Heemst verhaalt over
ontstaan van Zeeland
Geên weer om 'n ond deu te jaogen
M
28 Dinsdag 3 februari 2009 PZC
den van het Haringvliet en niet aan de
zeekant en niet in de Biesbosch en Saef-
tinge.
Oorspronkelijk komt heemst uit ooste
lijke streken; het is in feite een subtro
pisch plantje. Wat dat betreft is het
naar verhouding warmere Zeeland een
plus. De plant bivakkeert al vele eeu
wen in de provincie. Van Haperen ziet
zelfs een verbinding met de ontstaans
geschiedenis van Zeeland. „De huidige
vindplekken in Zeeland kun je relate
ren aan de loop van de rivier de Schel
de in de middeleeuwen. Het gaat dan
om een brakke overgangszone op
Zuid-Beveland, Tholen en ook het
Land van Hontenisse. Voor wat er nu
nog aan heemst groeit, moet in die pe
riode de basis zijn gelegd."
Omdat de plant in het verleden wel
voor medicinale doeleinden werd ge
teeld, is de verspreider niet meer be
perkt tot het oude stroomgebied van
de Schelde. Ook op andere plekken in
de provincie zijn er waarnemingen ge
daan. Om precies te weten te komen
waar heemst aanwezig is, heeft water
schap Zeeuwse Eilanden een beroep ge
daan op Floron Zeeland, een club van
plantenliefhebbers. Daarbij is het oog
vooral gericht op watergangen die zijn
of worden voorzien van natuurvriende
lijke oevers. Uitgerust met gps-appara-
tuur gaan vrijwilligers in augustus in-
ventariseren om vindplaatsen precies
vast te leggen. En dat gedurende drie
jaar. De floristen beperken zich niet tot
het gebied van Zeeuwse Eilanden,
maar doen ook Zeeuws-Vlaanderen
aan. Het wordt straks toch één water
schap.
Met de gegevens kan het waterschap
straks het beheer van de watergangen
beter afstemmen op de groeiomstandig-
heden voor heemst. Van Haperen
merkt op dat met name een brede ver
spreiding van de zaden via het water
van belang is, daarbij niet gehinderd
door obstakels als stuwen en sluizen.
Naast de aalgoot ook een heemstgoot?
„Dat is een zaak voor het waterschap",
lacht Van Haperen.
Hij vindt het 'heel leuk' dat wa
terschap Zeeuwse Eilanden
zich meer wil bekommeren
om heemst. Het schap kan vol
gens kenner Anton van Haperen een
cruciale rol spelen bij het voortbestaan
van deze bijzondere plant. Die is sterk
afhankelijk van een bepaalde waterhuis
houding, omdat de zaden niet door
wind en vogels worden verspreid maar
via het water.
Van Haperen beschouwt heemst om
meerdere redenen als een typisch
Zeeuwse plant. „Je zult hem bijvoor
beeld op de Waddeneilanden of in de
Hollandse plassengebieden niet tegen
komen." De soort gedijt alleen in een
licht brakke, moerassige omgeving en
is ook te vinden in aanspoelzones (de
veekrand). Dergelijke situaties zijn in
het deltagebied aanwezig.
In een zoute situatie kan de plant, in te
genstelling tot bijvoorbeeld zeekraal en
zeeaster, niet leven. Zoete omstandighe
den zijn evenmin gunstig, omdat
heemst als trage groeier dan te veel con
currentie ondervindt van andere plan
ten, zoals het wilgenroosje. „Heemst is
extreem lichtbehoeftig", legt Van Hape-
ren uit. „De plant kan absoluut niet te
gen schaduw en moet voldoende licht
kunnen vangen; planten die sneller
groeien staan dan al gauw in de weg.'"
Zo is heemst wel te vinden aan de boor
Heemst gedijt alleen in een licht brakke, moerassige omgeving, foto's Chiel Jacobusse
Waterschap Zeeuwse Eilanden wil de watergan
gen met natuurvriendelijke oevers geschikter
maken voor heemst, een bijzondere planten
soort. Vrijwilligers van Floron Zeeland gaan ko
mende zomers op stap om te onderzoeken
waar de heemst al groeit en bloeit. Een karwei
waar al gauw drie jaar voor nodig is.
door Rinus Antonisse
Heemst - ook wel echte heemst genoemd - is een kruidach
tige ruige plant die in natte oeverzones te vinden is; de
plant.
De soort houdt noch van een zoute, noch van een zoete om
geving en heeft een voorkeur voor een licht-brak milieu.
De plant kan tot anderhalve meter hoog worden en is fluwe
lig behaard; de bladen lijken op die van een berkenblad en
zijn gekarteld.
