spectrum 4
Strijd om
ijsvrije Noordpool
De vijf landen rond de Arctische Oceaan
kijken verlekkerd naar het
veranderende klimaat rond de
Noordpool. Nog even, dan zijn de grote
olie- en gasvelden er te exploiteren. Dat
kan ten koste gaan van de uiterst
kwetsbare natuur van het poolgebied.
PZC
Zaterdag 14 maart 2009
door Halbe Hettema foto CPD
Er moet een internationaal
verdrag komen om het eco
systeem van de Noordpool
te redden. Nederland moet
hierbij de voortrekkersrol
op zich nemen. Met dit pleidooi
komt Louwrens Hacquebord, direc
teur van het Arctisch Centrum van
Rijksuniversiteit Groningen. Aanlei
ding zijn de claims die de betrokken
kustlanden (de Verenigde Staten,
Canada, Rusland en Denemarken)
leggen op grote delen van de Arcti
sche Oceaan.
Nu er steeds meer ijs smelt, wordt de
Noordpool een stuk toegankelijker.
Als op termijn grote olie- en gasvel
den te exploiteren zijn, is het risico
groot dat de betrokken landen zich
niet al te veel bekommeren om het
ecosysteem. Terwijl dat juist in dit ge
bied heel kwetsbaar is, zegt Hacque
bord.
De hoogleraar noemt de Barentszzee
als voorbeeld. Daar ligt een gasveld
van zo'n omvang dat heel Europa er
vijftig jaar mee vooruit kan. Het is
nooit tot exploitatie gekomen, omdat
het gebied door het ijs vrijwel ontoe
gankelijk is. Dat verandert. „En veel
sneller dan tot voor kort werd aange
nomen", stelt Hacquebord.
Van de 7 miljoen vierkante kilometer
ijs van 30 jaar geleden is nu in de zo
merperiode nog 60 procent over. Het
betekent dat 2,7 miljoen vierkante ki
lometer ijsvrij is. Rond 2020 zal dat
voor de hele Arctische Oceaan gel
den. Er zijn zelfs wetenschappers die
denken dat het in 2015 al het geval zal
zijn, dus over zes jaar.
De nieuwe situatie geeft allerlei moge
lijkheden. Vaarroutes worden in de
periode van juni tot september een
stuk korter, zeker als de schepen wor
den aangepast aan het varen tussen
ijsschotsen. Reizen van bijvoorbeeld
Rotterdam naar Japan, volgens de hui
dige route pakweg 12.000 zeemijl, is
over de Noordpool zo'n 6.500 zee
mijl, heeft Hacquebord berekend. Dat
scheelt stookkosten. Vooral in tijden
met een hoge olieprijs hakt dat er in.
Nu is de technologie nog niet zo ver,
maar de poolwetenschapper voorziet
dat het gaat gebeuren. „De grote tan
kers zullen de grootste offshoregasvel-
den in de Barentszzee kunnen berei
ken", voorspelt de directeur van het
Arctisch Centrum. Daar zijn grote risi
co's aan verbonden. „Er hoeft maar
één olietanker te vergaan en er is spra
ke van een gigantisch drama. Dan is
het direct een enorme milieuramp."
Er speelt bij het smelten van het ijs
ook een ecologische kwestie. Juist de
randen van het ijs in het poolgebied
zijn voor de natuur van groot belang.
„Het is de basis van het leven", stelt
Hacquebord. Het fytoplankton, een
heel klein plantaardig organisme, rea
geert sterk op de overgang van ijs
naar water. Het komt massaal in bloei
te staan. Dat trekt zoöplankton aan,
het voedsel van vissen en grote zee
zoogdieren. Ook de zeehonden, die
hun vis hier vinden, aan de ijsranden
rusten en hun jongen werpen, ko
men in gevaar. Op hun beurt volgen
aan de top van de voedselketen de ijs
beren die de zeehonden als hun voed
sel hebben.
Door de klimaatverandering staat de
natuur er al niet best voor. „Als de
mens er dan ook nog doorheen vaart
en het ijs breekt, komt hij aan de ba
sis van het hele leven op de Noord
pool", zegt Hacquebord. „Dan staat
alles onder druk. De mensheid heeft
de verantwoordelijkheid daar goed
mee om te gaan."
Concreet komt het erop neer dat
mensen voorzichtig moeten zijn met
de scheepvaart in dit gebied, maar
vooral met het exploiteren van de
gas- en olievelden.
De poolwetenschapper heeft er geen
vertrouwen in dat de nu betrokken
landen er allemaal even goed mee
om zullen gaan. De Verenigde Staten,
Canada, Rusland en Denemarken
hebben als kuststaten al een deel van
het gebied geclaimd. Alleen Noorwe
gen heeft dat nog niet gedaan. Rus
land maakt zelfs aanspraak op de
helft. De claims overlappen elkaar,
maar Hacquebord voorziet dat de lan
den daar onderling wel uit komen. Al
is het alleen maar om dreigende in
menging van artdere landen te voor
komen.
