'JEZUS WAS
GESTORVEN AAN
HET KRUIS, ALS
EEN TERRORIST'
'OSAMA IS HET
SOORT VERLOSSER
OAT MENSEN NU
GRAAG ZIEN'
betekenissen als 'bevrijding
en 'vernieuwing'. Veel we
gen leiden naar de verlos
sing.
Van den Hoogen: „Theolo
giestudenten willen van mij
graag horen hoe het vroeger
was om met verlossing om
te gaan. Al dat lijden voor
ons. Ze kunnen zich er wei
nig bij voorstellen. Verlos
sing en de verlosser worden
nu vooral buiten de religie
gezocht en gevonden. Dat
betekent dat de begrippen
toch een wat andere beteke
nis krijgen, in mijn ogen
enigszins aan inflatie onder
hevig zijn. Maar ik accepteer
ook dat iedereen op zijn ei
gen manier naar een verlos
sing op zoek gaat. Ze zoeken
wijsheid en vinden een goe
roe, hopen op een eind aan
hun armoede en vinden
een bevrijder, zoeken een
uitweg en vinden een verlos
ser."
Obama komt, pratend over
verlossing, regelmatig ter
sprake. Een man met charis
ma, die verschijnt op het
moment dat een volk kenne
lijk rijp is voor verlossing.
Een Messiasachtige, die in
meer dan één opzicht vol
doet aan het klassieke ideaal
van verlosser.
„Hij is het soort verlosser
dat mensen nu graag zien.
Iemand die het verschil kan
maken, problemen oplost,
iemand in wie je het ver
trouwen stelt dat het wel
goed komt", zegt Toine van
den Hoogen. De zoektocht
of het verlangen naar verlos
sing lijkt, zegt de theoloog,
iets van alle tijden.
In het besef dat jongeren
geen last hebben van een
zonde of schuld waarvan ze
verlost moeten worden,
blijft verlossing onder theo
logen desondanks een veel
besproken thema.
„Termen als 'verlossing' en
'verlosser' worden gebruikt
om iets bijzonders tot uit
drukking te brengen", weet
Toine van den Hoogen. „Ik
moet eerlijk zeggen dat ik
zelf niet snel iemand een
verlosser zal noemen. Waar
schijnlijk omdat ik meteen
een verband leg met die
christelijke traditie waarmee
ik ben opgegroeid en waar
in verlossing iets was dat
niet met de werkelijkheid te
maken had."
mee haar status verloor, had
de familie de plicht een
nieuwe man aan te wijzen,
die voor haar moest zorgen.
Dat was 'de losser', de 'ver
losser'. Hij schonk de vrouw
een nieuw leven. Zo'n man
had een heel sociale functie
en hij offerde zich op."
Verlossing, uit het oude le
ven gegrepen.
Toine van den Hoogen,
hoogleraar aan de Nijmeeg
se Radboud Universiteit,
houdt zich bij voorkeur be
zig met de fundamentele
theologie. Hij denkt niet al
leen na over God, geloven
en religie, maar onderzoekt
redenen die religieuze men
sen aangeven voor hun le
vensovertuiging.
Van den Hoogen weet veel
van verlossing. „Jezus als de
verlosser van onze zonden.
We kunnen er ons tegen
woordig maar weinig bij
voorstellen", zegt hij. „De
Christusfiguur die voor ons
aan het kruis is gestorven, is
waarschijnlijk niet de Verlos
ser waar de mensheid nu op
zit te wachten."
Maar professor Van den
Hoogen vindt het wel inte
ressant dat tegenwoordig
overal allerlei verlossers op
duiken. Obama als nieuw
ste. „Ik zal niet gauw zeggen
dat mensen geen recht heb
ben op hun eigen verlossers.
Maar voldoet Obama aan de
criteria om verlosser te wor
den genoemd? Ik bedoel,
voor Jezus Christus is de ere
titel 'Verlosser' juist ge
bruikt om het onbenoemba
re aan te geven."
Daar staat tegenover dat ook
de theoloog moet erkennen
dat de komst van Obama re
ligieuze trekjes heeft. „Hij
biedt hoop, perspectief Hij
is onder ons." Zelf ziet Van
den Hoogen iets van een
verlosser in de buddy die
een aidspatiënt bijstaat.
„Een maatje, iemand die
een last op zich neemt."
Je wordt niet zomaar een
verlosser die tot verlossing
in staat is. Om het lijden
van de mensheid op je te ne
men, moet je of de status
van almachtige God hebben
of aan enkele criteria vol
doen.
„Veertig jaar nadat Jezus
was gestorven, werd over
hem gesproken in termen
als 'De Verlosser'. Niemand
kende hem persoonlijk. Hij
was gestorven aan het kruis,
als een terrorist. Maar hij
voldeed kennelijk aan be
paalde eigenschappen. Hij
was iemand die te vergelij
ken was met de man die
een verlaten vrouw een
nieuw leven geeft. Als een
'losser'. Ook in alle evangeli
ën wordt over Jezus als ver
losser geschreven. De een
noemt hem een wonderdoe
ner, de ander geeft hem iets
spiritueels of benadrukt zijn
samenbindende eigenschap
pen. Hij is zelfs afgeschil
derd als een multicultureel
fenomeen. Iemand die het
in meerdere godsdiensten
goed zou doen. Maar in alle
gevallen was het iemand die
zorgde voor harmonie, ie
mand die belangeloos was,
'genadig' zou je kunnen zeg
gen. Iemand die zorgde
voor een bestaan zonder
kwaad, zonder zonde."
Want, aldus de christelijke
dogma's, verlossing en zon
de zijn onlosmakelijk met el
kaar verbonden. 'En verlos
ons van het kwade, amen',
luidt het slot van het Onze
Vader, het gebed dat dage
lijks door miljoenen met
overgave wordt gebeden.
Veelal achteloos, omdat die
verlossing toch iets van een
nog steeds niet ingeloste be
lofte blijft.
Die zonde waar de verlos
sing een oplossing voor zou
zijn, houdt onder meer in
dat iedereen zondig geboren
wordt. Men erft de zondige
natuur van de ouders, want
volgens de christelijke leer
kampt de mensheid met de
ze erfzonde sinds Adam en
Eva hun eerste misstap zet
ten. Om ons van onze zon
den te verlossen, liet Jezus
Christus zich kruisigen. Tot
en met de jaren zestig van
de vorige eeuw was dit het
verhaal waarmee de katho
lieke zondaars het moesten
doen. Jezus had zich voor
ons opgeofferd.
Denkend aan de zonde
spreekt Van den Hoogen lie
ver over een 'scheur' die in
ieders leven af en toe zicht
baar wordt. Een onvolko
menheid die we met ons
meedragen en die er af en
toe voor zorgt dat 'we wil
len wat we niet doen en
doen wat we niet willen'. Je
zus als verlosser biedt een
bestaan zonder scheur, zegt
hij.
Heeft verlossing in die Bij
belse, christelijke betekenis
voor ons nog enige waarde?
Wie met zijn tijd meegaat
en bereid is het fenomeen
verlossing goed te verstaan,
kan z'n voordeel doen met
PZC
24 DECEMBER 2008
