10 Dinsdag 9 december 2008 PZC
De Miljoenennota die het
kabinet in september nog zo
trots presenteerde, kan bij het
grofvuil. De groeicijfers van het
Centraal Planbureau zijn in
enkele maanden omgeslagen in
krimp.
door Thomas Olivier
Illustratie Ronald Visser
Terwijl banken omvielen en
beurzen kelderden, had Wou
ter Bos op Prinsjesdag vooral
goed nieuws te melden: Zijn be
groting kon tegen een stootje, meende
de minister van Financiën bij de presen
tatie van de Miljoenennota.
De komende jaren zouden we onver
minderd overschotten op de begroting
zien. Sinds gisteren kan die Miljoenen
nota definitief bij het grofvuil.
Na het omvallen van de Amerikaanse za
kenbank Lehman Brothers halverwege
september zijn de vooruitzichten in
hoog tempo verslechterd. Volgens de
nieuwste ramingen van het Centraal
Planbureau krimpt de Nederlandse eco
nomie in 2009 met 0,75 procent.
Begin september gingen de rekenmees
ters van het kabinet nog uit van een
groei van 1,25 procent. De mooie plan
nen van Bos - inclusief begrotingsover
schotten - zijn ingehaald door de kre-
dietstorm.
Bos heeft zich te rijk gerekend. De aard
gasbaten vallen de komende jaren tegen
door de scherp gedaalde olieprijs, de be
lastinginkomsten komen lager uit door
dalende bedrijfswinsten en zuinige con
sumenten en de uitgaven aan werkloos
heidsuitkeringen zullen stijgen.
De komende twee jaar loopt de werk
loosheid volgens het CPB gestaag op
naar 6,5 procent in 2010.
Dat betekent 200.000 werklozen erbij.
De eerste tekenen van een heftige reces
sie werden de laatste weken al zichtbaar.
Autofabrikant NedCar en truckprodu
cent DAF stuurden hun uitzendkrach
ten naar huis. Staalconcern Corus moet
waarschijnlijk vijfduizend man op straat
zetten. Het vertrouwen van bedrijfsle
ven en consumenten zakte onlangs naar
nieuwe dieptepunten. En de pensioen-
Werknemers hoeven per 1 januari aanstaan
de geen premie meer te betalen voor de
Werkloosheidswet. Tegelijkertijd zal het aan
tal WW-uitkeringen toenemen, voorspelt
het CPB. Minder geld er in, meer geld eruit,
gaat dat wel goed?
Ja, zegt een woordvoerder van het ministe
rie van Sociale Zaken. „Er zit een flink be
drag in de pot." WW-uitkeringen worden be
taald uit fondsen, waar nu 6,8 miljard euro
in zit. De afschaffing van de WW-premie
voor werknemers, die voor minimaal een
jaar geldt, betekent dat er volgend jaar 2,9
miljard euro binnenkomt. Daar staat naar
schatting een miljard euro aan extra loonbe
lasting tegenover. Doordat de WW-premie
niet meer van het brutoloon wordt afgetrok
ken, stijgt het belastbaar inkomen en be
taalt iedereen meer loonbelasting.
„Er is hoe dan ook sprake van een lastenver
lichting. En dat kunnen we in deze tijden
goed gebruiken", zegt een woordvoerder
van vakcentrale FNV, voorstander van de af
schaffing. Het voordeel kan oplopen tot jaar
lijks een paar honderd euro per werknemer.
fondsen komen geld tekort. Werkne
mers krijgen in 2009 nog een doekje
voor het bloeden: ze hoeven geen
WW-premie meer te betalen.
Sinds de derde dinsdag in september
hield Bos vol dat de begroting overeind
zou blijven. Dat is met de nieuwste ra
mingen van het CPB voorbij.
Het begrotingsoverschot van 1,1 procent
dat Bos op Prinsjesdag incalculeerde,
slaat om in een tekort van 1,2 procent in
2009 om op te lopen tot 2,4 procent in
2010. De overheid krijgt door de econo
mische malaise minder binnen dan er
uit gaat.
Niet verwonderlijk dat oppositiepar
tijen roepen dat de begroting op de
schop moet. Daar komt bij dat in het
coalitie-akkoord is beklonken dat het ka
binet extra gaat bezuinigen als het te
kort door de grens van 2 procent heen
schiet.
Het anders kritische CPB is terughou
dend. „Bezuinig niet te snel", waar
schuwt directeur Coen Teulings. „Dat
zorgt alleen maar voor meer paniek."
Daarmee slaat het Planbureau een ande
re weg in. Bij de raming in september
schreef het CPB nog dat tegenvallers in
latere jaren onvermijdelijk leiden tot om
buigingen.
Met andere woorden: bezuinigen wordt
dan bittere noodzaak.
Als het aan het CPB ligt, zet het kabinet
het gevoerde beleid gewoon door. De ge
volgen van de kredietcrisis kunnen na
melijk best nog een stukje slechter uit
pakken, vreest Teulings.
