spectrum
D
'Met dat vreselijke wijf van een
Merkel kunnen we het hier sowieso vergeten.
Dat is een Ossi, begrijpt U'
PZC
Zaterdag 14 maart 2009
'Berlijn is ons vergeten'
Twintig jaar na de val van de Muur betalen de Duitsers nog steeds
vele miljarden voor de opbouw van de voormalige DDR. Armlastige
steden in het Westen hebben daar genoeg van. „Dresden schittert,
maar wij zijn failliet."
door Achille Prick
Bij de worstenkraam aan
de Kurt Schumacher-
strafüe in Gelsenkirchen
wordt weinig gelachen.
In het voormalige bol
werk van de Duitse
mijnindustrie lijkt een
fles bier in de ochtend
pure noodzaak om de grauwe sleur te over
leven. Een vraag over twintig jaar val van
de Muur is hier in het Ruhrgebied even
merkwaardig als een tatoeage op de billen
van de paus. Een paar drinkebroers
draaien zich weg. Ook de vrouw met hond
slaat niet aan. Alleen de man achter de
worsten wil uiteindelijk wat kwijt. „We
zijn goed voor de gek gehouden met dat
Oosten."
1989 lijkt lichtjaren weg. Vanuit West-
Duitsland werd met spanning gevolgd wat
er aan de andere kant van de Muur plotse
ling allemaal mogelijk was. Het broeder
volk in de DDR was niet van plan het on
genoegen nog langer te onderdrukken en
massaal trokken ze de straat op. In Leipzig,
Dresden, Berlijn. Uit duizenden kelen
klonk: 'Wir sind das Volk'.
Op 9 november 1989 viel de Muur. In de
maanden daarna veranderde de strijdkreet
in 'Wir sind ein Volk' en de West-Duitsers
sloten hartstochtelijk aan. „Het was on-
waarschijnlijk", zegt Lambert Lütkenhorst.
De 6t-jarige burgemeester van Dorsten,
aan de noordrand van het Ruhrgebied,
blikt terug op een spannende tijd. „Ik was
actief in de katholieke kerk en regelmatig
undercover onderweg in de DDR. We or
ganiseerden onder meer hulpacties voor
Polen. De Stasi zat me op de hielen, maar
in '89 heb ik meegelopen in de demonstra
ties tegen het regime. De Mauerfall was pu
re triomf"
Toenmalig bondskanselier Helmut Kohl
rook een historische kans en nog geen jaar
later, op 3 oktober 1990, werden beide
Duitslanden herenigd. De Einheitskanzler
beloofde het Oosten zijn beroemde
'bloeiende landschappen' en zonder ge
mor trok West-Duitsland de portemon
nee. Inmiddels is de rekening van dat pro
ject volgens schattingen opgelopen tot
zo'n 1.500 miljard euro. Deels betaald via
de 'solidariteitstoeslag' die elke Duitse be
lastingbetaler (ook in Oost) nog steeds af
draagt. Een ander deel komt via het 'solida
riteitspact', de som die deelstaten en ge
meenten in het voormalige West-Duits
land voor hun rekening nemen.
Als het 'pact' in 2019 afloopt, is er ruim 250
miljard euro van West naar Oost gescho
ven, maar de hartelijkheid waarmee dat
aanvankelijk gebeurde, is inmiddels ver
dwenen. „Na de kerstvakantie ging het
niet meer en moesten we een aantal klas
sen van de Bonifatiusschool naar huis stu
ren", vertelt burgemeester Lütkenhorst.
„De verwarmingsketel is uit de jaren zestig
en de lokalen hebben nog steeds enkele be
glazing. We kregen het niet meer warmer
dan 14 graden. Dat is echt te fris om onder
wijs te geven."
De christendemocraat vertelt dat zijn ge
meente in de jaren negentig nog schulden
vrij was. „Nu staan we 126 miljoen in het
rood. Dat ligt niet alleen aan de Duitse her
eniging, maar we hebben 56 miljoen euro
moeten lenen om over te maken aan het
Oosten."
Dorsten ontfermde zich begin jaren negen
tig over het Oost-Duitse stadje Hainichen,
bij Dresden. Lütkenhorst: „Als 'Lieschen
Müller' (de man in de straat, red.) uit Dor
sten daar nu gaat kijken, ziet ze een prach
tig nieuw museum. In de straten ligt geen
steen scheef en alle facades zijn fris ge
verfd. Een stadje met tienduizend inwo
ners, helemaal spie en span." Dorsten
heeft 80.000 inwoners en moest het ge
meentemuseum sluiten. Sportverenigin
gen krijgen geen cent subsidie en de stads
bibliotheek is ook dicht. „Als burgemees
ter heb ik de dienstauto ingeleverd, te
duur. Dat kan ik 'Lieschen' allemaal niet
meer uitleggen. We hebben hechte vriend
schappen in Hainichen gesloten en we vie
ren dit jaar ook gezamenlijk dat het twin
tig jaar is geleden dat de Muur is gevallen,
maar ik ben bang dat de Duits-Duitse soli
dariteit op het spel staat."
