Bruine kikkers strijden
om de vrouwtjes
Een Elfstedentocht kan nog komen dit voor
jaar, dat is waar. Hoewel het ijs net uit de
sloten is en de schaatsen nog niet in het
vet gaan, verschijnen binnenkort de eerste
bruine kikker en de eerste kikkerdril.
Voor u wellicht een reden om met
de kinderen een kijkje te nemen
bij een poel of sloot. Want de ko
mende weken is de mooiste tijd
om kikkers eens goed van dichtbij te be
kijken. Schuw zijn ze niet, ze hebben het
te druk met iets anders. Voortplanten.
Want als Nederlands meest voorkomen
de amfibie wakker wordt uit zijn winter
slaap, is deze niet meer te stuiten!
Na de winter is de bruine kikker samen
met de gewone pad de eerste amfibie die
weer actief wordt. Meer dan de bruine
pad, overwintert deze meestal in de
modder van een poel, put, sloot of plas.
Als de dagen weer lengen en het ijs nog
maar net uit de sloot is, worden de brui
ne kikkers actief Soms gaan ze op pad
en komen na een trektocht van wel tien
kilometer in het beoogde voortplantings-
water terecht. Soms is die trektocht niet
nodig: sommige worden wakker in hun
bed van modder, steken hun kop boven
water en beginnen met paren. Tenmin
ste: als er vrouwtjes zijn. Meestal blijven
die vrouwtjes nog even op 'bed' liggen,
tot de mannetjes goed actief zijn. Daar
door, en door het feit dat er minder
vrouwtjes zijn, ontstaat er een ware or
gie. Uw tuinvijver, sloot en plas is in het
voorjaar een welhaast Bijbelse poel van
verderf Kikkermannetjes pakken, onder
invloed van de hormonensoep die het
slootwater op dat moment nou eenmaal
is, alles wat maar op een vrouwtje lijkt.
Een tennisbal, een dode paling, een stuk
hout of zelfs een ander kikkermannetje.
Het eerste vrouwtje dat wakker wordt en
haar hoofd bovenwater steekt is dan ook
de klos. Verschillende mannetjes klam
pen zich aan haar vast, zodat er kluwen
van kikkers ontstaan. Deze amplexen, zo-
NATUURSTEMMEN
door Hans van Hage
als de biologen die noemen, kunnen
soms wel zeven tot acht dieren bevatten.
In de strijd om de beste genen, sneuvelt
er wel eens een zwakker mannetje of
vrouwtje door verstikking of verdrin
king. Gelukkig gelden ook hier keiharde
natuurwetten: de sterkste of de slimste
overleeft. Uiteindelijk bevrucht het han
digste mannetje de kikkerdril van het
sterkste vrouwtje. Bij kikkers is dit een
zogenaamde uitwendige bevruchting.
Op het moment dat het vrouwtje de dril
uit zichzelf perst, gaan de mannelijke
zaadjes eroverheen. Met een beetje geluk
laat hij los voordat het vrouwtje klaar is
met haar zware taak en mag een ander,
meestal minder ervaren kikkermannetje
het ook nog even proberen. Het lijkt alle
maal ondoordacht, maar in de natuur ge
beurt niets zonder reden. De genen van
het kikkervrouwtje worden op deze ma
nier vermengd met de genen van ver
schillende mannetjes. Dat kan alleen
maar goed zijn voor de toekomstige kik
kerpopulatie. De drie- tot vijfduizend ei
tjes blijven voorlopig nog even in grote
klompen liggen. Ze lijken wel te rijpen.
De kikkervisjes beginnen, afhankelijk
van de temperatuur, meestal binnen
twee weken te ontwikkelen: na wat hap
jes kikkerdril schakelen ze over op algen,
die in het inmiddels opwarmende water
voldoende worden ontwikkeld. Binnen
een paar weken is het water vergeven
van de kikkervisjes of dikkopjes. Die
naam is logisch: een dikkopje heeft een
enorm darmgestel in een plomp lichaam
waar hoofd en romp één lijken te zijn.
