spectrum 8
Niemand weet hoe de
Wie is de man die in
mei 2008 ineens op
de stoep van het
VU-ziekenhuis in
Amsterdam stond?
Zonder naam of
geschiedenis. De
vreemdelingenpolitie,
de artsen en de
mensen uit de haven
tasten in het duister.
Is het een zeeman of
toch een simulant?
'Geheugen keert
soms vanzelf terug'
PZC
Zaterdag 3 januari 2009
door Patrick Meershoek
foto Paul van der Steen/GPD
Verward, zonder geheugen en
met een plastic tas met wat
handdoeken en kleding als
enige bezit, stond hij in mei
2008 op de stoep van het
VU-ziekenhuis. En eigenlijk is dat een half
jaar later nog steeds alles wat we van de
man weten. Verpleegkundigen vonden
ECG-pleisters op zijn lichaam en een
wondje op de onderarm. Dat leidde tot de
veronderstelling dat hij onder medische be
handeling was geweest.
Wie is de Pyjamaman? Waar komt hij van
daan? En wat is er met hem gebeurd? Aller
eerst maar deze vraag: wat gebeurt er in
een ziekenhuis met een verwarde man
zonder geheugen? We vragen het aan
hoogleraar neuropsychologie Jaap Murre
van de Universiteit van Amsterdam. Murre
legt uit dat artsen bij dit soort aandoenin
gen eerst op zoek gaan naar de oorzaak. Is
er sprake van hersenletsel of is de verwar
ring het gevolg van een mentale aandoe
ning? Een hersenscan kan daarover uitsluit
sel geven.
Murre: „Hersenletsel komt voor in soorten
en maten. Het kan gaan om beschadiging
van het geheugencentrum, twee kleine ba
naantjes links en rechts achter het oor.
Daar worden onze herinneringen opgesla
gen. In het geval van beschadiging kan de
patiënt een deel van zijn geheugen kwijt
zijn. Is er sprake van een bredere hersenbe
schadiging, dan zijn ook de gevolgen ernsti
ger. Het komt voor dat mensen opnieuw
moeten leren spreken of lopen."
Tegen beschadiging van het geheugencen
trum is vrijwel geen behandeling mogelijk.
Murre: „Soms keert het geheugen vanzelf
terug. Als dat na een halfjaar nog niet is ge
beurd, gebeurt het waarschijnlijk ook niet
meer. Dan moet naar de toekomst worden
gekeken. Belangrijk is daarbij of de patiënt
in staat is te leren. Zo ja, dan kan hij een
nieuw sociaal leven opbouwen. Hij mist
dan wel een groot deel van zijn verleden,
maar daarvoor komen nieuwe herinnerin
gen in de plaats. Voor de andere gevallen
rest verpleging, dikwijls voor de rest van
hun leven."
Terwijl de artsen in het VU-ziekenhuis aan
het werk zijn, zoekt de Amsterdamse poli
tie in de buitenwereld naar aanknopings
punten. Er worden vingerafdrukken geno
men en er gaat een foto uit, van een donke
re, kalende man met een bril en een ernsti
ge blik in de ogen. De man gaat op de foto
gekleed in een lichtblauwe ziekenhuispyja
ma. Dat levert hem de bijnaam Pyjama
man op. Zijn foto levert tientallen tips op,
maar geen enkele verschaft duidelijkheid.
Gesprekken met de patiënt leveren wel
een paar puzzelstukjes op. Hij spreekt En
gels, maar lijkt ook vragen te begrijpen die
via een tolk worden gesteld in het Yoruba,
dat in Nigeria wordt gesproken. Ook her
kent hij foto's van allerlei exotische haven
steden, waarna de politie concludeert dat
het om een zeeman gaat,"die vermoedelijk
aan boord een ongeluk heeft gekregen en
in Amsterdam is gedropt.
Omdat de Pyjamaman hier illegaal ver
blijft, wordt zijn zaak overgedragen aan de
Vreemdelingenpolitie. „De Immigratie- en
Naturalisatiedienst verleent op medische
gronden uitstel van vertrek, met als uitein
delijk doel de man terug te brengen naar
het juiste land", zegt teamleider Carla Mar
tin. „Ergens moet hij vrienden en familie
hebben." Dat de Pyjamaman nergens als
vermist is opgegeven, sterkt de politie in
het vermoeden dat het om een zeeman
gaat. „Zijn omgeving zal er aan gewend
zijn dat hij lange tijd van huis is."
Als inderdaad sprake is geweest van een
ernstig ongeval aan boord van een schip,
zou dat bekend kunnen zijn bij de Radio
Medische Dienst (RMD) van de Koninklij
ke Nederlandse Redding Maatschappij in
IJmuiden. Gemiddeld tien tot twintig keer
per week wordt vanaf zee een beroep ge
daan op de vijf artsen van de dienst, die
via de radio of via internet assistentie verle
nen bij de eerste hulp aan de patiënt.
De RMD is een belangrijke voorziening,
want de meeste schepen hebben geen arts
aan boord. De tweede stuurman is in dat
geval verantwoordelijk voor de medische
zorg aan boord. „Die jongens kun je om
een boodschap sturen", zegt de Amster
damse havenarts Lucas Viruly bewonde
rend. „Ze zijn verplicht zes weken mee te
lopen op de eerste hulp van een zieken-
