'In tien jaar
geen stap verder'
Ramp zonder gezicht
'Het koude water van veel waterleidingbedrijven is in de zomer niet koud genoeg.'
naar een oplossinghet prominent op de agen
Tammo Bieze, expert in waterbeheer
PZC Donderdag 12 maart 2009 I 1 1
De besmetting vindt plaats door
het inademen van waterdeeltjes
die met de legionellabacterie
besmet zijn. Bij het vernevelen
van besmet water is de kans dat
een mens geïnfecteerd raakt
groot. Drinken van besmet water
is echter niet gevaarlijk.
De legionellabacterie zet
zich vast in de longen.
in 't water
En dan is er nog het toenemend gebruik van kunststof
leidingen. Die zijn veel gevoeliger voor bacteriën dan
koperen leidingen. Zeker als gebruik wordt gemaakt
van kliksystemen met gevaarlijke koppelstukken, een
ideale nestelplaats voor legionella. „Wij kunnen nog
heel veel leren van de voedingsmiddelenindustrie.
Kijk naar een melkfabriek of een bierbrouwerij. Daar
laten ze het wel uit het hoofd leidingen met allerlei tus
senstukjes, bochtjes en dergelijke aan te leggen. Maar
met water wordt veel slordiger omgesprongen. Dat
moet veranderen. We moeten ervan doordrongen ra
ken dat ook water een voedingsmiddel is dat goed
transport verdient."
De Stichting Veteranenziekte, opgericht na de ramp in
Bovenkarspel, is het daar helemaal mee eens. „We blij
ven er bovenop zitten. Ze noemen ons een luis in de
pels en die naam willen we graag behouden", zegt vi-
ce-voorzitter Gerda Kass. De stichting heeft een flinke
groep deskundigen om zich heen verzameld. „Door
onze inzet is de afgelopen jaren veel ten goede veran
derd. Maar we zijn er nog lang niet. Er gaan nog steeds
mensen dood aan legionella. En zo'n ramp als in Bo-
venkarpsel, kan inderdaad morgen weer gebeuren."
Jet van Deijk was 14 jaar oud toen
haar vader Jan een dagje de
Westfriese Flora bezocht.
„Dat was op een zaterdag, alleen
mijn moeder ging met hem mee. Het
was een paar dagen voor zijn 51e
verjaardag. Hij werd eigenlijk de dag
erop al ziek en kroop onder de wol. De huisarts is 's
maandags bij hem geweest en die was het met ons
eens: griep. Ik was zelf ook niet lekker, dan denk je al
gauw dat het 'heerst'."
„Maar ik werd beter, terwijl mijn vader steeds zieker
werd. Hij begon wartaal uit te slaan. Zijn verjaardag
heeft hij al niet meer bewust meegemaakt, een paar
dagen later is hij op de IC opgenomen. Eerst stond daar
iedereen voor een raadsel, totdat bij een dokter een
licht op ging. Of hij toevallig in Bovenkarspel was
geweest? Ja dus."
„Ze hebben hem nog de maximale hoeveelheid
medicijnen gegeven, maar het ene na het andere orgaan
viel uit. Er was geen enkele hoop op herstel, hij was
hersendood. Mijn moeder wilde de beslissing liever niet
nemen om de machines uit te laten zetten, dat hebben
Jet van Deijk
mijn zus en broer gedaan die toen al
meerderjarig waren. Ze hebben wel met mij
overlegd. Mijn vader is toen overleden."
„Die periode is altijd in mijn gedachten.
Vooral rond de bewuste datum van die
beurs. En nu helemaal, nu het precies tien
jaar geleden is. Ik denk dat mijn verdriet
minder zou zijn geweest als de verantwoordelijken,
degenen die schuldig zijn bevonden, ooit excuses
hadden gemaakt. Dat is niet gebeurd en dat is best
zwaar. Daar komt bij dat de overheid het gebeurde
nooit heeft aangemerkt als ramp. En dat is voor ons ook
heel erg. Het is met 'Volendam' en 'Enschede' wel
gebeurd, nu ook met dat neergestorte vliegtuig. Als dat
met Bovenkarspel ook was geschied, hadden
nabestaanden hun pijn eerder een plek kunnen geven."
