Vogels v
Je bin alleên hries hore
m* mm mm m m
A I - i'K
jU Dinsdag 25 november 2008 PZC
Beter één vogel in hand dan tien in de lucht
Wie kent de uitdrukking niet? Minder be
kend is de oorsprong ervan. Die is afkomsti;
uit de vogelarij. In onze taal zijn nog vee
meer uitdrukkingen aan het vangen van vo
gels ontleend. Je kunt ernaar fluiten, bijvoor
beeld. Ze hebben alle te maken met een eeu
wen geleden ingezette ambachtelijke activi
teiten. In het boek Beter één vogel in d
hand... wordt een overzicht gegeven van d
vogelvangst in verleden en heder
De eendenkooi bij Anna Jacobapolder: voorbestemd tot werelderfgoed?
foto Huibert Simons
Vogels vangen van
alle kanten belicht
Het boek gaat naast ganzenflap-
pen, vinkenbanen en eenden
kooien ook in op het zoeken
van kievitseieren, het vangen
van leeuweriken, houtsnippen
en kwartels.
Er wordt ook ingegaan op de
wetenschappelijke kant van
de vangactiviteiten; zo is gan-
zenflappen nuttig voor agra
risch natuurbeheer, de vogel
vangst reikt gegevens aan'die
van belang zijn voor bestrijding
van vogelgriep.
In een apart hoofdstuk wordt
de wetgeving en inpassing van
de vogelvangst belicht.
- Beter één vogel in de hand... Vo
gelvangst in ambacht en weten
schap. Redactie Lumeij, D. Jon
kers en J. Karelse. KNNV Uitgeve
rij, Zeist. Prijs 34,95 euro.
door Rinus Antonisse
Tegenwoordig mogen geen vogels
meer gevangen worden voor con
sumptie of de veren. Alleen op
houtduif, fazant en wilde eend is
jacht nog toegestaan. De ambachtelijke
vogelvangst bestaat nog wel. Niet meer
om de beesten op te eten, maar om ze
aan (wetenschappelijk) onderzoek te on
derwerpen. Het vangen - alleen met ver
gunning - berust nog altijd op eeuwen
oude technieken, die dikwijls van genera
tie op generatie zijn doorgegeven.
Mooie namén zijn ervoor bedacht. Zoals
het ganzenflappen, dat op een twaalftal
plekken in Nederland wordt beoefend.
Kees Polderdijk uit Nieuw en Sint-Joos-
land is er als enige in Zeeland mee bezig.
Hoewel het ganzenflappen al vanaf de
middeleeuwen plaats vindt, is het in de
Dikke van Dale niet te vinden. Polder
dijk omschrijft het als een vangmethode
waarbij wilde ganzen worden gevangen
met behulp van slagnetten en handtam
me lokganzen.
In het verleden waren het vooral vissers
en landarbeiders die zich ermee bezig
hielden. In de wintertijd vormden de
ganzen een welkome aanvulling op het
menu en om ze te ruilen tegen ander
voedsel. Tegenwoordig worden de gan
zen na onderzoek weer losgelaten. Het is
een alleen in Nederland uitgeoefend am
bacht - met een cultuurhistorische bete
kenis - dat op de tocht staat, waarschuwt
Polderdijk.
Het ganzenflappen is volgens hem bij uit
stek geschikt om onderzoek te doen naar
overwinterende ganzen, zoals kol- en
rietgans. De flappers werken nauw sa
men met wetenschappelijke instituten.
Om behoud veilig te stellen is een wette
lijke verankering van het ambacht ge
wenst, evenals een hogere vergoeding,
betoogt Polderdijk.
Een andere vangactiviteit is die van vin
ken. Dat gebeurt op speciaal aangelegde
vinkenbanen. Die bevinden zich van
ouds in de duinrand. In de Westhoek
van Schouwen ligt bij Westenschouwen
de enige vinkenbaan van Zeeland. Een
rechthoekig veldje van ongeveer 30 bij 5
meter (de druip-genaamd), waarop een
slagnet ligt. Vanuit een schuilhutje kan
de vinker zien of er vogels op het net zit.
De kunst is om op het juiste moment
het net dicht te trekken. De uitdrukking
'op het vinkentouw zitten' is eraan ont
leend. Met inbegrip van die op Schou
wen zijn er langs de Nederlandse kust
nog zes vinkenbanen in gebruik (met na
me tijdens de najaarstrek). De vogels
gaan niet meer in de pan, maar worden
gemeten, gewogen, geringd en weer los
gelaten.
