Een koe zegt nooit boe
Die miek toch van z'n neuze
M
V
30 I Dinsdag 23 december 2008 PZC
Het is maar dat u het weet: koeien zeg
gen geen boe. Ze loeien, en wel op ver
schillende manieren. Van een zacht
'humm' tot een luidkeels 'mmmhoe'.
Koeienkenner en kunstenaar Marleen
Felius schrijft erover in haar nieuwe
boek Koe.nl.
door Rinus Antonisse
Van oudsher is Zeeland meer een
akker- dan koeienland. De mees
te boeren hebben niet zoveel met
koeien. Het aantal van deze bees
ten neemt de laatste tijd door vestiging
van veeboeren van elders wel toe. Bij
voorbeeld op Noord-Beveland, ooit pee-
land bij uitstek, is dat goed zichtbaar.
Want gelukkig laten de meeste boeren
hun dieren nog los in de wei. Landelijk
staat nu 12 procent van de koeien altijd
op stal, meldt Marleen Felius in Koe.nl.
Dat zal menige burger genoegen doen,
want de koe heeft een speciaal plekje ver
worven bij het grote publiek. „Niet al
leen als stoffering van het Hollandse
landschap, maar als een lief dier dat het
verdient een goed leven te leiden."
Volgens Felius doen de veehouders daar
in de regel ook alles aan. Nooit was er zo
veel aandacht voor het welbevinden van
de koe. In grote loopstallen kunnen de
dieren zich meer 'koeiig' gedragen. De
boer doet dat overigens niet puur uit gro
te dierenliefde. Een koe die het naar haar
zin heeft, levert meer melk en vlees op.
Felius noemt de koe een dame, een
nieuwsgierig wezen. Die nieuwsgierig
heid is allerminst een teken van dom
heid. Veehouders zullen dat beamen. De
slogan 'je bent een rund als je met vuur
werk stunt' klopt dus niet. Een koe her
kent mensen en onthoudt door wie ze
goed of ruw is behandeld. Een koe is ook
niet lui, al ligt ze veel. Maar dan is ze
hard aan het werk: herkauwen. Felius
vindt het mooiste van elke koe de kop.
Die verdient het om, net als bij een
paard, 'hoofd' genoemd te worden.
Echter, een koe beweegt zich niet zo ele
gant als een paard. Daar kan ze zelf niks
aan doen, dat is een kwestie van fokken.
De koeien moeten zo veel mogelijk melk
leveren; ze zijn als het ware een levende
melkfabriek. Een productie van meer
dan 100.000 kilogram melk en meer
komt steeds vaker voor. Het record staat
op ruim 175.000 kilo melk tijdens een
koeienleven.
Het lichaam van de huidige melkkoeien
- meestal van het zwartbonte ras Hol-
stein-Friesian - lijkt bijna te groot voor
de vier poten en de grote uier maakt vlot
bewegen er niet makkelijker op. Door de
schonkige bouw oogt een melkkoe heel
wat minder sexy dan een vleeskoe. Net
als paarden uit merries en hengsten be
staan, zijn er bij runderen koeien en stie
Teerose 7, lente. Acryl van Marleen Felius.
ren. We hebben het bij de slager ook
over rundvlees, niet over koeienvlees.
„Rund maakt de koe eetbaar", consta
teert Felius. Een runderlapje klinkt inder
daad smakelijker dan een koeienlapje.
Koeien .kijken is altijd leuk, maar extra
leuk als ze na de winter weer huppelend
de wei in mogen. Ze vechten dan ook
een beetje door kop aan kop te duwen.
Dat doen ze niet voor de lol: hiermee
wordt de rangorde in een kudde op
nieuw bepaald. Elke koe moet haar
plaats in de koppel hervinden. Als dat
achter de rug is, wordt het in de wei
weer rustig. De zwaarste, sterkste, oude
re koeien zijn, net als in de stal, de baas.
Vaarzen (jonge koeien) staan meestal het
laagst in de rangorde. Een nieuweling in
de kudde begint altijd onderaan de lad
der. Wie wil nog beweren dat koeien
dom zijn?
Het aantal verschillende rassen dat in
ons land graast is nog nooit zo groot ge
weest. Dat komt mede door de inzet van
runderen als grazers in natuurgebieden.
Ze houden daar de begroeiing kort. Het
moeten liefst dieren zijn die zichzelf het
hele jaar door kunnen redden. Vandaar
niige beesten als Schotse Hooglanders
en Galloways. Op de Slikken van Flakkee
werd zo'n 25 jaar terug het Heckrund in
gevoerd. Een teruggefokte versie van het
verdwenen oerrund.
De verscheidenheid aan rassen wordt
ook bevorderd door de vleesrunderen. Er
is maar één vleesras van eigen bodem,
het Verbeterd Roodbont. Van elders ko
men soorten als de Belgische Witblau
we, de Blonde d'Aquitaine en de Limou
sin. Zeldzamer is grote Charolais.