Toch zullen andere naties een rol
moeten spelen in het beheer van de
Noordpool. „Het mooiste zou zijn dat
de Arctische Oceaan als een groot re
servaat wordt beschouwd met een be-
heerplan, dat het gebruik van de sche
pen en de exploitatie van olie en gas
regelt", stelt de poolonderzoeker. Als
er zo'n verdrag komt, zal ook Rus
land, dat in dit opzicht door Hacque
bord als een onbetrouwbare factor
wordt beschouwd, zich daaraan moe
ten houden.
Alle landen die wetenschap
pelijk onderzoek doen in
het noordpoolgebied zou
den het samen moeten be
heren. „Want het is van ons alle
maal", meent de hoogleraar. De Arcti
sche Oceaan moet, net als dat het ge
val is bij de andere oceanen, niet ge
zien worden als het exclusieve eigen
dom van de kustlanden.
Daarom is er een internationaal ver
drag nodig, dat het'beheer van het ge
bied zorgvuldig regelt. De Europese
Unie moet zijn verantwoordelijkheid
nemen en Nederland moet de voor
trekkersrol vervullen. Omdat ons
land zelf geen territoriale claims legt
op het gebied, zelf veel aan onder
zoek doet op de Noordpool en vooral
omdat ons land gerespecteerd wordt
als bemiddelaar.
Hacquebord draagt zijn missie uit op
de vele congressen in binnen- en bui
tenland waar hij spreekt. Vervolgens
zal de politiek het moeten oppakken.
Dan zal Nederland nog gevraagd moe
ten worden de leidende rol op zich te
nemen. „Dat is geen punt", zegt de
wetenschapper. „Gevraagd worden,
dat kun je regelen."
J reageren?
spectrum@wegener.nl
Gieren in nood
De Indiase gieren worden door de ene na de
andere ramp getroffen. Eerst een grootschali
ge vergiftiging door een inmiddels verboden
rundveemedicijn (de soort was bijna uitge
roeid) en nu een nieuwe vogelvariant van ma
laria. Deskundigen begrepen aanvankelijk
niet hoe het kwam dat er na het verbod op
het diergeneesmiddel Diclofenac, dat de vo
gels binnenkregen door het eten van runder-
karkassen, nog steeds zoveel gieren stierven.
Het Indiase Centre for Cellular and Molecu
lar Biology (CBBM) achterhaalde dat de door
muggen overgebrachte malariaparasiet de
boosdoener was. Volgens de krant Mail To
day on Sunday hebben medewerkers van het
CCBM enkele zieltogende gieren er met me
dicijnen weer bovenop weten te helpen.
Vulkaanuitbarsting
De Sakurajima bij de stad Kagoshima in het
zuiden van Japan is al voor de tweede keer
dit jaar tot uitbarsting gekomen. De berg
spuugde met zo'n kracht gloeiende lava uit,
dat er tot op 2 kilometer afstand dikke klod
ders werden gevonden. Sinds de Sakurajima
in 1955 uit zijn sluimering ontwaakte, is de
vulkaan een van de actiefste van het land.
Cycloon
De noordoostkust van Australië werd geteis
terd door de cycloon Hamish. Ook het Great
Barrier Reef, het grootste koraalrif ter we
reld, kreeg het zwaar te verduren. In de
Cook Islands in het zuiden van de Stille
Oceaan stak de cycloon Joni de kop op.
Aardbevingen
Melbourne werd opgeschrikt door de zwaar
ste aardbeving in 36 jaar tijd. De beving had
een kracht van 4,6 op de schaal van Richter
en hield bijna een halve minuut aan. Inwo
ners van de stad maakten melding van ge
sneuvelde ruiten en omgevallen meubelstuk
ken. Er waren ook aardbevingen in het wes-
Bron: Earth Enviroment Service
ten van Guatemala, het Hawaïaanse Big Is
land, de omgeving van San Francisco en bij
Oklahoma City.
Kachels voor kleumende vleermuizen
Twee biologiestudenten hebben een red
dingsplan bedacht voor de bedreigde vleer
muizen in het noordoosten van de Verenig
de Staten. De afgelopen twee jaar stierven
talloze vleermuizen aan een schimmelziekte.
De studenten, Justin Boyles en Craig Willis,
willen niet de schimmel aanpakken, maar de
omstandigheden die de vleermuizen er vat
baar voor maken. Ze hebben voorgesteld ka
cheltjes te plaatsen bij de grotten waar de
dieren overwinteren, zodat ze zich kunnen
warmen voor ze uitvliegen. Daardoor hoeven
ze hun energie niet meer te gebruiken om
zich op temperatuur te houden en kunnen
ze die benutten om te eten. Boyles en Willis
zien hun plan als een tijdelijke methode, die
kan worden toegepast tot er een remedie te
gen de schimmelziekte is gevonden.
