Hectisch jaar voor ZLTO Vastgoed
bedrijfs onroerend goed
Kredietcrisis raakt agrarische sector nauwelijks
19
Het wilde de laatste maan
den van 2008 maar niet
vlotten met de verkoop van be-
drijfsonroerend goed. Voor make
laars zijn het maar matige tijden,
want bedrijven zetten de aan
koop van een nieuw (kan
toorpand of een stuk grond in de
ijskast in afwachting van betere
tijden na de crisis. De
rentmeesters/makelaars van ZL
TO Vastgoed Zeeland lopen zich
echter het vuur uit de sloffen.
"De markt was vanaf half 2007 en
in heel 2008 enorm hectisch",
zegt Leo de Oude van ZLTO
Vastgoed Zeeland. Reden: de ho
ge graanprijzen maakten aan
koop van agrarische gronden en
bedrijven extra aantrekkelijk.
door Dennis Rijsbergen
GOES - Vanaf een stapel paperassen
op zijn bureau plukt De Oude een
vel papier met een alleszeggend gra
fiekje erop: de agrarische grondprijs
ontwikkeling vanaf de jaren zeventig.
De golfte wegingen zijn er duidelijk
op af te lezen, van perioden waarin
de grondprijzen wat lager zijn en de
pieken, veroorzaakt door goede pro-
ductenprijzen of andere externe facto
ren. Opvallend is de enorme climax
in de periode 2007/2008. De prijs
van agrarisch grond schiet dan als een
raket omhoog. Het heeft allemaal te
maken met het wereldwijde kleiner
aanbod van voedsel, legt De Oude
uit. "De graanprijs is de kurk waarop
we drijven. Er was sprake van enkele
jaren met mindere graanoogsten. Zo
was de opbrengst van de grootste pro
ducenten Amerika, Australië en ook
Brazilië minder door slecht weer en
overstromingen. Er ontstond een nij
pend tekort. Zo erg dat mondiaal
flink is ingeteerd op de graanvoorra
den. Op het dieptepunt was er nog
een overschot voor ongeveer dertig
dagen, dat is onvoorstelbaar weinig.
Overigens zijn de voorraden nu weer
wat aangevuld."
De graanprijzen explodeerden en dat
gaf weer een boost aan het vertrou
wen in de akkerbouw, legt De Oude
uit. "En dus zagen we dat er veel ani
mo was voor schaalvergroting en dat
er veel beweging was op de markt
van agrarisch vastgoed. In tijden dat
het wat minder gaat in de agrarische
sector verwisselt in Zeeland maximaal
tweehonderd hectare grond van eige
naar, het afgelopen jaar was dat een
veelvoud daarvan." Vooral jonge boe
ren kopen er volgens De Oude graag
grond bij. "Dat is vaak puur uit lijfsbe
houd. Ze móeten wel meedoen aan
schaalvergroting. Kon je vroeger als
boer in je eentje hooguit vijftig hecta
re runnen, nu is dat door de mechani
satie zo'n 130 tot 140 hectare."
Een andere factor waardoor boerderij
en in Zeeland van eigenaar wisselden,
is de forse vergrijzing onder de
Zeeuwse boeren. "Er is steeds vaker
geen opvolging omdat de kinderen
hebben gestudeerd en iets anders wil
len doen." En De Oude signaleert
ook een groep agrariërs die vanuit an
dere delen in Nederland naar Zeeland
kwamen. Ze móesten wijken voor
woningbouw, aanleg van wegen, na
tuurontwikkeling of voor projecten
om Nederland te beschermen tegen
wateroverlast. "En Zeeland is een
schitterend akkerbouwland. Ideaal
voor bedrijven met veel grond."
Anders dan de doorsnee makelaarskan
toren is de ZLTO een vereniging zon
der winstoogmerk. "We zijn er in eer
ste instantie voor om onze leden zo
goed mogelijk te begeleiden", legt De
Oude uit. "Dat is een heel andere be
nadering dan een bedrijf die winst
moet maken. We pretenderen als ma
kelaar ook rentmeester te zijn en niet
alleen oog te hebben voor een per
ceeltje grond en de verkoop van een
boerderij. We begeleiden onze leden
vanaf de beslissing om te verkopen of
aan te kopen tot en met de fiscale af
wikkeling, We kunnen als ZLTO put
ten uit een ruif van deskundige mede
werkers. Vijftig procent van onze me-
DEN HAAG - Omdat deze sector le
vensmiddelen produceert, is ze min
der kwetsbaar voor uitval van vraag
dan bedrijfstakken met luxe produc
ten, stelt het LEL Oftewel, ook al is
er sprake van crisis, eten moet ieder
een. De landbouwbedrijven in Neder
land staan er volgen het LEI ook fi
nancieel goed bij, waardoor ze even
tuele klappen goed kunnen opvan
gen. 'Mede door de hoge solvabiliteit
gaan in de grondgebonden Nederland
se landbouw nauwelijks bedrijven fail—
dewerkers komt van huis uit uit de
landbouw en we hebben allemaal affi
niteit met de landbouw. Eigenlijk zijn
we allemaal belangenbehartigers."
