Beeldvorming dwingt premier uiteindelij 1
8 Dinsdag 3 februari 2009 PZC
Balkenende kon niet
Premier Balkenende heeft
gisteren alsnog ingestemd
met een onafhankelijk
onderzoek naar Irak. Hij
heeft een commissie onder
leiding van Willibrord Davids
gevraagd onderzoek te doen
naar de manier waarop het
kabinet in 2003 besloot om
politieke steun te verlenen
aan de Amerikaanse inval in
Irak. Nederland is het laatste
land dat een onderzoek
instelt naar de manier
waarop het betrokken raakte
bij de oorlog in Irak. De VS,
Groot-Brittannië, Australië,
Denemarken en Polen
deden dat onder druk van
de publieke opinie al veel
eerder.
door Lisnne Sleutjes
illustratie Pluis
Hè, hè. Er komt dan
toch een onderzoek
naar het besluit om
politieke steun te ver
lenen aan de Ameri
kaanse inval in Irak. Eindelijk. Al
leen komt het besluit niet van het
parlement, maar heeft premier Bal
kenende afgelopen weekeinde zelf
bedacht dat er een onderzoekscom
missie moest komen. Hij kon niet
anders.
De officiële verklaring van Balken
ende is dat het kabinet alle aan
dacht nodig heeft om de economi
sche crisis het hoofd te bieden.
Dat is volgens hem heel moeilijk
met alle vragen over Irak die het
kabinet steeds vanuit het parle
ment krijgt. Totdat de commissie
met haar bevindingen komt, beant
woordt het kabinet geen vragen
meer over Irak.
Maar ook zonder economische cri
sis had Balkenende niet anders ge
kund dan een uitweg te zoeken uit
deze langslepende kwestie.
Al jaren achtervolgt de politieke
steun die Nederland aan de inva
sie gaf, de opeenvolgende kabinet
ten Balkenende. Bij de vorming
van de huidige coalitie leek de mi-
nister-president te hebben gewon
nen, de PvdA offerde haar wens
voor een parlementair Irak-onder-
zoek op. Maar daarmee bleek de
kwestie niet afgekaart.
Media onthullen aan de lopende
band nieuwe gegevens. De Kamer
wil telkens weten hoe het nou pre
cies zit. Volgens het kabinet lijkt
het vanwege de vele vragen alsof
er een gebrek aan openheid is over
'Irak'. „Terwijl kabinet en parle
ment een zuivere afweging heb
ben gemaakt. We hebben niets te
verbergen", zei Balkenende giste
ren.
Toch werpen de onthullingen
meestal een ander licht op de
kwestie Irak dan de herhaalde ver
klaringen van de premier. Zo zei
de voormalige Amerikaanse onder
minister van buitenlandse zaken
Armitage vorige week in deze
krant dat de VS wel degelijk for
meel om militaire steun heeft ge
vraagd. Balkenende heeft dat altijd
ontkend. Ook bleek vorig maand
dat juristen het kabinet hebben ge
waarschuwd dat een inval in Irak
zonder speciale VN-resolutie juri
disch niet kon.
De Eerste Kamer is boos, omdat
ze vindt dat het kabinet haar vra
gen niet afdoende beantwoordt.
Ze koerst sinds de Kerst aan op
een parlementair onderzoek. In de
Senaat zijn de regeringsfracties
niet gebonden aan coalitieafspra
ken, zoals CDA, PvdA en Christen-
Unie in de Tweede Kamer dat wel
zijn.
Ondanks die overeenkomst is de
Tweede-Kamerfractie van de
Christenunie gaan schuiven. Ze
heeft de deur op een kier gezet
voor een parlementair onderzoek
uit ergernis - net als de Eerste Ka
mer - met de halfslachtige kabinet-
antwoorden. Ze kreeg daarvoor de
hartelijke instemming van de
PvdA, die in haar hart immers een
Irak-onderzoek wil. Alleen de im
mer loyale CDA-ffactie steunt Bal
kenende door dik en dun, en wil
geen onderzoek.
In de bredere CDA-kring zijn er
wel opstandelingen. Ex-bewindslie
den als Ruud Lubbers, Ben Bot en
Hans van den Broek hebben hard
op gezegd dat er een parlementair
onderzoek moest komen.
De druk op Balkenende is daar
door met de dag toegenomen. Zijn
IJzeren Heinig blijven volhouden
dat geen onderzoek nodig is, werd
bijna kolderiek. Als er dan niets te
verbergen is, waarom blijf je dan ri
gide nee zeggen?
Met een onderzoekscommissie
haalt Balkenende nu het parle
ment even de wind uit de zeilen.
Maar daarmee slaat hij de Kamers
nog niet het wapen van een parle
mentair onderzoek of enquête uit
handen. Dat kan het parlement
nog altijd besluiten, als het onte
vreden blijft over de informatiever
schaffing.
Bovendien kan de onderzoekscom
missie concluderen dat het kabi
net Balkenende I steken heeft la
ten vallen in de kwestie Irak. Dan
kan zijn vlucht naar voren hem
wel eens duur komen te staan.
Het was een
heldere afspraak:
dit kabinet zou
geen Irak-onderzoek doen.
Balkenende geeft nu toe dat
die afspraak onhoudbaar is
geworden: „De dynamiek
van de beeldvorming is een
eigen leven gaan leiden."
Een overzicht.
Het is 2003 als bij aanvang van
het Amerikaans-Britse offensief in
Irak, Nederland zich bondgenoot
toont. Politiek bondgenoot weltever
staan, want Nederland gaat nadruk
kelijk niet meewerken aan de gewa
pende strijd tegen Saddam Hussein.
De Amerikanen weten het dan ze
ker: Hussein heeft massavernieti
gingswapens en is ook gek genoeg
om ze in te zetten. De dictator, be
kend om zijn wreedheden tegen de
Koerden, moet daarom met harde
hand worden bestreden.
Later wordt toegegeven dat de
massavernietigingswapens niet zijn
gevonden en er waarschijnlijk ook
nooit zijn geweest. Vragen rijzen of
Nederland de oorlog wel had moe
ten steunen en waarop die steun
aan de inval precies was gebaseerd.
Maar Balkenende en zijn ploeg hou
den de boot af als de roep om een
onafhankelijk onderzoek in de
Tweede Kamer luider wordt. Met
zijn uitleg tijdens Kamerdebatten
kan Nederland het doen.
De minister-president maakt na
de verkiezingen tijdens de kabinets
onderhandelingen met PvdA en
Christenunie duidelijk dat er ook
in de nieuwe regeerperiode geen
sprake kan zijn van een onderzoek.
De wens voor een onderzoek blijft
echter, maar haalt telkens geen
meerderheid in de Tweede Kamer.
Balkenende lijkt zo zijn zin te krij
gen. Een onafhankelijk of zelfs parle
mentair onderzoek is verder weg
dan ooit.
Als de premier en zijn nieuwe mi
nistersploeg in december vorig jaar
onbevredigend antwoord geven op
vragen vanuit de Eerste Kamer over
deelname aan de Irak-oorlog, lijkt
de politieke stemming om te slaan.
Steeds meer partijen lijken een on
derzoek te zien zitten. j
door Floor Ligtvoet
