8 Donderdag 22 januari 2009 PZC
Een vuist die zich niet o
Barack Obama beloofde dinsdag in zijn inauguratiespeech
dat wie zijn vuist opent, de uitgestoken hand van Amerika
mag verwachten. Maar daar zitten de streng-islamitische
stammen in het grensgebied van Pakistan en Afghanistan
niet op te wachten. Zij doppen al eeuwen hun eigen
boontjes, zonder centrale fegering. En ze haten de VS.
door Miriam van den Brand en Joep Trommelen
illustratie Chantal van Wessel
De Pakistaanse minis
ter van Informatie
deed zondag nog
een voorzichtige op
roep. Of de leider
van de Swat-vallei, Maulana Fazlul-
lah, scholen voor meisjes in het ge
bied alsjeblief wilde openhouden.
Sluiten zou in strijd zijn met de is
lam.
Maandag gingen als antwoord vijf
scholen de lucht in. De radicaal is
lamitische Fazlullah had het aange
kondigd: scholen die toch meisjes
toelaten, wachten represailles. De
mullah wil dat de sharia, de islami
tische wet, wordt nageleefd.
Aan regels en geboden uit Islama
bad laten de stamleiders in de
Noord-Westelijke Grensprovincie
en Waziristan, beide aan de grens
met Afghanistan, zich heel weinig
gelegen liggen. De bevolking, over
wegend bestaand uit Pathanen,
voelt zich geen deel van Pakistan.
Van een akkoord tussen Fazlullah
en Islamabad (hij zou de sharia
mogen invoeren in ruil voor on
der meer buitenlandse strijders uit
leveren en meisjes naar school la
ten gaan) is niets terechtgekomen.
In het onherbergzame gebied
weet het Pakistaanse leger zich
geen raad. Ook Al Qaida-strijders
vinden er onderdak.
Strijders sluiten met regelmaat de
Khyber-pas af, die nodig is voor de
bevoorrading van Amerikaanse sol
daten in Afghanistan. Pakistaanse
legerbases worden beschoten.'
Internationaal veiligheidsexpert
Kees Homan van Instituut Clin-
gendael: „De taliban zijn min of
meer in het gebied geïntegreerd, -
ze hebben zelfs de leiding van som
mige stammen overgenomen. En
het gaat niet alleen om uit Afgha
nistan door de Amerikanen ver
jaagde taliban; in Pakistan zelf slui
ten zich ook steeds meer mannen
zich bij de beweging aan."
„Dit gebied is nooit centraal geor
ganiseerd", zegt historicus Jos
Gommans van de Universiteit van
Leiden. „Het is notoir opstandig
en kent een eigen orde. Het is in
het verleden nooit gelukt het on
der één gezag te brengen. Het Wes
ten had wat dat betreft beter eerst
kunnen kijken naar de Britten, die
ruim een eeuw geleden ook grote
moeite hadden met de Pathanen."
De stammen hebben zich nooit
iets van de stippellijn in de atlas
tussen Afghanistan en Pakistan
aangetrokken. Volgens Kees Ho-
man is de huidige grens dan ook
'zo poreus als wat'.
De Pathanen zijn volgens Gom
mans 'door en door pragmatisch'.
„Ze gaan nu banden aan met de ta
liban en Al Qaida." Maar 'als een
andere alliantie ze beter uitkomt,
kiezen ze daarvoor'.
Voor Pakistandeskundige Kristof-
fel Lieten van de Universiteit van
Amsterdam vloeit de radicalise
ring van het gebied voort uit de
oorlog die de VS voeren in Afgha
nistan. „De Swat-vallei was twin
tig jaar geleden een relatief open
en vrije samenleving. Meisjes wa
ren achtergesteld, maar er werd
aan gewerkt. De mensen zien nu
vliegtuig na
vliegtuig
overvliegen
om de mos
limbroeders
te bombarde
ren. En de
mensen die
het duide--.
lijkst hun
mond open
doen om te
protesteren
zijn de mul
lahs. Dus
vergaren zïj
steeds meer
aanhang."
Gommans
ziet het
meest in
een 'lokme
thode'. „Je
probeert mi
litair belang
rijke knoop
punten te
controleren
en maakt het aantrekkelijk voor an
deren om zich bij je aan te sluiten.
