Zee ruisend onder landschap
Jonge cineasten tonen
polder versus strand in
films 'Nieuw Holland'
Dat dacht ik. En dat denk ik nóg, al
begint er nu wel twijfel te knagen. Waar
ik niet aan twijfel, is dat identificatie met
een personage voor de beleving wel heel
bepalend is. De Duitsers hebben dat ook
zo bevonden, en censureerden in de oor
log vooral op 'identificeerbare persona
ges', minder op onderwerp of tekst.
Vreemd genoeg zijn veel van mijn lieve
lingsstukken nu juist toneelstukken waar
het niet tot een vereenzelviging komt. In
een van mijn toppers Who's afraid of Vir
ginia Woolf) blijf ik heel ver weg van zo
wel George als Martha. En misschien was
dat bij Op Hoop van Zegen ook wel zo. In
plaats van mééleven ontstaat er eerder
een tégendenken. Een neiging om zich af
te zetten, tégen oorlog, rijkdom of huwe
lijk. Afzetten tégen, dat was een levens
houding waar de Duitsers alvast niet op
zaten te wachten.
door Ali Pankow
BURGH-HAAMSTEDE - Polder, zee,
strand, de eeuwige strijd tegen het
water, de grillige natuur en vooral
de talrijke tegenstellingen die het
Schouwse landschap te bieden
heeft, zijn belangrijke inspiratie
bronnen voor gastcurator Michiel
van Opstal bij de filminstallatie
Nieuw Holland die gisteren in De
Bewaerschole in Burgh-Haamste-
de werd geopend. Het betreft het
laatste onderdeel van het jaarpro
ject 'Vierentwintig duinovergan
gen, de modes van het landschap'.
Van Opstal is filmdocent bij Kunst
academie Sint Joost in Breda. Als
kind vertoefde hij tijdens vakan
ties vaak hier aan de kust. „Maar
toen beleefde ik het landschap
heel anders dan nu. In het kader
van dit project richt ik mij speci
fiek op de vraag of het landschap
al of niet maakbaar is", zegt de
gastcurator.
Hij nodigde Emmely van Mierlo
en Jos Meijers, twee jonge cineas
ten, uit inhoud te geven aan de
filminstallatie op basis van zijn uit
gangspunten. Van Opstal heeft
hen daar wel alle vrijheid in gege
ven. „Ik ben heel verrast met het
resultaat. Zij hebben samen twee
zeer verschillende films gemaakt.
Eén van het strand en één van de
polder. Voor beide films geldt dat
zij, elk op hun eigen manier, heel
verrassend en experimenteel zijn",
luidt zijn reactie op het eindresul
taat. Hij is vooral enthousiast over
een onverwachte windvlaag in de
opname van het strand. „Plotse
ling is iedereen druk in de weer
zijn spullen bijeen te houden. Een
mooi voorbeeld dat de natuur niet
maakbaar is", zegt Van Opstal.
Jos Meijers en Emmely van Mierlo
studeerden beiden vorig jaar af
aan Sint Joost. Meijers komt van
oorsprong uit Den Haag en Van
Mierlo uit Deurne. Zij hebben der
halve een verschillende perceptie
van het landschap. „Wij kenden
Schouwen-Duiveland al aardig
dankzij de werkweken die wij hier
'Het gaat over ordening en
inkadering. Wij zijn daar juist
heel vrij mee omgegaan'
hebben gehad op initiatief van
René Bosma uit Ellemeet, een van
onze docenten op de filmacade
mie", vertelt Van Mierlo.
De zee speelt in beide films een
prominente rol zonder dat die zee
zelf in beeld komt. Het ruisen
vormt de verbinding. De geluids
track loopt synchroon met de beel
den op de twee schermen die te
genover elkaar staan opgesteld. De
films duren elk twaalf minuten.
De bezoeker kan zich tussen de
schermen opstellen en de beelden
op zich laten inwerken.