Wanneer is een koe boos, hoe benader
je een koe en hoe benadert een koe de
mens? Waarom heeft het ene rund
hoorns en het andere niet? Wat komt er
kijken bij de verzorging van een dier?
Het staat allemaal in Koe.nl. Daarnaast
besteedt Felius aandacht aan het leven
van kalf tot (melk) koe, de geschiedenis
van het rund en de aandacht in de schil
derkunst, de verschillende rassen, de vee
verbetering, het verzorgen Van de koe en
hoe een koe een haas vangt. Het boek is
fraai geïllustreerd met tekeningen van Fe
lius zelf en vele foto's.
Koe.nl. Door Marleen Felius. Uitgeverij
Roodbont, Zutphen. Prijs 19,95 euro.
V
door Rinus Willemsen
Hel was net of tie zich betrapt voelende.
Ik zag 'm wegduken achter 'n paor stru-
ken en anêês kwam tie nao me toe. M'n
buurman van net over de weg. „Jao, 'k
was bezig 'n paor muzevalletje te zetten." En
omstandig vertelt ie dat ie eigenlijk de leste we
ken mee die kouwe noga last 'ei gekregen van
muzen. Da ze zelfs deu de kleinste garretje bin
nen kommen.
Vorige weke zóó tussen licht en doenker stoeng
ik voo 't raom te kieken nao de straote. Nog ai
ded mao ligt ie open en 't is méér dan een blub-
berpoel. Da bekent wè nieuwe natuur, dienk
bie m'n eigen.
Binst an'k nao buten stao te kieken zóö rond de
vuuven, zien 'k daor 'n klein stekelvèrkentje ver-
bie kommen. Die snuffelt wa langs een staopel
stêênen en schiet dan onder m'n rozebottels.
Dao rommelt ie wa en komt wee terug nao 't
padje bie de voordeure. Bliekbaor zoekt ie iets,
want die snuffelt in de buurte van de planke die
over de.grippe ligt. „Dao gaot ie allicht nóóit
over", zeg 'k tegen m'n eigen.
Die is slimmer dan dan de postbode. Die liep vo
rige weke de kaorten te lezen en was in de grip
pe gevallen, as ze nie gewaorschuwd was deur
één van die vinters die an de straote wérkende.
Di bêêstje gaot 't gevaor nie opzoeken. Beter ban
ge Piet dan döóie Piet, want a tie in de grippe
mietert, dao komt ie dan van-z'n-leven nóóit
nie méér uut, ee. Dan verzuupt ie, want d'r staot
'êêl wa waoter in. De kanten binnen 'óóge en
steil.
En jao oór die zet ie z'n êêste stapje op de plan
ke, staot stille, draoit z'n eigen om en kom wee
nao de voodeure gelöópen. Gelóópen, want die
affeceert goed! Niks géén getreuzel, ook al is 't
nao vuuven. Tied of ure, dat maokt voo de
béésten niks uut. Ze binnen ommerst altied op
pad om eten te zoeken. Ook dit stekelvèrken.
Schóóne om 's even nao te kieken. Zeg noe zelf
stekelvèrkens die zie je toch nie ielken dag?
Kiek, 'n 'ond of een katte. Die zie je 'êêle dao-
gen. Maor 'n stekelvèrkentje, dat is toch wè wat
anders. Dao stao je toch mee studie nao te kie
ken. Anêês sprint ie weg. Zó maor inêes. Jao, da
docht ik. Mao dat ao z'n reden, want 'n paor tel
len laoter komt d'r 'n röóie brutaole kaoter ver-
bie gevlogen. Stèèrt nao boven, as 'n róóie vlag-
ge. „Die 'eit op 'm zitten loeren", zeg 'k tegen
m'n eigen en schuuf de gerdienen dichte. De
dag zit erop. Vlug de stekker in 't stopcontact en
de kerkstbóóm begint te brannen. Even genie
ten.
Laoter op d'n aovund schiet me wa te binnen.
De buurman zei toch, dat ie alle kleine garretjes
'ao opgestopt, mao 'die muzen die aon maor iets
ter gróótte van 'n potlood nódig en ze zaten bin
nen'. Daorom was tie mao gestopt mee zoeken
nao kieren en gaoten. „Dat 'aol niks uut, joen-
gen", 'aon 'k 'm nog gezeid en misnoegd 'ao tie
z'n 'óófd geschud, 't Zat 'm vooral dwars dat die
muzen over z'n plafond reesden. Of ze een wed
strijdje deejen. „Anêês vliegen ze ritsj nao d'over-
kant van de kaomer en dan bluuft even stille. En
nao 'n paor minuten: rietjs... terug. Zó mêêstal
rond half negen".
Vadaor dat ie an alle vier de kanten van den 'uze
buten, muzevalletjes 'ao gezet. Mee kaos d'r in.
Mao gisteren was da stekelvèrken d'r mee valle
tje en al vandeugegaon. 't Slagje zat rond z'n snu-
te. „Die miek toch van z'n neuze joengen, om
dat dieng los te kriegen".
Friese Baukje 38. Olieverf Marleen
Felius
