spectrum
13
Tot 2003 gold
Ernst Jansen Steur als een
uitmuntend neuroloog.
In binnen- en buitenland.
En als een arts met het hart
op de juiste plek. Nu is hij in
opspraak als klungelarts.
Zijn val kon niet dieper.
Toch blijft hij voor veel
patiënten 'een
superneuroloog'.
4 Hij stond letterlijk dag en nacht
klaar voor zijn patiënten'
PZC
Zaterdag 31 januari 2009
door Lucien Baard
Neuroloog Jansen
Steur na zijn
ontslag bij de
privékliniek in
het Duitse Bad
Laasphe.
foto
Marco Stepniak
Ernst Jansen Steur, de Enschede-
se specialist van het Medisch
Spectrum Twente (MST), beleef
de misschien wel zijn finest hour
toen het met Prins Claus bergaf
waarts ging. De echtgenoot van de konin
gin leed aan Parkinson, een ziekte waar
van Jansen Steur alles wist. Een actualitei
tenprogramma haalde hem voor de came
ra's, om hem in de huiskamers tekst en uit
leg te laten geven. Het is ergens in 2001,
een jaar voordat de prins zou overlijden.
De kijkers zien een magere, wat grijzende
neuroloog met enigszins holle ogen. Soms
komen de zinnen niet vloeiend uit zijn
mond - het kan de spanning zijn van een
wat onwennig optreden voor de camera's.
Maar kwade tongen beweren achteraf, dat
daar het verval al zichtbaar is.
Nu is de 63-jarige neuroloog, specialist op
het terrein van Alzheimer, Parkinson en
MS, aangeschoten wild. In 2004 werd hij
door de Raad van Bestuur van het MST ge
dwongen het ziekenhuis te verlaten. Jan
sen Steur was, zo stelde bestuurslid Tom
Zijlstra vorige week, verslaafd aan medicij
nen. In elk geval Dormicum, een middel
dat zwaar verdovend is. Het wordt ge
bruikt om ernstig gewonde mensen in een
kunstmatige coma te brengen. De medicus
slikt er in 2004 ongeveer 6 tot 8 tabletten
per dag van om 'in een roes te komen'.
Om aan zijn pillen te komen, vervalst hij
recepten van collega's. Maar nog veel be
langrijker: hij blijkt tientallen patiënten
ten onrechte verteld te hebben dat ze onge
neeslijk ziek zijn. Met name Alzheimer.
Hij doet dat zonder deugdelijk onderzoek.
Om de diagnose te rechtvaardigen, verzint
hij zelfs onderzoeksresultaten.
Patiënten slikken onnodig jarenlang zware
medicijnen met veel bijwerkingen, zoals
Exelon, het eerste medicijn dat het verlies
aan geheugen zou kunnen remmen.
Jansen Steur is een van de eersten in Ne
derland die met de veelbelovende geheu-
genpil aan de slag gaat. Hij dankt die voor
sprong aan zijn deelname aan een Ameri
kaans onderzoek om het middel in de VS
als werkzaam geneesmiddel te kunnen re
gistreren. Als een ten onrechte ziek ver
klaarde patiënt zich na jaren zich verwon
dert, dat hij niet achteruitgaat, is Jansen
Steur lyrisch over de 'geheugenpil'. „U
bent een van de patiënten bij wie het mid
del wonderen doet", zegt hij dan. Maar pa
tiënten met een foute diagnose, die het
nooit hadden mogen slikken, zeggen nu
van de bijwerkingen blijvende gezond
heidsklachten te hebben.
Waarom de
arts dit deed, blijft gissen. De weg kwijt
door zijn verslaving, winstbejag, nieuw we
tenschappelijk onderzoek? De arts en zijn
vrouw - een gepensioneerd kinderarts -
hullen zich in stilzwijgen. Tegen de arts is
afgelopen week onder meer aangifte ge
daan wegens het opzettelijk toebrengen
van lichamelijk letsel (mishandeling) en
valsheid in geschrifte. De medicus hangt
vervolging boven het hoofd.
Hoe anders is zijn toekomst in mei 1978.
De in 1971 afgestudeerde arts wordt aange
nomen als neuroloog in het Enschedese
ziekenhuis. In 1994 promoveert Jansen
Steur tot 'dr'. Jaren daarna volgt de ene we
tenschappelijke publicatie na de andere.
Niet alleen in Nederland, maar OVer bijna
de hele wereld worden studies met zijn
naam mede-ondertekend. Jansen Steur is
een gewild arts en wordt als spreker ge
vraagd op talrijke belangrijke symposia
voor vooraanstaande neurologen.
„In Nederland kun je hem toch wel zien
als de ontdekker van Alzheimer onder jon
ge patiënten", zegt Anjo Strik, die momen-
MST is de 68-jarige Hongaarse vluchteling
Stefan Kovacs - een man zonder verblijfs
vergunning - overleden. Omdat geen en
kel verpleeghuis de statusloze man wilde
opnemen, ligt de vluchteling twee jaar
lang in het MST. Moederziel alleen. Er
komt nooit bezoek. Alleen Jansen Steur be
kommert zich om hem, staat elke dag bij
zijn bed. Hij is er bij als de man moeder
ziel alleen overlijdt. Boos plaatst de arts
een rouwadvertentie. 'Het is mild van de
Heer dat hij een eind heeft willen maken
aan deze lijdensweg'.
