Nederlands 'levenswater' voor
spectrum 8
PZC
Zaterdag 10 januari 2009
Mozambique
Nederlandse ontwikkelingshulp strandt vaak in goede bedoelingen.
Maar in Mozambique loopt de bevolking weg met Hollandse
waterdeskundigen die in sneltreinvaart zorgen voor veilig
drinkwater. Een positief bericht uit het noodlijdende vakantieland
van onze kroonprins.
door Joost de Poel
et was even slikken
voor kabinet en Rijks
voorlichtingsdienst
toen Willem-Alexan-
der wereldkundig
maakte waar zijn ge
zin voortaan de vakan
tie doorbrengt: het straatarme Mozam
bique. „Afrika zit in mijn genen", verdedig
de de kroonprins zich, wijzend naar vader
Claus en opa Bernhard die ook een Afrika-
gen bezaten. De bouw van het Oranje-
resort aan het bountystrand van Machan-
gulo begint dit jaar. Toch blijft zelfs bij ko-
ningsgezinden een onbehaaglijk gevoel
hangen.
De polderdiscussie blijkt volledig voorbij-
te zijn gegaan aan de 21 miljoen Mozambi-
kanen. Ook hier in de zuidelijke kustplaats
Xai-Xai (spreek uit Sjai-Sjai) heeft nie
mand ooit van Willem-Alexander ge
hoord. Het volk heeft een basaler pro
bleem: overleven. Het is een vorm van cy
nisme dat 'Prins Water' straks resideert in
een land met een gigantisch drinkwater-
probleem.'Al wordt dat levensbedreigende
euvel alras kleiner door de inzet van ande
re Nederlanders.
Sinds de Nederlandse waterbedrijven Vi-
tens en Evides de handen ineensloegen
om in Mozambique kennis en kunde te de
len, is voor honderdduizenden schoon
drinkwater ineens binnen handbereik. De
ondernemingen leggen kilometers water
leidingen aan, detacheren personeel, wer-
ven/ondsen en leiden lokale bedrijven op.
Ook kunnen klanten via hun waternota
geld overmaken aan de onafhankelijke
stichting Water for Life, die zorgt dat dona
ties 'voor 100 procent' goed terechtkomen.
De Hollandse hulp wordt gekoesterd in
Xai-Xai. In 2004 had 20 procent van de in
woners hier veilig water. Dit jaar hoopt Vi-
tens-Evides International op 'een dekkings
graad' van 75 procent. „En we gaan als de
bliksem", zegt Peter van den Hom. De
hydroloog, op de loonlijst bij Vitens-Evi-
des, verliet vier jaar geleden met geliefde
Astrid van Haren huis en haard, leerde Por
tugees, betrok een woning in Xai-Xai en
wordt nu door Mozambikanen gezien als
hun eigen Prins Water. Hij is de Water for
Life-coördinator voor heel Mozambique.
„We zijn met open armen ontvangen,
maar moesten soms scepsis overwinnen.
Mozambikanen hebben vaker beloftes ge
hoord van hulporganisaties. Toen we be
gonnen, was de situatie zo beroerd, dat we
dachten: laten we iets doen dat snel een so
ciaal grote impact heeft. Zoals tappunten
bouwen, waar mensen terechtkunnen
voor water. Daarmee win je vertrouwen.
En het haalt dmk af van ons echte doel:
duurzame verbetering. We werken samen
met gemeentes erf lokale waterbedrijven
en willen onszelf over een aantal jaar over
bodig maken. Zij moeten, als de meeste ste
delingen water hebben, het leidingnet dat
nu wordt aangelegd, kunnen beheren."
Maar voordat het zover is, zal er nog heel
wat water door de Zambezi-rivier stro
men. Een rondrit door Xai-Xai leert bij
voorbeeld dat de onwetendheid onder Mo
zambikanen nog groot is. Ongezonde ge
woontes laten zich niet zomaar verdrijven
door wijze woorden en daden van een
handvol ingevlogen Nederlanders.