„De film van het strand hebben
we opgenomen als 'één reader
waarbij de camera heel strak van
links naar rechts gaat. We tonen
mensen die van hun vrije tijd ge
nieten, zich insmeren met zonne
brandolie, voetballen en wande
len", vertelt Van Mierlo. Volgens
haar biedt het een opmerkelijke te
genstelling dat juist het begrip 'vrij
heid' binnen zo'n strak kader
wordt getoond. „Bovendien waren
wij als makers aan nauwkeurige af
spraken gebonden, bijvoorbeeld
over de huur van een auto om op
het strand te filmen."
Bij de film over het strakke polder
land, permitteerden de makers
zich juist veel meer vrijheid. „Die
is heel experimenteel met filmbeel
den in combinatie met fotosequen
ties.'Daarin gaat het dus over orde
ning en inkadering en daarmee
zijn wij juist heel vrij omgegaan",
aldus de cineaste.
Nieuw Holland, t/m zaterdag 7 feb.,
Burgh-Haamstede, De Bewaerschole,
woensdag tot en met zondag, 14.00 -
17.00 uur. Afsluiting zon. 8 feb in
filmtheater FiZi, Zierikzee, 14.00 uur.
PZC Maandag 5 januari 2009 9
AGENDA
OP PAD
Lezing
Tweede Kamerlid Kathleen Ferrier
spreekt over 'Een teken aan de wand'.
Muzikale omlijsting komt van het kerk
koor, dat onder meer een speciaal voor
CDA'er Ferrier geschreven lied zingt. Toe
gang is gratis.
Zierikzee, Thomaskerk, 19.45 uur.
meer agendanieuws op www.pzc.nl
FILM
BERGEN OP ZOOM
Cinem'actueel, Australia: 20.00 uur; Wit
licht: 20.00 uur; The Day the Earth stood
still: 20.00 uur; Elegy: 20.30 uur.
GOES
Merral, Australia: 18.30 en 21.30 uur;
Quantum of Solace: 21.15 uur; Escape 2
Africa (ov) 18.45 uur; Oorlogswinter:
19.00 uur; The Day the Earth stood still:
21.15 uur; Wit licht: 19.30 en 22.00 uur.
MIDDELBURG
Schuttershof, Brideshead Revisited:
20.00 uur.
TERNEUZEN
View, Twilight: 18.30 uur; Wit licht:
20.30 uur; The Day the Earth stood still:
21.00 uur; Australia: 20.00 uur; Quantum
of Solace: 21.00 uur; High Scool musical
3: 18.45 uur.
VLISSINGEN
CineCity, Australia: 16.00 en 20.00 uur;
Bedtime stories: 14.45, 16.45 en 19.00
uur; Bride Flight: 14.00 uur; High School
Musical 3: 13.45 en 16.15 uur; Madagas
car 2 (nl): 13.45 en 16.15 uur; Niko en
de vliegende brigade: 14.15 uur; Oorlogs
winter: 13.45, 16.15, 19.45 en 22.00 uur;
Piet Pieraat Het zwaard van Zilvertand:
14.15 uur; Quantum of Solace: 16.30 en
19.30 uur; The day the earth stood still:
16.00, 19.30 en 22.00 uur; Twilight:
19.30 uur; Witlicht: 19.15 en 22.00 uur;
Anywhere but home: 22.00 uur; Change
ling: 21.30 uur; Sneak Preview: 22.00
uur.
NADER BESCHOUWD
door Willem Nijssen
W/e wil ons eigenlijk zo dringend
laten geloven in de liefde?
Een zijspoor om mee te beginnen:
ik lees de vuistdikke dissertatie Het
theater van de Nieuwe Orde. Dat
gaat - simpel samengevat - over
het toneel onder de nazi's. Daarin lees ik
tot mijn ongeloof, dat de Duitsers film en
toneel belangrijker instrumenten voor
propaganda vonden dan manifestaties, pa
rades, radio. Als het volk nieuwe ideeën
over heldendom, raszuiverheid en vader
landsliefde moest worden aangeleerd, ge
beurde dat dus bij voorkeur in de stilte en
het donker van de schouwburg- en film
zaal. Is het toneel werkelijk zo machtig?
