Thuiszorg in
de lappenmand
1 2 Woensdag 24 december 2008 PZC
Na een golf fusies staat de veelgeplaagde en soms armlastige thuiszorg
wellicht iets nieuws te wachten. Samengevoegde instellingen die, door
schade en schande wijs geworden, zich weer gaan opsplitsen. Een trend,
verwacht de werkvloer. Een incident, zeggen de instellingen.
door Niek Opten foto Studio Thonik
Steunend op haar rol-
lator, kleedt de be
jaarde vrouw zich
langzaam uit Als
een volleerd striptea
se danseres kijkt ze
recht in de camera.
Zonder krullende mondhoeken,
want het lachen is haar en veel an
dere-mensen die afhankelijk zijn
van of werkzaam zijn in de thuis
zorg al lang vergaan. Dat is de me
ning van de Socialistische Partij,
de maker van het spotje, maar ook
van een groot deel van de Neder
landse bevolking die het spotje de
Gouden Loekie toewees, de prijs
voor de beste tv-commercial van
dit jaar.
Het gaat niet goed in de thuiszorg.
Veel verzorgenden en verpleegkun
digen morren omdat ze hun vaste
cliënten zijn kwijtgeraakt of steeds
minder tijd overhouden voor hun
werk. Twee derde van alle thuis
zorginstellingen schreef vorig jaar
rode cijfers, zo bleek deze zomer
uit onderzoek in opdracht van het
ministerie van VWS.
Fuseren was de afgelopen jaren
het devies binnen thuiszorgorgani
saties. Alleen door samen te gaan
meenden managers het hoofd bo
ven water te kunnen houden.
Komt er nooit een eind aan al die
samenvoegingen, verzuchtte het
personeel keer op keer. Het wist
zich gesteund door een meerder
heid in de Tweede Kamer. Niet al
leen oppositiepartijen als de SP,
maar ook coalitiepartij CDA heeft
zich eerder tegen de fusiegolf in de
zorg uitgesproken.
Waar ligt de grens van de fusiegolf
in de zorg? Vorige week kwam er
een antwoord op die vraag. Zorg-
concern Meavita Nederland
(20.000 medewerkers, 100.000
cliënten) maakte bekend dat het
zich gaat ontvlechten. De vier orga
nisaties Thuiszorg Groningen, Sen-
sire (Gelderland), Vitras/CMD
(Utrecht) en Meavita (Den Haag),
krap twee jaar geleden gefuseerd,
gaan weer verder als zelfstandige
eenheden. Belangrijkste reden
voor deze opmerkelijke stap is de
slechte financiële situatie. De werk
maatschappijen zijn afzonderlijk
beter in staat zich snel aan te pas
sen aan de huidige eisen in de
zorg, is de verwachting.
De grens van de schaalvergroting
binnen de thuiszorg is bereikt,
stelt bestuurder van de AbvaKabo
FNV Jan Kramer. „Binnen een
paar jaar zullen veel thuiszorgorga
nisatie weer kleinschaliger wer
ken. Die megafïisies hebben geen
voordelen. Zorgverlening is een re
gionale aangelegenheid. Je moet
dicht op je cliënten zitten, met zo
weinig mogelijk managementsla-
gen."
'Die megafusies hebben
geen voordelen.
Zorgverlening is een
regionale aangelegenheid'
De belangrijkste volgende.kandi-
daat voor ontvlechting is volgens
Kramer Espria, het grootste zorg-
concern in ons land. De instelling
kent grote financiële problemen.
Fusies in de zorg hebben geleid tot
veel managementslagen. „Hoe gro
ter de nieuwe organisatie, des te
hoger het salaris van de mana
gers", zegt Monique Verkerk van
de beroepsvereniging Verplegen-
den en Verzorgenden. „Ze moeten
immers een grotere club aanstu
ren, is dan het argument. Daarbij
wordt niet gelet op de Balkenen
de-norm. Terwijl de laatste jaren is
bezuinigd op de salarissen op de
werkvloer. Dat steekt enorm."
Fusie op fusie
De verzorging van mensen thuis
wordt sinds 1900 veelal uitge
voerd door de kruisverenigingen.