Tijdens de bloei draagt heemst grote lichtroze gekleurde
bloemen.
Ruige, kruidachtige plant
<b V
door Rinus Willemsen
Binne hie soms nie 'n poesje kwiet?"
vraagt een buurvrouwe van 'n eindje vér
der uut de straote. Ze staot op de stoepe
en kiekt me 'n bitje vraogend an. Op 'n
maniere van: die kan alleêne mao van joe ziin. 'k
Schudden m'n 'oöfd en zeggen: „Da kan nii, ik
'én 'eêlemao geen katte."
't Is zaoterdag-achtermiddag. Zö tegen 'n uur of
vuuf, zesse. De wind kleppert an de brievenbus-
se. Den 'eêlen middag bin 'k bezig gewist mee te
zoeken naor 'n garantiebewies. Van den koelkas-
se. Die is nog maor 'n alf jaor oud en zö noe en
dan dan laot ie m'n in de steek. Da's lastig, mao
jao terug nao de wienkel gaon zonder garantie
bewies... 'k Zien me al ankommen. Allicht kan'k
't betaoliengsbewies laoten zien, mao ja. Dao zul
len ze nie nao vraogen an 'k mee m'n ver'aoltje
kom.
Nie in de keukenkasse, nie in de groöte kasse en
ook nie bie die andere paperassen. In ielk geval
weet ik noe weer 's, dan 'k nog vee meer papie
ren in 'uus ao, dan 'k mao kon indienken. Zelfs
nog van m'n allozie uut 1978. En die is zeker al
tien jaor geleejen mee de vuulkarre meegegeven.
Zo'n middagje de kastjes en schuufjes uut'aolen
is eigenlijk best geen vervelend wèrkje. Zö an 'k
a zei: Je kom nog 's wat tegen. Mao je moe nie ai
ded alles lezen en bekieken, want dan schiet het
kerweitje natuurlijk nie op. En je moe ook van
te voren mee j'n eigen afspreken: Deze keer
gaon 'k noe 's echt opruumen en nie alles wee
terugleggen. Want da's natuurlijk nie opruumen
ee. Da's mao verleggen. Deze keer was 't ook
toch maor 'n 'alf prullenbakje.
Meêstal zet ik dan een plaotje op van de bekèn-
de zanger Gerard van Maasakkers. Mee Kerstdag
kreeg 'k 'n cd-tje van 'm en 'k moen zeggen:
Da's genieten 'oor. Vooral dat vèsje over Cis Ver
donk, een ouw vrouwtje dat alleêne mao mee
d'r 'ond leevende, èrgens net in de buuten van
een Babants durpje. Op 'n dag goeng d'n 'ond
zö te keêr en iemand gieng klaogen bij de plesie.
Den opper die maokende d'r werk van en stierende
agent De Groot/ die von toen Cis Verdonk. Ze was
cd daogen dood, ziengt Van Maosakkers mee vol
le furie.
Da doe me dan dienken an de vroegere liedjes,
die op de Kèrmesse gezoengen wieren over
moord en doodslag. Op zo'n manier wierd 'r al-
tied kompassie opgeroepen bie de ménsen die
stoengen te luusteren en de liedjeszangers ver
kochten dan grif udder vertelsels en vèsjes, soms
ook alleêne mao prèntjes. 't Is d'n emotie ee.
Die maokt de portemenee open! Vandao dat
Van Maosakkers bienao alle daogen op m'n me
nu staot.
En dan nao zo'n middagje opruumen en mee-
ziengen mee Van Maosakkers, staot daor aneês
buurvrouwe Natascha an de voordeure mee die
vraoge over de katte. "Jao," gaot ze vèder, 'k
dochten, die kan wel 's van joe ziin. 't Beêstje zit
al 'n 'eêle achtermiddag bie ons op zolder. Want
mee dao slechte weer zet je toch 'n poesje nie
buuten ee?"
'k Schudden m'n 'oöfd nog 's en zeggen dan 'k
geen beêsten 'èn. Ze kiekt m'n ongeloöfig an en
draoit d'r eigen om. 't Is maor 'n vraoge ee," zegt
ze binst as ze 't padje afloopt. De wind blaost
deu d'r doenkere krullen. De natte straote
blienkt in 't licht van de lantèrns. Twi keêr draoi
'k de sleuter om. "Die kan a direct op 't
nachtslot" zeg 'k tegen m'n eigen. Geên weer
om 'n 'ond deu te jaogen, laot staon 'n katte."
As 'k in de keuken kom, 'angt de koelkastdeure
sluts open en uut het vriesvak druppelt langk-
zaom een straoltje waoter nao beneejen. Tik,
tik, tik