„Dan waren Nederlanders ook in één klap veel beter
bewust gemaakt van de gevaren en hoe ze zich beter
kunnen beschermen. Nu verwarren veel mensen
legionella nog met salmonella, daar wordt je als
nabestaande echt niet vrolijk van. Het steekt alleen
maar erger. Het is tien jaar geleden, maar eigenlijk zijn
we geen stap verder."
De incubatietijd van de veteranenziekte is
twee tot tien dagen. In het begin heeft de
persoon in kwestie hoofdpijn en spierpijn
en voelt zich niet lekker.
Op de tweede of derde dag krijgt
de patiënt vaak een droge hoest en
soms pijn op de borst.
Ook kunnen bij een ernstige infectie ademhalingsmoeilijk
heden voorkomen. De legionellabacterie veroorzaakt vaak
een longontsteking en kan daarbij beide longen aantasten.
Overige symptomen: hoge koorts,
rillingen, misselijkheid, braken, diarree.
De ramp zonder gezicht wordt hij genoemd. In het
boek 'Legionella... een ramp!' hebben Sanny de Zoete
(in 2005 zelf besmet tijdens een vakantie op het
Griekse eiland Korfoe) en Wouter long (medewerker crisisbe
heersing Nederlands Genootschap Burgemeesters) gepro
beerd om de ramp in Bovenkarspel, tien jaar na dato, alsnog
een gezicht te geven. In het boek dat vandaag wordt gepres-
tenteerd vertellen nabestaanden, familieleden en slachtoffers
zelf hun verhaal.
Omdat aansprakelijkheid moeilijk vast te stellen was, besloot
de overheid de slachtoffers een donatie te geven. Zeventien
nabestaanden van overledenen kregen tienduizend gulden.
Wie met een doktersverklaring kon aantonen dat hij besmet
was, kreeg vierduizend gulden (172 personen) en wie tenmin
ste 48 uur onafgebroken in een ziekenhuis had gelegen kreeg
achtduizend gulden (124 slachtoffers).
Wouter de Jong interviewde onder andere Roland Stallaert,
de longarts die in 1999 het ene na het andere slachtoffer met
longklachten zag binnenkomen in het Hoornse ziekenhuis.
Stallaert vertelt over de machteloosheid ip de eerste weken.
„Ik herinner mij dat ik tot diep in de nacht in de boeken zat
te zoeken naar een oplossing. Het laat je niet los." En over de
lessen die zijn geleerd na
'Tb 7nr rnr riipn in Bovenkarspel. „Vroeger
IR zal 101 aiep in wercj er nauwelijks aan le
de nacht te zoeken gionella gedacht, nu staat
cy da. Zeker bij vakantiegan
gers die ziek terugkomen."
In het boek onthult oud-minister Els Borst waar het allemaal
mee begon: „Een waterslang heeft de hele winter ongebruikt
in de hal gelegen. Die is vervolgens aangesloten op twee
whirlpools. De nevel van het opgewarmde water bevatte de
dodelijke bacteriën. Die werden niet gedood omdat geen
chloor aan het water was toegevoegd. Dat had volgens de
voorschriften wel gemoeten."
Aan het slot gaat europarlementariër Ria Oomen-Ruijten
nog even flink tekeer. Ook zij signaleert uit de kille cijfers een
toename van legionella in Nederland. Een verzoek om (naar
aanleiding van twee dodelijke slachtoffers en dertig ernstig
zieken in de nabijheid van een koeltoren in Amsterdam) het
aantal koeltorens in kaart te brengen is door veertig procent
van de gemeenten nog niet gehonoreerd.
De dreiging blijft. De Stichting Veteranenziekte ook, verze
kert voorzitter Fred Bertrand. „We blijven van ons laten ho
ren op landelijke symposia op watergebied. We zijn deskundi
ge op het gebied van legionella en willen ons steentje blijven
bijdragen aan regelgeving."
Het boek 'Legionella... een
ramp' kost 17,50 euro en is te
bestellen bij 'Vrienden van Stich
ting Veteranenziekte' in Groote
broek. Overmaken op rekening
78.97.18.596 met vermelding
van naam en adres.
www.legionellaziekte.nl