De consument en het bedrijfsleven dan
met een lastenverzwaring opzadelen, bij
voorbeeld door hogere belastingen, kan
wel eens funest uitpakken voor de toch
al kwakkelende economie. Het begro
tingstekort moet maar even wachten.
Rimpels
welvaart
in de
ZES VRAGEN OVER
PROBLEMEN Bij PENSIOENFONDSEN
De helft van de grote Nederlandse
bedrijfstakpensioenfondsen heeft onvoldoende
vermogen om aan de toekomstige verplichtingen
te voldoen.
O Wat is er met de pensioenfondsen aan de hand?
Pensioenfondsen beleggen de premies die werkgevers en
werknemers inleggen om in de toekomst de pensioenen
te kunnen betalen. De opgebouwde reserves zijn bedoeld
om ook economisch sombere tijden door te komen.
Door de malaise op de financiële markten zijn die buf
fers de laatste maanden als sneeuw voor de zon ver
dampt. De helft van de tien grootste bedrijfstakpensioen
fondsen heeft nu onvoldoende vermogen om aan de toe
komstige verplichtingen te voldoen. Daar zitten pensioen
reuzen bij als Zorg 8c Welzijn (voorheen PGGM) en PMT
(metaal).
Hoe komt dat?
De pensioenfondsen hebben de laatste maanden onge
kende verliezen geleden op hun beleggingen. Anderzijds
speelt de lage rente de pensioenfondsen parten, doordat
die bepalend is voor de berekening van de kosten van de
toekomstige pensioenverplichtingen.
Hoe lager de huidige Tange rente', hoe meer het kost om
de toekomstige pensioenen te betalen. Daardoor is de
dekkingsgraad van veel pensioenfondsen onder de 100
procent beland: -dat betekent dat tegenover elke euro aan
toekomstige pensioenverplichtingen minder dan een eu
ro aan vermogen staat.
Valt daar iets tegen te doen?
Pensioenfondsen proberen in de eerste plaats hun buf
fers aan te vullen door de zogenoemde indexatie over te
slaan, dat wil zeggen dat de pensioenen niet meestijgen
met de inflatie. De verwachting is dat de overgrote meer
derheid van de pensioenfondsen de indexatie volgend
jaar niet toepast. Bovendien zullen de fondsen volgend
jaar de premies op grote schaal verhogen. Die verhoging
is - afhankelijk van het bedrijf of de bedrijfstak - wel aan
een maximum gebonden.
Zijn de pensioenen in direct gevaar?
Het overslaan van de indexatie treft de gepensioneerden:
zij krijgen net zoveel pensioen als vorig jaar, terwijl de
prijzen wél zijn gestegen. Voor de werkenden geldt dat
hun pensioenopbouw achterblijft en dus hun toekomsti
ge pensioen zal achterlopen bij de stijgende prijzen. In
dien dat jaren achtereen zou gebeuren, zou er van het
pensioen weinig meer overblijven; door de inflatie kun je
met 100 euro nu immers veel meer kopen dan over pak
weg twintig of dertig jaar. Aan de andere kant zullen de
pensioenfondsen de overgeslagen indexatie weer gaan in
halen zodra het economisch beter gaat. Dat gebeurde ook
na de vorige crisis op de beurzen in 2001/2002.
En hoe nu verder?
Vooropgesteld: het Nederlandse pensioenstelsel is in ver
gelijking met andere landen zeer solide. De Nederland-
sche Bank heeft de pensioenfondsen die in de gevarenzo
ne zitten tot 1 april de tijd gegeven om een 'herstelplan'
in te dienen. Die periode van bezinning is volgens de toe
zichthouder nodig omdat het op dit moment ondoenlijk
is om langjarige prognoses te maken.
Ongetwijfeld wordt er hard ingegrepen, vooral door de in
dexatie over te slaan en premies te verhogen. Slagen pen
sioenfondsen er niet in om binnen drie jaar de dekking
te verhogen tot het wettelijk voorgeschreven minimum
van 105 procent, dan kan het zelfs gaan gebeuren dat pen
sioenaanspraken van de deelnemers in het fonds worden
verlaagd, in theorie zouden die zelfs helemaal kunnen ko
men te vervallen.
O Wat vindt het CPB van de huidige ontwikkeling?
De last wordt nu eerlijker verdeeld dan enkele jaren gele
den. Gepensioneerden moeten ook inleveren, waar voor
heen vooral alleen de premies voor werkenden werden
verhoogd. Dat stelt het CPB in een gisteren verschenen
rapport over de pensioenen in Nederland, waarin een
vergelijking wordt gemaakt met de vorige pensioencrisis
in 2001/02.
De pensioenen stijgen anno 2008 niet langer automa
tisch mee met de prijzen. Sinds enkele jaren gaan vrijwel
alle pensioenregelingen uit van het gemiddelde^in plaats
van het laatstverdiende loon. Loonstijgingen werken bij
'middelloon' minder sterk door in toekomstige pensioen
rechten. Volgens het CPB is dat positief. In het verleden
versterkten de premieverhogingen voor werkenden de
economische neergang, omdat zij minder geld overhiel
den voor bestedingen. Deze keer zullen de problemen in
de pensioensector de economie minder belasten.
