spectrum 8 Altijd de blik naar binnen 'In het kraambed van de oudsteMicha, moest ik tentamens voorbereiden' PZC Zaterdag 31 januari 2009 Het zit haar best hoog: sinds Elly van der Sanden onlangs haar praktijk sloot, kun je nergens in Zee land meer terecht voor een psycho-analytische behandeling. „Er zijn alleen nog kortdurende behande lingen zoals cognitievie gedragstherapie en therapie in cursusverband. Het is veelal symptoombestrij ding. Mensen die meer nodig hebben, rest niets anders dan de draaideur van monopolist Emergis, die met de ambulante tak Indigo is doorgedrongen tot huisartsenpraktijken en de arbodienst. Dat past de zorgverzekeraar, maar is het ook goed voor de cliënt?" door Mieke van der Jagt foto Mechteld Jansen Het is allemaal een gevolg van de marktwerking en commercialisering van de zorg. En niet te verge ten de nieuwe financie ringsstructuur. „De zorgverzekeraars bepalen daarin de behandeling. Per diagnose wordt er een behandeling op geplakt en de betaling is gestaffeld. In dit systeem werkt het zo: hoe korter een behandeling duurt, hoe hoger het bedrag dat je ervoor krijgt. Het risico zit hierin dat cliënten sneller 'uitbehan- deld' zijn, maar wel vaker terugkomen. Of dat de zorg goedkoper maakt, is dus nog maar de vraag. Daar komt bij dat je baast alleen nog bij Emergis terecht kunt en gelukkig nog bij enkele vrijge vestigde praktijken. Emergis heeft een groot deel van de ambulante zorg on dergebracht bij psychiatrisch verpleeg kundigen en jonge, goedkope, net afge studeerde psychologen en, om concur rerend in de markt te blijven, heeft de instelling de cognitieve gedragsthera pie helemaal omarmd." je zult Elly niet horen zeggen dat die kortdurende therapie niet deugt. Maar ze weet uit ervaring dat het niet voor iedereen genoeg is. „Neem bijvoor beeld een fobie. Die ontstaat negen van de tien keer door een verstoring in de emotionele ontwikkeling op jonge leeftijd. Het symptoom, de fobie, is de korte-termijn-oplossing van het pro bleem dat zich aandient. Iemand is bij voorbeeld doodsbenauwd om de straat op te gaan, is blijven hangen in een af hankelijkheid. De cognitieve gedrags therapie helpt om het symptoom op te lossen, maar die afhankelijkheid blijft en er zal in veel gevallen een andere klacht voor in de plaats komen. De psy chotherapie, en vooral die langs de lij nen van de psycho-analyse, is erop ge richt inzicht te doen ontstaan in de ei gen situatie. Het richt zich op de wor tel van het probleem. ]e probeert de onbewuste motieven, drijfveren voor bepaald gedrag boven water te krijgen. Eigenlijk begeleid je mensen om op een andere manier naar zichzelf te gaan kijken. Dat kost tijd, maar het werkt!" Elly kan er zelf van meepraten. „Ik heb enorm veel gehad aan de psycho-analy ses die ik in-mijn opleiding heb ge daan. Ik ben een laatbloeier, heb tot mijn 45ste gestudeerd, dus is er ook ruim de tijd geweest om dingen scheef te laten groeien." Opgewekt, positief oneindig optimistisch en met een fabel achtige energie, is Elly niet bepaald de eerste die klachten ontwikkelt. „Ik heb heel erg de neiging om te doen wat er van me verwacht wordt, ook als dat niet direct in mijn eigen belang is. Dat is een overblijfsel uit mijn ontwikke lingsgeschiedenis waar ik als oudste een enorm verantwoordelijkheidsge voel had en mezelf vaak wegcijferde omdat de kleintjes meer aandacht vroe gen." „Op de HBS was ik een redelijke leer ling, maar een vriendin ging werken en die zei: 'moet je ook doen, dat is leuk, we verdienen geld en dan kun nen we samen van alles ondernemen'. Dus ging ik met mijn certificaat 3-jari- ge HBS op kantoor werken bij een stropdassenfabriek. Ik vind altijd alles leuk, dus dat ook. Maar toen ik een keer op bezoek ging in een epilepsiekli niek, voelde ik wat er natuurlijk al lan ger zat: de behoefte om te leren, nieuwsgierigheid naar wat mensen be weegt en ook de drang om te helpen. Ik ging in opleiding voor psychiatrisch verpleegkundige in Oegstgeest en later aan de slag in Etten-Leur." Het diploma en het werk konden de intellectuele honger en de drang naar mensenkennis - ook de zelfkennis - niet wegnemen. „Ik bleef zoeken en ik wist dat psychologie de richting voor mij was. Ik ging werken als afdelings hoofd van een verpleeghuis in Waal wijk om in de avonduren VWO te kun nen doen. Vervolgens ging ik op mijn 28ste psychologie studeren. Ik was in middels getrouwd en zwanger. In het kraambed van de oudste, Micha, moest ik tentamens voorbereiden. Het was heel zwaar, maar eigenlijk heb ik dat pas achteraf beseft. Mijn man werd ver volgens werkloos en ik vond een partti me baan als verpleegkundige in een be jaardenhuis. Ik werkte, ik studeerde, ik deed wat er van me verwacht werd, want er moest brood op de plank ko men. Ik ben er best een beetje trots dat ik mijn opleiding, waarvoor minimaal vijfjaar stond, in zes jaar heb afge maakt, zeker gezien de omstandighe den waaronder. In die tijd werd ook nog mijn jongste zoon, Justus, gebo ren." Elly woonde met haar gezin in Sprang-Capelle, en het was wel duidelijk dat ze zonder specialisa