Zo kritisch kennen ze hem ook in die tijd
bij de Vereniging van Dystoniepatiënten
en de Parkinson Patiëntenvereniging, waar
hij een adviestaak had. In die laatste vereni
ging was Jansen Steur 25 jaar actief. Hij
wordt min of meer als grondlegger be
schouwd. In april 2004 werd hij daarvoor
beloond met de Mies Rijksenprijs. De men
sen die hem in die tijd meemaakten, spre
ken over een bevlogen arts. 'Waren er daar
maar meer van'. Zijn plotselinge vertrek in
2004 is volop betreurd, maar was onvermij-
teel onderzoek doet naar wetenschappelij
ke fraude met medisch onderzoek. De aan
doening geldt toch vooral als ziekte van
hoogbejaarden. Jansen Steur ontdekt de
ontkiemende ziekte bij mensen die nog in
de bloei van hun leven zijn: vijftigers.Jan-
sen Steurs ster blijft rijzen.
Het is wel een 'rare vogel', zeggen collega's
en zijn patiënten. Maar wel een goed be
doelende rare vogel. Een inspirerende
man. Patiënten lopen met hem weg. Om
dat hij zo gewoon doet, zonder kapsones,
en altijd een luisterend oor heeft. Ze be
schrijven hem als 'prettig gestoord'. Om
dat hij 'alles deed voor zijn patiënten', de
den ze graag wat terug. Typerend was bij
voorbeeld de verstrekking van wiet aan pa
tiënten, zeer omstreden in die tijd. Via een
patiënt uit zijn praktijk kocht hij het in en
deelde uit. „Hij liep er niet mee te koop,
maar zorgde wel dat je het kreeg toen het
eigenlijk nog niet mocht", aldus een van
zijn MS-patiënten.
Dat hij leeft voor zijn patiënten blijkt in al
le openheid in 2001. Jansen Steur komt
dan merkwaardig in het nieuws door een
uiterst kritische rouwadvertentie. In het
delijk. Want dan is het inmiddels helemaal
misgegaan met de 'briljante arts'. Hij moet
vertrekken. Het ziekenhuis gunt hem van
wege zijn eerdere verdiensten een stil ver
trek. Er wordt geen aangifte gedaan, geen
melding bij het Tuchtcollege. Mits hij niet
meer.aan het werk gaat, beweert de toen
malige MST-bestuurder Tom Zijlstra. De
zaak wordt ook naar buiten toe stilgehou
den. Zijlstra: „Zijn rol was uitgespeeld.
Moet je iemand dan nog verder de grond
in trappen?"
Zo voelen ook veel oud-patiënten dat.
Ook als deze maand via de krant helder
wordt hoe groot de puinhoop is die Jansen
Steur heeft achtergelaten, dan nog komt er
veel 'fanmail' binnen. 'Mijn echtgenote
was in de jaren 2001-2002 patiënte bij
hem. Hij was altijd zeer vriendelijk. Hij
nam tijd voor je, was altijd vriendelijk, stel
de je gerust en was niet ongeduldig. Mijn
herinneringen aan deze dokter zijn buiten
gewoon sympathiek', mailt G. Meddeler
uit Haaksbergen.
Ondertussen ligt die grote vraag onbeant
woord bij de gedupeerden op tafel. Waar
om ontspoorde hij zo? Was het echt zijn
verslaving? Of speelden er andere zaken,
bijvoorbeeld financieel gewin? Een ant
woord is er nu nog niet.
Volgens ziekenhuismedewerkers en enke
le patiënten moet de kiem voor zijn versla
ving worden gezocht in een ongeluk in
1990. Fonds Laagland, een van de tevreden
patiënten: „Op terugreis van wintersport
in Zuid-Duitsland heeft hij een auto-onge
luk gehad. Hij liep mank toen hij weer aan
het werk ging. Mogelijk is morfinegebruik
na herstel doorgezet om aan het werk te
kunnen blijven."
Maar onderzoeker Anjo Strik heeft zijn
twijfels of het geknoei werkelijk helemaal
te wijten is aan dat ongeluk en de versla
ving. „Meestal zijn foute diagnoses en
slecht onderzoek terug te leiden tot twee
drijfveren. Financieel gewin. Of roem en
eer. Dat laatste lijkt in de affaire Jansen
Steur in zijn ogen aannemelijk. „Naam wil
len maken in Alzheimerbehandelingen.
Hij maakt de indruk van 'de snelle dokter'
die voorop wilde lopen." Strik, die onder
zoek doet naar wetenschappelijke fraude,
begint nu zelfs twijfels te zetten bij alle on
derzoeken van Jansen Steur. „Als iemand
geen goede diagnose kan stellen, kan hij
dan wel goed onderzoek doen?"
Voor de Enschedese onderzoeker Rob de
Vos is dat niet aan de orde. Hij was tot
voor enkele jaren neuropatholoog van het
Laboratorium voor Pathologie Oost Neder
land. Zijn naam staat als co-auteur onder
tal van publicaties, waaraan ook Jansen
Steur meewerkte. De Vos zegt dat hij met
verbazing de ontwikkelingen volgt. Hij
legt uit dat samenwerken aan publicaties
niet betekent dat de mensen elkaar ook
persoonlijk kenden. Ieder leverde zijn bij
drage aan een coördinator. Hij gaat echter
wel uit van de expertise van Jansen Steur.
„Maar het is ook een vertrouwenskwes
tie", zegt hij.
In 2006 blijkt dat het bloed kruipt waar
het niet gaan kan. Jansen Steur is weer aan
het werk gegaan. In Duitsland, eerst in een
privékliniek in Bad Fredeburg, waar de ge
schiedenis zich herhaalt: hij stelt foute dia
gnoses. Ook daar rijst het vermoeden van
een verslaving. Hij wordt op staande voet
ontslagen. Daarna traceren verslaggevers
van de Twentsche Courant Tubantia en
RTV Oost hem bij een privékliniek in Bad
Laasphe. Twee uur na het bezoek van de
journalisten wordt hij op straat gezet.
reageren?
spectnjm@wegener.nl