mag het salaris best wat om
hoog als daar tegenover staat dat jaarbo
nussen worden geschrapt en langetermijn-
remt de graaicultuur
derswaarde zijn bepalend. Daarbij worden
de eigen prestaties afgezet tegen die van de
concurrentie. Toen de winsten tot in de he
mel groeiden en de koersen omhoog spo
ten, vonden beleggers dat prima. Maar nu
het op de beurs een tranendal is, valt het
moeilijk te verkroppen dat de baas van
een verlieslatend bedrijf een bonus op
strijkt met het argument dat de concurren
tie het nóg beroerder doet.
Bovendien wint de gedachte terrein dat de
ontspoorde bonuscultuur in de financiële
sector een van de aanstichters van de crisis
is. De eenzijdige fixatie op aandeelhouders
waarde zou er toe leiden dat onverant
woorde risico's worden genomen, waar
door de belangen van klanten en medewer
kers in het geding komen.
Minister Bos vroeg zich onlangs hardop af
of de bonussen geen 'perverse prikkels'
zijn die tot 'besmettelijke hebzucht' leiden.
Zijn antwoord laat zich raden. Herstel van
het vertrouwen in de financiële sector ver
eist volgens de minister snelle aanpassing
van het omstreden beloningsbeleid.
De wal keert het schip, meent Kees Cools,
hoogleraar in Groningen en adviseur bij
de Boston Consulting Group. „Als er ooit
een moment was om de beloningspraktijk
grond verdwenen, met desastreuze gevol
gen. Ook in andere sectoren dringt het be
sef door dat excessieve bonussen de kwali
teit van het bedrijf kunnen ondermijnen."
De crisis krijgt zo gedaan wat de terugke
rende verontwaardiging over wéér een be
loningsschandaal jarenlang niet voor el
kaar kreeg: het heikele onderwerp prijkt
op de agenda van de Nederlandse bestuurs
élite. Veel beursgenoteerde bedrijven ne
men de komende maanden hun belonings
beleid onder de loep. Soms gedwongen
door de overheid, zoals de banken die aan
het staatsinfuus liggen, maar vaker aange
spoord door-vakbonden en kritische aan
deelhouders.
De bonuskwestie heeft alles te
maken met de vraag waartoe
bedrijven eigenlijk op aarde
zijn, meent adviseur Edmond
Logger van Hay Group, een van de grote
spelers op het gebied van beloningsadvies.
„Dit is het moment om daar diep over na
te denken. De eenzijdige fascinatie voor
aandeelhouderswaarde is een recept voor
problemen, zeker als de variabele beloning
die daaraan wordt gekoppeld, heel hoog is.
De nadruk verschuift naar de stabiliteit en
bonussen uitsluitend voor heel bijzondere
prestaties worden toegekend. „Die beoor
deling kun je beter overlaten aan de com
missarissen, in plaats dat allerlei toetsings
criteria plichtmatig worden afgevinkt. Dat
heeft de schijn van objectiviteit maar heeft
niets met geleverde prestaties te maken.
Het laatste woord is natuurlijk altijd aan
de aandeelhouders."
Het ligt voor de hand dat er in de toe
komst meer evenwicht komt tussen de vas
te en variabele beloning voor de top, dus
een salaris met een relatief kleine bonus
voor geleverde prestaties. Mogelijk komen
bedrijven ook met een 'clawback'-clausule
om achteraf ten onrechte toegekende bo
nussen terug te vorderen. Of daarmee ex
cessen tot het verleden gaan behoren,
blijft afwachten.
Hoogleraar Cools: „Vroeger werkte de baas
gewoon voor zijn salaris en kreeg hij soms
achteraf een extraatje. Niemand heeft be
wezen dat de prestaties toen minder wa
ren. Omgekeerd kun je wel stellen dat ex
cessieve bonussen tot ongelukken hebben
geleid."
reageren?
spectrum@wegener.nl
Jaarlijkse beloning voor de top. Wie kreeg meer, wie kreeg minder in 2008?
Een 'beetje' meer
naam
Patrick Cescau
Lakshmi Mittal
John Riston
Feike Sijbesma
Eric Meurice
bedrijf beloning 2008
Unilever 5,0 miljoen
Arcelor Mittal 3,0 miljoen
Ahold 2,4 miljoen
DSM 2,5 miljoen
ASML 1,8 miljoen
Een 'beetje' minder
naam
Crispin Davis
Peter Bakker
Hans Wijers
Ben Noteboom
Gerard Kleisterlee
Sjoerd van Keulen
bedrijf beloning 2008
Reed Elsevier 3,0 miljoen
TNT
Akzo Nobel
Randstad
Philips
SNS Reaal
2,6 miljoen
2,6 miljoen
2,5 miljoen
2,2 miljoen
0,8 miljoen
"Verlaging in
- 64%
- 15%
- 12%
7%
- 28%
- 55%
"verhoging
11%
3%
10%
130%
36%
t.o.v.