Foto: Denvon Media
De rentmeesters/makelaars van ZL
TO Vastgoed Zeeland krijgen in hun
werk vaak te maken met emoties. Fa
milies wonen en werken generatie na
liet. En ook door de financiële crisis
zal dat naar verwachting niet gaan ge
beuren', schrijven de onderzoekers in
het rapport.
De agrarische industrie heeft niet of
nauwelijks te maken met een omzet
daling door de kredietcrisis. De aan
voer van producten is door de goede
oogsten en, bijvoorbeeld de uitbrei
ding van de melkquota hoger dan vo
rig jaar. Alleen in de glastuinbouw en
de intensieve veehouderij is het vol
gens het LEI wel oppassen geblazen.
generatie op hun land. Als de lijn der
opvolging dan ophoudt te bestaan, is
soms het verdriet enorm. "Ik geloof
dat mensen in een gewoon koophuis
gemiddeld eens in de zeven jaar ver
huizen. Agrariërs zijn met hun land
verbonden, hebben er hun wel en
wee op beleefd. Dan is het hard om
dat op te geven. En boeren gaan vaak
tot het bittere eind door. In moeilijke
economische tijden kunnen jij en ik
gemakkelijker besluiten iets anders te
gaan doen. Agrariërs gaan door tot
het allerlaatste moment om hun
hoofd boven te houden."
En ook bij boeren die gedwongen
hun land moeten verlaten, lopen de
emoties hoog op. ZLTO Vastgoed be
geleidt hen tijdens de verkoop van
hun bedrijf aan overheden als gemeen
te, provincie, waterschap en Rijkswa
terstaat. "De belangen van onze leden
staan daarbij voorop. En we proberen
er zakelijk het optimale uit te halen.
Ik heb boeren met een blij gemoed
weg zien gaan, maar ook mensen met
de tranen in hun ogen. Soms kom ik
ze later nog eens tegen en dan zeggen
ze: 'Als ik toch op mijn blote, knietjes
terug mocht kruipen, dan ging ik di
rect.'"
Uiteindelijk krijgt ook de agrarische
vastgoedmarkt last van de economi
sche crisis, denkt De Oude wanneer
hij vooruitblikt op 2009 en 2010.
"Vooral met de conjunctuur waarin
we ons nu bevinden, staat er minder
te gebeuren op het gebied van huizen
bouw en de aanleg van bedrijventer
reinen. Onteigeningsprocedures zijn
conjunctuurgevoelig." Ook consta
teert De Oude dat de graanprijzen
weer gedaald zijn "Dus zal de interes
se in schaalvergroting, gezien de hoge
grondprijzen, tijdelijk weer kunnen aft
nemen."
De Oude wijst weer naar het grafiek
je. "Ik zit nu heel wat jaren in het vak
en heb geleerd dat alles met golfbewe
gingen gaat. Enige constante zijn ei
genlijk de taxaties bij bedrijfsover-
dracht en -beëindiging. Die zijn van
alle tijd. Wanneer een bedrijf door
een van de kinderen overgenomen
wordt, wil je toch even wicht in de be
langen van de andere kinderen. Dan
komen wij als onpartijdige taxateur
langs om onze leden daarin bij te
staan. Een agrariër geeft ons dat mo
ment het vertrouwen, dus is zijn be
lang absoluut onze prioriteit."
Die agrarische sectoren zijn het gevoe
ligst voor economische tegenslag,
stelt het LEL 'Deze sectoren hebben
vanouds te maken met sterke fluctua
ties in de opbrengstprijzen. De proble
matische situatie voor een deel van de
bedrijven in deze sectoren wordt dan
ook niet direct door de kredietcrisis
veroorzaakt. Door het onverhoopt op
eenstapelen van tegenvallende ontwik
kelingen in prijzen en kosten kunnen
bedrijven in problemen komen. Ook
voor gezonde bedrijven is het finan
cieren van investeringen momenteel
moeilijker, omdat banken zich terug
houdend opstellen.'
Het complete onderzoeksrapport is te le
zen op www.lei. wur.nl
Alleen in de glastuinbouw en de intensieve veehouderij is het volgens het LEI wel oppassen geblazen
De agrarische sector in Nederland heeft nog niet al te veel te lijden
onder de kredietcrisis. De ervaringen van ZLTO Vastgoed Zee
land worden gestaafd door onderzoek van het Landbouw Economisch
Instituut in Wageningen (LEI) in opdracht van het ministerie van
LNV.
Leo de Oude van ZLTO Vastgoed: "De
hectisch."
was van;
i in heel 2008 enorm
Foto: Denvon Meclia
