9 spectrum
PZC
Zaterdag 3 januari 2009
Pyjamaman heet
huis, zodat ze bloed kunnen zien en leren
hechten. Daarna deinzen ze nergens meer
voor terug."
De meeste ongelukken op zee gebeuren
aan boord van vissersschepen. Viruly:
„Daar wordt buiten gewerkt, soms in
zwaar weer. Mensen glijden uit of raken
bekneld." Mensen die werken op tankers
of koopvaardijschepen melden zich vaker
met gewone aandoeningen als een blinde-
darmontsteking of een huidziekte. „Maar
zeelieden zijn over het algemeen zeer ge
zonde kerels", zegt Viruly. „Ze worden el
ke twee jaar medisch gekeurd. Dat gebeurt
bijzonder grondig."
Het verhaal van de Pyjamaman komt Viru
ly niet bekend voor. Wat hem vérder ver
baast in het verhaal, is de nationaliteit van
de man. Er zijn weinig Afrikaanse zeelie
den en nog minder Nigeriaanse.
Kan Viruly zich voorstellen dat een reder
zich op een harteloze manier van een be
manningslid ontdoet? „Het is misdadig,
maar het komt voor, ook al vallen de medi
sche kosten in het niet bij andere kosten.
Als een schip de haven binnenkomt, be
gint de meter te lopen. Alleen al het haven
geld bedraagt enkele duizenden euro's. Er
wordt voor 100.000 euro dieselolie ge
tankt. Ik heb overigens zelden of nooit
moeite mijn rekeningen te innen."
Ruud Touwen van de internationale zeelie-
denbond ITF heeft in mei binnen zijn net
werk navraag gedaan naar de Pyjamaman.
Zonder resultaat. „Maar er gebeuren gekke
dingen. Een paar maanden geleden moest
een Filipijnse zeeman zelf een taxi regelen
naar het ziekenhuis in Amsterdam. Daar
bleek dat hij zijn ruggenwervel en enkel
had gebroken. De reder heeft geen vinger
naar hem uitgestoken. Wij hebben uitein
delijk gezorgd voor repatriëring naar de Fi-
lipijnen."
Het ITF heeft een website met een link
naar een overzicht van vermiste zeelieden.
„Vaak gaat het om zelfdoding", zegt Tou
wen. „Mensen springen overboord. We
vinden het belangrijk die mensen toch als
vermist te registreren, ook om later identi
ficatie van het aangespoelde lichaam te ver
gemakkelijken."
Touwen verhaalt over een Oekraïense jon
ge vrouw-die aan boord van een passagiers
schip werkte en na een ruzie met haar lief
je over de reling sprong. „Zij is later op Cy
prus aangespoeld."
Ook de Amsterdamse havendo
minee Leon Rasser krijgt uit
hoofde van zijn functie gere
geld te maken met zieke zeelie
den. Hij beaamt dat de ene reder zorgza
mer is dan de andere. „Het leven aan
boord is keihard. Er zijn contracten waar
mee ongelukken aan boord worden afge
kocht. Het verlies van een hand levert dui
zend dollar op, dat soort nare afspraken."
Rasser sluit niets uit, maar vindt het merk
waardig dat het verhaal van de Pyjama
man niet wijd en zijd bekend is in de ha
ven. „Dit is een wereld in een wereld. Juist
omdat het leven aan boord doorgaans
hard is, is de haven een centrum van socia
le zorg. Er zijn intensieve contacten met
alle schepen en er blijft weinig verborgen.
Ik kan mij niet voorstellen dat een beman
ningslid met geheugenverlies van boord
wordt gehaald en naar de stad gebracht,
zonder dat iemand iets merkt of hoort."
Op naar de marechaussee. Maar ook daar
loopt het spoor dood. Terug dan maar
naar de Vrije Universiteit. Onderzoeker
Martijn Meeter is daar gespecialiseerd in
geheugenverlies. Hij oppert als eerste dat
de Pyjamaman mogelijk een simulant is.
„Elk jaar komt het wel een paar keer voor
dat mensen a la de Pyjamaman worden op
genomen. Veelal blijkt achteraf dat het om
simulatie gaat. Let wel, simulanten hoeven
geen oplichters te zijn. Het zijn mensen
die uit een zeer stressvolle of pijnlijke situa
tie komen en er baat bij hebben het verle
den letterlijk uit te wissen."
Beroemd voorbeeld is de Pianoman, die in
2005 maandenlang de Britse media in zijn
greep hield nadat hij in een nat pak met
stropdas was aangetroffen in Kent. Tijdens
zijn behandeling in een kliniek speelde de
patiënt liedjes van de Beatles op de piano,
tekende hij een Zweedse vlag en reageerde
hij enthousiast op de landkaart van Noor
wegen. Het duurde een halfjaar voordat
duidelijk werd dat het om een 20-jarige
man uit Beieren ging, Andreas Grassl, die
in reactie op het verlies van zijn baan op
de trein naar Engeland was gestapt.
Meeter: „Het gesimuleerde geheugenver
lies is een ultieme vlucht uit de ellende.
Het komt vooral voor bij mensen die op
reis zijn, mogelijk omdat ze dan uit de con
text van hun leven zijn gestapt. Eerder dit
jaar werd in de metro in Londen een Ame
rikaanse aangetroffen die niets meer wist.
Ze heeft een halfjaar in een kliniek geze
ten, totdat iemand ontdekte dat ze af en
toe stiekem naar huis beide om te vragen
hoe het met de familie ging. Ze had zich al
die tijd onwetend gehouden, wat trou
wens een formidabele prestatie is."
De behandeling van deze psychische aan
doening is niet eenvoudig, zegt Meeter.
„Het is voor onderzoekers nog steeds een
raadsel waarom mensen een ziekte simule
ren. En er zo ver in gaan. Sommige simu
lanten kiezen een ernstige ziekte uit, waar
door ze de meest afschuwelijke ingrepen
moeten ondergaan. Kennelijk is het dat
toch allemaal waard. We spreken dan ook
wel over ziektewinst: het zogenaamde ziek
zijn, levert mensen iets op waar ze groot
voordeel bij hebben."
Meeter ziet twee opties voor de Pyjama
man: of hij lijdt daadwerkelijk aan geheu
genverlies of hij is een simulant.
Carla Martin van de Vreemdelingenpolitie
zegt voor het laatste geen enkele aanwij
zing te hebben. Zij laat weten dat er op dit
moment in het buitenland enkele aanwij
zingen worden nagetrokken, waaronder
de melding dat de Pyjamaman eerder in
een buitenlandse kliniek heeft gezeten.
„We hebben nog geen zekerheid, maar ik
ben optimistisch dat we de identiteit van
deze man kunnen achterhalen." En dan?
„Dan kan hij naar huis."
Reageren?
spectrum@wegener.nl