De kooiker is speciaal gericht op het van
gen van eenden. Hij gebruikt een een
denkooi, waarvan er in Zeeland nog
vier zijn. Die bij Anna Jacobapolder, van
Het Zeeuwse Landschap, is de bekend
ste. De kooi is een waterplas met een bos
eromheen. Vanuit vier hoeken van de
plas lopen vangpijpen, uitmondend in
een vanghokje. Net als bij het ganzen
flappen worden lokeenden gebruikt en
een kooikerhondje om de eenden de
vangpijp in de sturen. Het kooibedrijfis
vooral een unieke Nederlandse activiteit.
Die zou erkend moeten worden als we
relderfgoed, vinden de boekschrijvers.
<0 V.
door Frans van der Heijden
Naebie dertig jaer gelee zaete me iedere dag
op mekaore's lippen. Die zes en twintig
huus in d'r schoolbankjes en ik vö de klasse
of achter m'n taefeltje. Eb een paer weken
gelee zaete me mee eêl de klasse, op een paer nae,
uutgebreid t'eten en trug te kieken op aol die jaeren,
sinds me in 1980 afscheid van mekaore genomen
aode.
Vee vergeet een mens bie 't ouwer oren. Mè van deze
klasse wist ik nog eêl goed, dat het nie m'n
makkelijkste jaer geweest ao. Di zaete vee drukke huus
in en ik moest nöha es op m'n poöt spele om ze een
bitje in 't gareêl t'ouwen. Ik dienke d'r noe mee een
hlimlach an trug, mè 't schient da'k toen gezeid ebbe,
da'k vö eên keer 't nie zö erreg vond da'k afscheid
moest neme van een zesde klasse.
Uutgerekend die klasse ao me uutgenödigd, mee nog
een meester, om bie uldere reünie het 'gezag' te
vertegenwoordigen. Nie te degelijk gekleed ebbe'ik
m'n aer nog es goed bie mekaore geveegd en bin'k nè
'de Griek' gehae, wi 't gezelschap d'n aeven deu zou
brienge.
Zou'k ze nog kenne? De meêste ao'k in jaeren nie mi
gezie en ik was blie, da'k een lieste mee naemen
gekregen ao. Noe nog naeme en gezicht bie mekaore
zoeke.J
Het is me nie tegengevalle. Op sommige moest ik even
studere, mè 'k bin d'r bie aol uutgekomme. Ohen en
aer spele bie dat herkennen een belangrieke rol, wan 't
waere natuurlijk noe volwassen mensen. Ze wiere dit
seizoen aol veertig jaer.
Di waere a een paer kaele koppen en eêl lange
voor-öden bie. 'Op essens groeit hin aer', wier d'r drek
gezeid. En ik vond 't beter dat mè te hloven dan
t'onderzoeken...!
Toch bluuft het prachtig ze wi trug te zien! Dat meisje,
dat a nöha es somber zat te kieken omda ze aoles drek
zö moeilijk vond, stapte noe zelfverzekerd uut een
fraaie 'slurpauto'. En die drukke joengers van toen
waere noe mannen hore, die d'n êlen aeven 'dudelijk
anwezig' waere.
Oe langer of ik 't gezelschap bekeek, oe meer ik
herkende van vroeger, of van uldere vader en moeder.
De gulle lach van dat meisje kloenk nog percies 't
zelfde. En dat kind, dat a nog wist dat er op d'r leste
rapport gestaen ao: 'Ziet alle vogeltjes vliegen', was
noe ook wi 'overal' en 'nerregens' mee d'r ohen.
En toen a'k nog een verhaaltje hieng vertelle, net as
vroeger 't leste alf ure van de vriedagmiddeg, aode
dezelfde personen moeite om d'r mond t'ouwen as
toen. 'k Ebbe 't haod over 'de tand van de tied' en ze
beperkte d'r eihen nie tot alleên luustere! Wan z'oade
't oogste woord en 't geluud wier per ure arder, de
verhalen sterker en de toengen losser. Mee dank an
'de Griek...'
De meiden, toen a hin mietjes, liete d'r eihen ook nie
onbetuugd. Ik moest bie sommige eêl goed kieke of
die blonde vrouwe van noe dat doenkere meisje uut
1980 was. Gelukkig ao'k de lieste mee naemen goed
bestudeerd!
D'n aeven was eigenlijk te kort en ik bin te weinig over
de meêste te weten gekomme, nieuwsgierigheid van
een ouwe man...! Mè k'ebbe wè genöte, di tussen die
giechelende meiden en nooit stil te kriehen joengers
van naebie dertig jaer gelee. En vö mien waere ze
opvallend mild: 'Meêster, je bin niks veranderd, je bin
alleên hries hore'..! Jae, jae, net of ik nooit mi in ouwe
fotoboeken kieke..!
Me ebbe nog een klassefoto gemaekt. Dat wier een
zootje ongeregeld! Tegen middernacht bin de oudjes
nè ruus gehae, een eêl leuke ervaeringe rieker.
Trugkieke in je leven kan de moeite waerd weze. Wie
volgt..?!
