Guantanamo Bay
Nederland vangt geen ex-gevangenen op
8 Woensdag 14 januari 2009 PZC
De bizarre logica van 'Gi
Barack Obama geeft waarschijnlijk al volgende
week het bevel om het omstreden detentiekamp
Guantanamo Bay op Cuba te sluiten. De
uitvoering zal nog maanden duren. En ook na de
sluiting zal de schaduw van 'Gitmo' over de
nieuwe president blijven hangen.
door Frank Hendrickx
Het politieke horrorscenario voor Barack
Obama is in vier korte zinnen samen te
vatten: 'Nieuwe president laat circa 248
gevangenen vrij uit detentiekamp op Cu
ba. Krijgt lof van internationale gemeen
schap. Ex-gedetineerde pleegt aanslag in
VS. Ooit zo hoopvol begonnen presi
dent verliest verkiezingen.'
Obama betreedt met de voorgenomen sluiting van Guanta
namo hoe dan ook een politiek mijnenveld. Adviseurs lie
ten deze week uitlekken dat de Democraat mogelijk al op
de eerste dag van zijn presidentschap het bevel geeft om
het kamp te sluiten. De cruciale vraag blijft daarna: hoe? De
meerderheid van de terrorismeverdachten zal vrijgelaten
moeten worden. President Bush heeft dat proces al in gang
gezet. Het aantal gedetineerden is de afgelopen jaren terug
gelopen van ruim achthonderd naar minder dan 250.
Voor Obama blijven de probleemgevallen achter.
Zo zitten er nog zeventien Chinese moslims vast die niet te
rug kunnen, maar president Bush heeft geweigerd om de
Chinezen vrij te laten in de VS. Ze zouden mentaal onbere
kenbaar zijn, mede doordat ze ruim zes jaar in isolement
zijn vastgehouden. Het is de bizarre logica van Gitmo: de
onterecht vastgehouden gedetineerden mogen niet vrij ko
men omdat ze heel lang onterecht zijn vastgehouden. Een
vergelijkbaar probleem erft Obama met de gevangenen van
Jemenitische afkomst, verreweg de grootste groep op Guan
tanamo. Jemen weigert iedere samenwerking met de VS.
Niemand weet waar de mannen naar toe moeten.
Obama heeft enig succes geboekt met het overhalen van an
dere landen om gedetineerden op te nemen, maar ongeveer
de helft zal in Amerikaanse handen blijven. Vrijlating in de
VS gaat gepaard met enorme risico's, vooral omdat Guanta
namo in de VS minder controversieel is dan in de rest van
de wereld. „Obama wil het aanzien van Amerika in de inter
nationale gemeenschap herstellen, maar voor de 'Ameri
kaanse gemeenschap' was Gitmo nooit het probleem", al
dus de conservatieve jurist Andrew McCarthy.
Obama hoeft op weinig begrip te rekenen als er iets misgaat
met vrijgelaten ex-gedetineerden. Het kleinste vergrijp zou
de president in de politieke problemen brengen. Een alter
natiefis om de gedetineerden over te plaatsen naar de Ame
rikaanse gevangenis in het Iraakse Basra, totdat er een oplos
sing is gevonden. Het probleem is dat Basra volgens men
senrechtenorganisaties 'Guantanamo met een andere post
code' is.
De nieuwe president moet verder bepalen wat er gebeurt
met de groep van tenminste vijftien gedetineerden die als
extreem gevaarlijk worden beschouwd, onder wie het ver
meende Al Qaida-kopstuk Khaled Sheikh Mohammed. Het
lijkt een kansloze zaak om deze groep te berechten in een
gewone rechtbank, omdat de gebruikelijke procedures jaren
lang met voeten zijn getreden.
De groep is veel te lang vastgehouden zonder aanklacht, er
zijn ongeoorloofde verhoortechnieken gebruikt en de gede
tineerden hebben geen adequate verdediging gehad.
Het team van Obama speelt daarom met de gedachte om
de 'militaire tribunalen' op Guantanamo in te ruilen voor
'nationale veiligheidstribunalen' in Amerika. Mensenrech
tenactivisten hebben daar zeer negatief op gereageerd. „Het
zou een verschrikkelijke vergissing zijn", aldus Jonathan Ha-
fetz, advocaat van enkele gedetineerden.
Een praktische vraag is waar de terrorismeverdachten vast
gehouden moeten worden. Geen enkele lokale politicus
staat te springen om 'de slechtste van de slechtste' op te ne
men. Gewone gevangenissen zijn bovendien ontoereikend.
Er zal waarschijnlijk een heel nieuw gebouw moeten wor
den neergezet. Alleen dat al zal maanden duren.
„De sluiting van Guantanamo is een uitdaging", zei Obama
het afgelopen weekend eufemistisch. „Het zal tijd kosten."
Nederland weigert ex-gevangenen uit
de Amerikaanse militaire gevangenis
op Guantanamo Bay op te nemen.
„Het land dat hen heeft opgepakt en
vastgehouden is verantwoordelijk voor
hun opvang", stelt een woordvoerder
van minister Maxime Verhagen (Bui
tenlandse Zaken).
Hij krijgt de steun van een Kamer
meerderheid van CDA, PvdA,
Christenunie, SP en GroenLinks. Zij
vinden dat Amerika hen zelf dient op
te vangen als ze onschuldig blijken te
zijn en niet terug kunnen naar hun
Guantanamo
land van herkomst. GroenLinks-Ka-
merlid Mariko Peters tekent aan dat zij
er nog eens over na wil denken als die
ex-gevangene zelf niet in Amerika
wenst te blijven.
„Nederland wil meedenken hoe inter
nationale terroristen een eerlijk proces
kunnen krijgen. Wij dringen al gerui
me tijd aan op sluiting van Guantana
mo. Maar we halen ze niet hier naar^
toe", aldus de woordvoerder van Verha
gen. De minister zelf opperde twee
maanden geleden dat het Internatio
naal Strafhof in Den Haag een rol zou
kunnen spelen in de berechting. WD'
er Hans van Baaien vindt in tegenstel
ling tot Verhagen dat Nederland, sa
men met andere Europese landen, een
aantal ex-gevangenen dient op te van
gen. Dat moeten geendie-hard. terroris
ten zijn'. Hij denkt meer aan de groep
Oeigoeren die er vastzit, onschuldig
lijkt te zijn en niet terug kan naar Chi
na. Zij zijn een moslimminderheid
waar Peking niet zachtzinnig mee om
gaat.
Ook D66 is voor opvang van ex-gevan-
genen.
infographic: BV bron: ANP
Januari 2002, Amerikaanse militaire politie begeleidt een ge
vangene naar zijn cel in Camp X-Ray. foto EPA
'Vijandige strijders' in de bekende oranje overalls in Camp
X-Ray. foto EPA