Ik herinner mij films en toneelstukken
waar ik met felle standpunten uit de zaal
kwam. The Bridge on the River Kwai was
een van mijn allereerste 'grotemensen-
films' en ik weet bijna zeker dat die film
mijn pacifistische denken van toen mee
heeft bepaald. In ongeveer dezelfde tijd
heb ik voor het eerst Op Hoop van Zegen
gezien, en dat moet dan een vertolking
van het Amsterdams Volkstoneel geweest
zijn, met Beppie Nooij sr. als Kniertje.
Maar daar weet ik allemaal niet zoveel
meer van. Wat ik nog wel weet, is dat
daar mijn prille linkse gedachtegoed een
steviger fundament kreeg. Maar ik heb na
tuurlijk altijd gedacht dat dat mijn eigen
werk was, en niet het werk van een (al
dan niet betrouwbare) regisseur.
Wat ik mij herinner is dat ik mij zeker
niet identificeerde met een van de hoofd
personen. Kniertje was een vrouw, een
weduwe, en beklagenswaardig. Geert was
mij te ruw als opstandig matroos en drin
kebroer. Bos was een onbetrouwbaar su
jet, alleen al omdat hij rijk was. Er waren
domweg geen hoofdpersonen om mij
mee te identificeren. De verontwaardi
ging die ik voelde over zoveel misbruik
en uitbuiting, was louter die van mij. Ge
groeid tijdens het stuk, toen beetje bij
beetje de tragiek duidelijk werd.
Hoog tijd voor de musical, die ik afgelo
pen maandag in de Stadsschouwburg van
Middelburg zag. Wat de tekst betreft,
volgt deze versie van Op Hoop van Zegen
tamelijk trouw zijn origineel. Maar er zijn
kleine verschillen. Zo tekent in de ope
ningsscène Clementine, de dochter van
reder Bos, hier niet de oude zeebonk
Daantje, maar Barend, de jongste zoon
van Kniertje. In het origineel scheldt ze
hem tamelijk arrogant uit, hier natuurlijk
niet. Want déze voorstelling moet geen
aanklacht tegen sociale onrechtvaardig
heid worden, maar een dubbele love-sto
ry met tragisch einde. En daarvoor moet
er nadrukkelijk vereenzelvigd worden.
Het sobere maar smaakvolle decor, de
kleurrijke kleding, de sfeervolle belich
ting, allemaal elementen om het beleven
tot iets aangenaams te maken. De muziek
ook, vlot in het gehoor liggend, met remi
niscenties aan bekende popsongs. Twéé
jonge koppels maar liefst, één zelfs over
de grenzen van gegoede stand heen. Al
les, werkelijk alles, wordt in het werk ge
steld om ons tot een intens meeleven te
verleiden. En dat lukt ook wel, dit is ze
ker geen slechte musical. Maar wie of wat
wil ons in deze toch niet zo heel mens
vriendelijke samenleving eigenlijk zo
dringend laten geloven in de liefde?
Deze week
ga ik eens lekker op mijn gemak naar ee"n
6+ voorstelling in Middelburg (10 janua
ri). Ik houd nogal van jeugdtheater, mits
het maar op één punt (de theatrale mid
delen) niet kinderachtig gaat doen. En
dat ziet er bij de Gijsbrecht van Unieke Za
ken wel veelbelovend uit: toneel-in-to-
neel, een mix van mime, schaduwtheater,
muziek en toneel... Bovendien was in het
verleden Jakop Ahlbom tot vier maal toe
regisseur van een voorstelling, dat zegt
ook al wel iets...
Reageren kan via: willem.nijssen@jubii.nl.
Scène uit Op Hoop van Zegen.
foto Roy Beusker
jos Meijers en Emmely van Mierlo
foto Dirk-jan Gjeltema