Veertig jaar geleden waren er nog
1.450 kruisverenigingen met so
listisch werkende wijkverpleeg
kundigen. Door fusie op fusie zijn
de van oorsprong lokale en regio
nale instellingen veelal opgegaan
in landelijke organisaties.
In ons land zijn nu ongeveer 150
thuiszorgorganisaties actief. Jaar
lijks maken 650.000 mensen ge
bruik van hun diensten.
Het grootste zorgconcern in ons
land is sinds april dit jaar Espria.
Het telt 38.000 medewerkers,
225.000 cliënten, meer dan dui-
Meavita dacht met schaalvergro
ting betere, lees: goedkopere, af
spraken over de AWBZ-gelden te
kunnen maken met de zorgkanto
ren. „Maai dat werkt niet", zegt
Kramer. „Zorgkantoren moeten de
zorg verdelen. Die willen markt
werking, geen monopolisten. Zij
willen zaken doen met meerdere
partijen."
De invoering van de Wet maat
schappelijke ondersteuning
(Wmo) heeft veel thuiszorgorgani
saties tot fuseren aangezet omdat
ze moesten gaan concurreren op
de prijs. Hier hebben gemeenten
steken laten vallen, vindt Kramer.
„Je moet niet willen concurreren
op arbeidsvoorwaarden." Hij
roemt de gemeente Nijmegen, die
eerst heeft vastgesteld wat een ver
zorgende minimaal zou moeten
verdienen en daarna instellingen
heeft laten bieden.
Dat de sector zich in zwaar weer
bevindt komt niet door de fusie
golf, zegt woordvoerder Jaap Knop-
pert van ActiZ, de branche-organi-
zend zorglocaties in 230 gemeen
ten en heeft een omzet van 1,4
miljard euro.
Onderdeel van Espria is de Evean
Groep (totaal 27.750 medewer
kers en 183.000 klanten) die in
satie van thuiszorginstellingen. Hij
legt de schuld met name bij de la
ge tarieven die gemeenten bereke
nen in het kader van de Wmo.
Thuiszorgbedrijven accepteerden
lage tarieven om marktaandeel te
houden. „Terwijl gemeenten vorig
jaar ruim 200 miljoen euro van
hun zorgbudget hebben overge
houden."
Gemeenten zijn nu bezig met een
nieuwe aanbestedingsronde voor
huishoudelijke hulp. De biedingen
zijn hoger dan vorig jaar, maar zijn
in de ogen van de instellingen nog
steeds te laag.
De voorspelling van Kramer, dat
veel fusies zullen worden terugge
draaid, deelt hij niet. „Er is een dui
delijke beeldvorming dat fusies
slecht zijn, maar dat is niet terecht.
Kleinschalig werken in wijken
kunnen grote instellingen ook."
Marcel Canoy, hoogleraar zorgeco-
nomie aan de Universiteit van Til
burg, is het met Knoppert eens
dat de problemen in de thuiszorg
niet direct aan schaalgrootte zijn
Noordwest- en Noordoost-Neder
land onder meer thuiszorg aan
biedt onder verschillende noe
mers: Evean, Icare, Zorggroep
Meander, de Trans en GGZ Dren
the.
toe te schrijven. Wat niet betekent
dat alle fusies in het verleden even
gelukkig zijn geweest. Hij wijst op
de rol van de Nederlandse mede
dingingsautoriteit (NMa), die
moet voorkomen dat organisaties
alleenheersers worden. „De Nma
kijkt echter niet primair naar het
maatschappelijk belang van een fu
sie, of de zorg er mee gediend is."
Die rol is weggelegd voor de Ne
derlandse Zorgautoritiet, maar die
geeft alleen een advies. „Dat zou
bindend moeten zijn."
De elkaar opvolgende fusies heb
ben tot veel onrust geleid onder
het personeel. 'Defusie' zal niet di
rect de rust terugbrengen. „Ont
vlechting is een heel moeilijk pro
ces. De financiële posities van de
afzonderlijke werkmaatschappijen
zijn ernstig verzwakt", zegt vak
bondsman Kramer.
Gedwongen ontslagen zijn niet uit
gesloten en of cliënten er direct be
ter van worden is nog maar de
vraag. Het tv-spotje van de SP kan
nog dus wel een tijdje mee.