Zo haal je de lont uit het kruitvat.
Deze aanpak heeft in het verleden
ook gewerkt."
Van de deal die de toenmalige Pa
kistaanse president Musharaff met
stammenleiders sloot - geen mili
tair ingrijpen als zij de taliban en
Al Qaida zélf verjagen - is volgens
Kees Homan van Clingendael hele
maal niets terechtgekomen.
Homan heeft forse kritiek op de
VS. Van de 5 miljard dollar die de
Amerikanen in het gebied uitge
ven, gaat volgens een rapport van
het Amerikaanse Congres 93 pro
cent naar het leger en slechts 2 pro
cent naar civiele projecten. Het
Congres pleitte voor meer investe
ringen in gezondheidszorg, armoe
debestrijding en scholen. Alleen
op die manier is de grensstreek in
rustiger vaarwater te krijgen, stelt
ook Homan.
Een vluchtelingenkamp van de Verenigde Naties in Pakistan vlakbij de
Afghaanse grens. Duizenden Pakistani zijn gevlucht voor het geweld
tussen het legeren de taliban. Pakistan staat onder grote interna
tionale druk om de taliban aan te pakken. Die reageren ondermeer
met zelfmoordaanslagen. foto Arshad Arbab/EPA 1
Amerikaanse en Afghaanse soldaten zoeken dekking als een transporthelikopter
tijdens een driedaagse operatie in het gebied net ten westen van Waziristan, waar
ze met de taliban vochten.
foto David Furst AFP
Pakistaanse
militairen
bewaakten een jaar
geleden de grens in
Noord-Waziristan.
Daar gijzelden
radicale moslims
toen een school. De
gijzelnemers
bestormden de
school om te
ontsnappen aan
arrestatie na een
mislukte poging
een hoge
ambtenaarte
ontvoeren.
foto EPA
Federaal Bestuurde Stamgebieden
Waziristan
■■■■BH
De Federaal Bestuurde Stamgebieden
(FBS) in het noordwesten van Paki
stan zijn 27.220 vierkante kilometer
groot. Ze vallen buiten de officiële
provincies Balochistan, Sindh, Punjab
en de Noord-Westelijke Grensprovin
cie. Er wonen 3,7 miljoen mensen.
Nog geen 3 procent van hen leeft in
geregistreerde steden en dorpen.
Armoede, onvruchtbare grond en ge
brek aan centraal gezag vormen sa
men een voedingsbodem voor de
opiumteelt en -smokkel.
De overheid heeft er weinig te vertel
len. De stammen in het gebied erken
nen geen centraal gezag maar louter
krijgsheren, de maliks. Zij onderhiel
den tot de VS de taliban uit Afghanis
tan verdreven, nauwe banden met de
talibanregering in Kabul.
Osama Bin Laden en kopstukken van
Al Qaida zouden zich in het gebied
hebben verstopt. Maliks stonden toe
dat Pakistan zijn leger (gesteund
door de VS) het gebied instuurde om
op Al Qaida te jagen.
Waziristan, gelegen aan de grens met
Afghanistan, is onderdeel van de Fede
raal Bestuurde Stamgebieden. Het be
staat uit Noord-Waziristan, waar de Wa-
zirstammen wonen, en Zuid-Wazi-
ristan, domein van de Wazuds. Beide
groepen zijn Pathanen.
Toen de Engelsen als koloniale macht
in 1893 de grenzen van Afghanistan en
India vastlegden (volgens de zogeheten
Durand-line), werd Waziristan een de
facto onafhankelijk gebied, in de prak
tijk niet door de Britten gecontroleerd.
In 1947 werd het deel van het onafhan
kelijke Pakistan, maar de centrale rege
ring kreeg nooit grip op het gebied.
Veel Waziri's vochten de laatste jaren
met de taliban in Afghanistan. Omdat
aan beide kanten van de grens Patha
nen wonen, zijn er veel grensoverschrij
dende contacten. 'Vrijheidsstrijders'
hebben in Waziristan de onafhankelijk
heid uitgeroepen van de Islamitische
Emiraten van Waziristan. Met het Ak
koord van Waziristan uit 2006 (het be
stand tussen de Pakistaanse regering