Het ooit zo trotse Ruhrgebied lijkt het
kind van de rekening. Parallel met de Duit
se eenwording moest het Ruhrgebied een
antwoord vinden op de mijnsluitingen.
„We hebben inmiddels nieuwe industrie
ën aangetrokken, zoals zonne-energie. We
hebben universiteiten geopend en de
dienstverlening groeit, maar het is te wei
nig om het massale banenverlies in de
mijnbouw op te vangen", zegt Lütken
horst.
orsten is maar één voorbeeld.
Het gros van de steden is fail
liet en staat onder curatele.
Een ritje binnendoor van Duis
burg, via Oberhausen naar Essen en Bo-
chum is geen plezier. Talloze verroeste
bruggen, grote gaten in het wegdek, smoe
zelige parkjes, kapotte speeltoestellen, ge
meentehuizen met schimmel aan de mu
ren, eindeloze files op een verouderd we
gennet. Scholen, sporthallen en bibliothe
ken schreeuwen om een grondige sane
ring. Wie niet beter weet, vermoedt niet
in het rijke Duitsland te zijn.
Vanuit Berlijn komt nu 2,8 miljard naar de
deelstaat Noordrijn-Westfalen (NRW) om
te investeren in infrastructuur en onder
wijs, als stimulering voor de ineenstorten
de economie. Het is een druppel op de
gloeiende plaat. Dorsten krijgt bijna 9 mil
joen euro, maar heeft een saneringsachter
stand van 30 miljoen. In gemeenten als
Mönchengladbach, Oberhausen en Gelsen-
B v 'SK'l
Op 9 november 1989 viel de Muur en werden de twee Duitslanden herenigd.
foto ANP
kirchen gaat het om honderden miljoe
nen. Voor heel NRW bestaan opknaplijst-
jes die onderaan een som van honderden
miljarden laten zien.
„Ik heb daar enkele jaren geleden al eens
op gewezen, maar toen werd mij vanuit
Berlijn egoïsme verweten", zegt burge
meester Lütkenhorst. Dat wil hij zich nu
niet meer laten zeggen. Onlangs trok hij
naar Magdenburg. „Ik was gast in een talk
show die vooral in Oost-Duitsland wordt
bekeken. Ik heb uitgelegd waarom wij niet
meer willen bloeden voor het Oosten. Na
de uitzending werd het heel onaange
naam. Publiek schold me uit. Ik heb ge
zegd dat het Oosten zijn bloeiende land
schappen heeft gekregen. Ik moest me
schamen en niet zo klagen."
Langs de Kurt SchumacherstraiSe in Gel
senkirchen bloeit weinig, behalve een im
mense voetbaltempel. Het zou weinig fan
tasievol als ruimteschip omschreven kun
nen worden, in contrast met de trieste om
geving heeft het ultramoderne stadion in
ieder geval iets buitenaards. 'Blau und
WeifS, wie lieb ich dich', klinkt het uit
60.000 kelen als volksclub Schalke hier
speelt. 'Tausend Feuer in der Nacht, haben
uns das grofêe Glück gebracht' gaat het ver
der. Het herinnert aan de goede oude tijd
toen de wereld nog op kolen stookte en al
les in orde was.
Niet ver van het stadion heeft Theo Bren
ner inkopen gedaan bij de Aldi. „De een
wording heeft ons alleen maar ellende ge
bracht", meent Theo. „Ze zijn ons verge
ten, zeker toen de regering van Bonn naar
Berlijn is gegaan. En met dat vreselijke wijf
van een Merkel kunnen we het hier sowie
so vergeten. Dat is een Ossi, begrijpt U."
Gelsenkirchen geldt inmiddels als het ar
menhuis van Duitsland. Ieder derde kind
groeit hier op van een uitkering. Iedere ze
vende inwoner zit diep in de schulden. De
werkloosheid ligt boven de 15 procent.
„We zijn in 2001 hier begonnen en bedie
nen nu ruim vijfduizend klanten. Ten
dens: stijgend", zegt Ursula Gandjeh-Sani.
Ze is bestuurslid van de 'Gelsenkirchener
Tafel', een vrijwilligersorganisatie die voed
sel verzamelt om het uit te delen aan men
sen met een uitkering.
Gandjeh-Sani heeft het bewust over 'klan
ten', „Dat heeft met respect te maken. Het
zijn veel gezinnen en alleenstaanden. Ge
lukkig melden zich ook steeds meer oude
ren. Daar zit veel verborgen leed, maar ze
schamen zich."
De 52-jarige Theo heeft een grote tas bij
zich. Daarin verzamelt hij lege flessen die
hij langs de weg vindt. De redelijk verzorg
de man zegt dat hij niet werkloos is, maar
kan niet vertellen wat hij doet. „Ik vind
het gewoon zonde als statiegeld niet
wordt opgehaald", verklaart hij de flessen-
tas. Een blik in zijn winkelwagentje zou
kunnen verraden dat Theo wat te vieren
heeft. Hij heeft vooral bier gekocht. Het
zou ook heel goed kunnen dat het de
boodschappen zijn voor een normale door
deweekse dag.
reageren?
spectrum@wegener.nl