tie niet aan de slag zou komen als psy chotherapeut. „Ik ben toen met leerthe- rapie begonnen aan de specialisatie groepspsychotherapie. In mijn groep zat een collega die me wees op een va cature bij het Psychiatrisch Ziekenhuis Zeeland, nu onderdeel van Emergis, waar ik werd aangenomen. Het werk beviel prima, ondanks het feit dat ik op een kamertje in Ter Valcke moest bivakkeren. Na een jaar zijn we rond gaan kijken naar huizen en we konden in Nisse de grond kopen waarop twaalf jaar eerder het voormalige café was afgebrand. Mijn toenmalige echtge noot heeft zijn pas begonnen timmer- fabriekje in Brabant opgegeven om dat café in oude glorie te herstellen, naast zijn taak als huisman. Al die tijd was ik nog aan het studeren, naast het werk en de kinderen. Ik had intussén kennis gemaakt met de psychoanalyse van Jung en was zo geïntrigeerd door zijn kijk op de mens dat ik me er meer in wilde verdiepen en ook naar zijn geest mijn therapieën wilde gaan doen. Hier voor volgde ik in die tijd een opleiding in Brussel." Zoals je wel vaker ziet, werd El ly's grootste talent, ook de diep ste valkuil. „Vrienden en ken nissen zeiden het later wel eens: 'Zag je niet aankomen dat je huwelijk in zwaar weer was beland?' Nee, dat had ik niet in de gaten. Ik voelde wel iets, maar ik had geen tijd om er bij stil te staan. Ik ging vrolijk verder met wat er gebeuren moest. Kortom, die paar stap jes om inzicht te krijgen in mezelf kon ik niet maken: geen tijd!" Natuurlijk brak dat haar op. „Ook zoiets wat je achteraf pas goed ziet: we waren uit el kaar gegroeid, intellectueel en emotio neel. Ik werd door de situatie gedwon gen om een analyse te maken: Je bent een geëmancipeerde vrouw, goed opge leid. Je hebt altijd gezorgd voor brood op de plank, tegenslagen geïncasseerd zonder in te storten. Waarom zou je in een relatie blijven die eigenlijk alle par tijen schaadt? Ik geef toe, het inzicht kwam vrij laat, maar het kwam er toch." Inmiddels was ze, naast het werk bij Emergis, een eigen praktijk begonnen, eerst in 's Gravenpolder, later in Kapel- Ie. „Tot vier jaar geleden werkte ik nog bij Emergis, steeds minder naarmate mijn eigen praktijk groeide. De afgelo pen jaren was ik de enige in Zeeland die nog psychoanalytische therapieën deed. Ik kreeg ook veel mensen die al les al gehad hadden, van de ene hulp verlener naar de andere waren gelo pen. De huisartsen wisten: in Kapelle zit zo'n mens die er de tijd voor neemt. En ja, dat heb ik altijd gedaan. Ik heb ook altijd, tot het laatst toe, su pervisie gevraagd. Want het is een deli caat iets, de menselijke geest. Er zijn vaak blinde vlekken waardoor je bij de cliënt iets over het hoofd ziet. Heel er varen psychotherapeuten kunnen nog de fout in gaan zonder feedback van vakgenoten." Haar partner, Rien, ging afgelopen zo mer met vervroegd pensioen en Elly besloot daarom vorig jaar haar praktijk af te bouwen. „Met zulk werk kun je dat natuurlijk niet van de ene op de an dere dag. Je laat je klanten niet in de kou staan. Maar gaandeweg kreeg ik wel wat meer tijd en ik ben van plan meer te gaan bewegen en mijn creatie ve kanten wat meer te ontwikkelen: piano spelen, schilderen, boetseren. In de boetseercursus die ik onlangs volg de mochten we naar een levend model werken. Dat vond ik zo verschrikkelijk moeilijk. Je bent altijd geconcentreerd geweest op de binnenkant van men sen, bijna geconditioneerd om de bui tenkant niet te zien. En nu mocht ik alleen naar de buitenkant kijken, dat lukte haast niet. Gek hè." Het huis waarin haar praktijk geves tigd was, staat te koop, maar in haar woonhuis is toch een kamer gereser veerd waar eventueel nog therapie zou kunnen plaatsvinden. „Maar echt al leen in bijzondere gevallen en van kor te duur. Bovendien ben ik van plan nog supervisie të geven aan jonge psy chologen in opleiding. Ik denk dat ik met mijn kennis en ervaring nog best kan bijdragen aan de kwaliteit van hulpverlening. Met schuldgevoel heeft het niks te ma ken. Dat psychotherapie aan het ver schralen is ten koste van de kwaliteit is niet mijn schuld. Het is te wijten aan een overheid en zorgverzekeraars die de geestelijke gezondheidszorg als een product willen zien, als iets waarin con currentie voor kostenbesparing kan zorgen. De serviele houding van instel lingen, die hun best doen vooral goed koop te wezen, doet daar weinig goed aan. Het doorgeschoten financierings systeem werkt bovendien alleen maar kostenverhoging en bureaucratie in de hand. Hogere eigen bijdragen, hogere verzekeringspremies: hierdoor ontstaat het gevaar dat mensen met weinig in komen uiteindelijk van psychologische hulp, ook van cognitieve gedragsthera pie, verstoken zouden kunnen blij ven." Elly van der Sanden Woonplaats: Kapelle Geboren: 12 februari 1950 in Drunen Beroep: klinisch psycholoog/psychotherapeut Opleiding: 3-jarige HBS, psychiatrische ver pleegkunde, klinische psychologie, psy cho-analytische opleiding volgens jung Burgerlijke staat: woont samen met Rien van der Linde

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2009 | | pagina 30