Van den Horn zet zijn fourwheeldrive stil
bij een put zoals er duizenden zijn: een gat
dat eeuwen geleden door inwoners werd
geslagen. Direct komt een door de wijk
aangestelde 'putbeheerder' aangesneld. De
grijze man glimt als hij vertelt hoe hij 'al
héél lang' de put onderhoudt. „Het water
ziet er schoon uit", zegt Van den Horn in
Portugees, om daar in Nederlands aan toe
te voegen: „Dat zegt helaas niets over de
aanwezigheid van bacteriën. Dit zijn vaak
de eerste plekken waar cholera begint."
Een buurtbewoonster laat een emmer aan
een touw zakken. Dankzij Water for Life is
er een tappunt in de buurt, waar mensen
voor een paar cent hun jerrycan vullen.
Toch verkiest ze de put. Van den Horn:
„Mensen maken een keus: zijn ze bereid
wat te betalen of halen ze gratis water op
een manier zoals ze dat al generaties doen?
Het is hier elke ochtend file."
Wanneer Van den Hom even verderop
trots een Water for Life-tappunt toont,
blijkt tot zijn verrassing dat er geen water
uitkomt. De beheerder legt uit dat is beslo
ten 'slechts twee periodes per dag water te
leveren'. Een jonge moeder die voor de ge
sloten pomp staat, loopt het hutje van een
buurtbewoonster binnen, dat onlangs
werd aangesloten op het leidingnetwerk.
„Ik wed dat die vrouw nu water van haar
koopt", zegt Van den Hom. „Dit is niet de
bedoeling, maar wij hebben er niks over te
zeggen. Wij hebben bewust gekozen voor
weinig bevoegdheid tot beslissen."
luist in die aanpak schuilt het succes van
Vitens-Evides International en Water for
Life. De Rekenkamer onderzocht in juni
de wijze waarop Nederland probeert zijn
millenniumdoel - 50 miljoen extra men
sen aan veilig water helpen voor 2015 - te
bereiken; De conclusies waren pittig. Over
duurzaamheid en resultaten van hulp valt
vaak geen zinnig woord te zeggen. De ini
tiatieven van Vitens-Evides, deels gefinan
cierd door de overheid, werden genoemd
als lichtpunt. Ook omdat privaat-publieke
waterbedrijven wordt geleerd commer
cieel op eigen benen te staan. Al gaat dat
met horten en stoten. Van den Horn: „In
Nederland vraagt iedereen: waarom? Dat
gebeurt hier zelden. In het begin werd ik
door medewerkers van waterbedrijven
platgebeld. Ik vroeg altijd: 'heb je al over
een oplossing gedacht? Nee? Bel straks
maar terug'. Dat werkt. Mensen kunnen
veel meer dan ze denken."
Van den Horn is van Mozambique gaan
houden, beseft hij. Het is ook bewonde
renswaardig hoe het land zich na zo'n zes
tien jaar burgeroorlog herpakte en binnen
Afrika geldt als economisch rolmodel. Ter
wijl buurland Zimbabwe biljetten van
10 miljard drukt, is de inflatie onder presi
dent Guebuza - bijgenaamd Guebusiness -
onder controle. In het parlement zitten
warlords vredelievend naast elkaar. Tot zo
ver het goede nieuws. Want Mozambique
blijft bovenal een land waar het door hiv,
malaria en beroerde hygiëne druk is op
het kerkhof. Met zijn 41 jaar is Van den
Hom vier jaar ouder dan de Mozambikaan
gemiddeld wordt.
andaag heeft Van den Hom
hoog bezoek uit Nederland.
Oud-minister Ed Nijpels is sinds
mei voorzitter van Water for
Life. Aan Van den Hom de schone taak de
preses rond te leiden op zijn eerste buiten
landse bezoek. Als de boomlange 'chief
het kantoor van het lokale waterbedrijf Fi-
pag binnenloopt, springen de personeelsle
den vanachter hun laptop direct in de hou
ding. Een meisje lacht, maar blijft zitten.
Boven: Kinderen spelen met een oude handpomp waaruit onbetrouwbaar water stroomt.
Onder: Boren naar grondwater.