Naarmate de junimaand nadert, onder
gaat het kikkervisje een ware metamorfo
se: eerst krijgt het achterpoten, dan voor
poten. Langzaam verliest het de staart en
begint het meer en meer op een kikker
tje te lijken. Het darmgestei wordt korter
en de spijsvertering verandert, evenals
het voedsel: het zijn niet langer algen,
maar kleine insecten die op het menu
staan. Als laatste veranderen de kieuwen
in longen. In juni uiteindelijk, verlaten
de kikkertjes, niet groter dan de nagel
van uw pink, het water om er drie jaar la
ter weer terug te keren en voorzichtig
aan de voortplanting mee te doen. Van
de duizenden eitjes is nog maar een
handvol jongvolwassen kikkers over. On
ervaren, dat wel. Maar gedreven door
een oerdrang storten ook zij zich in de
spreekwoordelijke poel van verderf Dat
de sterkste zich mag voortplanten!
PZC Zaterdag 14 februari 2009 1 7
POLDER
Hertogin Hedwige
Geen Zeeuwse polder die de
laatste jaren zoveel in het
nieuws opduikt als de Herto
gin Hedwigepolder. Ongeveer,
300 hectare gelegen in het
oostelijk stuk Zeeuws-Vlaan-
deren en nog een stukje van
circa 12 hectare in Vlaande
ren. De polder is het in 1907
laatste herdijkte deel van het
Verdronken Land van Saeftin-
ge. De Hedwige staat in het
nieuws vanwege het plan de
p.older weer, na ruim 100 jaar,
terug te geven aan de Wester-
schelde.
Gemachtigde A. T. Rottier üit
Sint-Jansteen vroeg in 1902
namens de gezamenlijke eige
naren vergunning aan voor in
poldering van de schorren en
slikken voor de Prosperpol-
der. Toen grondgebied van de
gemeente Clinge en een beet
je van Doel en Kieldrecht.
Voorwaarde was dat op Bel
gisch grondgebied langs de
grens een waterkerende kade
werd aangelegd. De herdij-
king nam drie jaar in beslag.
Wie is hertogin Hedwige? Ge
let op de leeftijd van de pol
der nog een jonge deerne. In
•werkelijkheid een telg uit het
geslacht d'Arenberg. Dat had
de gewoonte nieuwe polders
naar zichzelf (Oude en Nieu
we Arenbergpolder in Vlaan
deren) of familieleden te noe
men. Zo kreeg hertogin Loui
sa haar in Saeftinge terugge
wonnen polder, evenals her
tog Prosper. En hertogin
Hedwige werd bij de naamge
ving niet vergeten. Grandeur
die nog altijd een beetje rond
de polder zweeft.
Het adellijke geslacht van de
Arenbergs - trouwe vazallen
van de Spaanse koning Filips
II en in de Tachtigjarige Oor
log dus tegenstanders van de
Republiek der Verenigde Ne
derlanden - bezat het overgro
te deel van de gronden die de
heerlijkheid Saeftinge vorm
den. Door militaire inunda
ties in is84/'85 en stormvloe
den ging de welvarende heer
lijkheid ten onder. De herdij-
kingen begonnen na 1800 en
eindigden met de Hertogin
Hedwigepolder. Na de Eerste
Wereldoorlog werden de be
zittingen verkocht en deels
ondergebracht in een beleg
gingsmaatschappij.
De Hertogin Hedwigepolder
rust als het ware op histori
sche grond. Namelijk op die
van de verdronken polders
Leys, Doel en Casuweelsche
Moer. Diep in de grond zitten
verdronken dorpen als Ca
suele en Stampaert.
Rinus Antonisse
foto's Hans van Hage
Een bruin kikkervrouwtje rust uit na haar zware taak. Inzet: Komende weken is het dé tijd om met kikkers kennis te maken.
