23 reizen
Het ongerepte geheim Molise
rCÏ
W*
Molise is de kleinste Italiaanse regio, ingeklemd tussen de bergen van de Abruzzen en het laagland
van Apulië. De streek is onbekend, maar Eelco van der Linden ontdekte ongerepte natuur en
slaperig middeleeuws schoon.
Agnone Molise
Om te doen
reizen@wegener.nl
024-3650360
PZC
Zaterdag 15 november 2008
Agnone ligt boven
op een bergkam en
is het mooiste stad
je van de regio,
foto's Eelco van der
Linden
Natuur met geschiede
nis, dat is Molise. Van
af de hectische au
tostrada Rome-Napels
kom je via de afslag
San Vittore in het stadje Venafro,
dat als de toegangspoort van Moli
se geldt. Rust en het gevoel dat tijd
er minder toe doet, dringen zich
meteen op.
Majestueuze bergen als de 2.200
meter hoge Meta, waar je 's win
ters kunt skiën en 's zomers klim
men, domineren het landschap.
Verder oost- en noordwaarts, tot
aan de brede zandstranden van Ter-
moli, worden de bergkammen en
heuvels met daarop kastelen en
fraai gedrapeerde stadjes steeds lief
lijker en doet het landschap zelfs
Toscaans aan.
Agnone is zo'n pareltje. Het ligt 25
kilometerten noorden van de stad
Isernia op een 800 meter hoge
bergkam en telt talloze 'palazzi',
kerken en pleinen uit de middel
eeuwen en renaissance. Alles be
vindt zich in een formidabele staat
en harmonieert zo goed met de
omgeving, dat de Italiaanse
ANWB, de Touring Club, aan Ag
none de zeldzame 'oranje vlag'
heeft toegekend, een onderschei
ding voor stadjes in het binnen
land met een bijzonder hoge toeris
tische waarde. De vijfduizend in
woners van Agnone leven daar
weer naar, want op elk hoek wordt
gepoetst, geveegd en gesnoeid aan
de overal uitbundig bloeiende plan
ten. Trots is men er op de traditio
nele keuken - lam, schaap en aller
lei kazen - en op de rijke en eeu
wenoude traditie van koper- en ij
zerbewerkingen. De Pauselijke Gie
terij Marinella, bijna 1.000 jaar
oud, is nog steeds in bedrijf en ex
porteert klokken over de hele we
reld. Naast de fabriek bevindt zich
een museum, dat ook rondleidin
gen verzorgt. Pronkstuk van het
museum is een Nederlandse verta
ling uit 1664 van de Tintinnabulis
van Gerolamo Maggi, de 'bijbel'
voor de klokkengieters.
De sporen volgend van de Sannie-
ten - die hier in de vijfde eeuw
voor Christus leefden - stuit je na
nog geen 15 kilometer slingeren op
Pietra Abondante (letterlijk:-tame
lijk veel stenen). Het stadje heeft
zelf sporen van de Longobarden,
maar is beroemd vanwege de lager
gelegen Sannietische opgraving, de
belangrijkste in zijn soort. Er zijn
resten van tempels, winkels en een
amfitheater met 2.500 zitplaatsen
die het prachtige Trigno-dal als na
tuurlijke coulisse heeft. Jammer
dat de openingstijden niet altijd
even logisch zijn. Geldgebrek
noopt tot een vroege sluiting. Het
prettige van Molise is dat de afstan
den klein zijn en de verbindingen
goed. Er zijn maar twee grotere,
haaks op elkaar staande wegen, die
maken dat alles, inclusief de Adria-
tische kust en het schone zwemwa
ter, binnen een paar uur te berei
ken is. Na Agnone rijd ik in een
half uurtje naar de 'west-oost-ader'
Isernia-Benevento, die parallel
loopt aan het prachtige Matese-ge-
bergte, dat de grens vormt met de
regio Campania en de mooiste
meertjes en canyons van de Apen
nijnen herbergt.
Tegen de groene hellingen liggen
plaatsjes geplakt als Bojano, dat
kan dienen als start van een wan
del- of fietstocht over een van de
zogenaamde traturi (enkelvoud
tratturo). Over die soms 120 meter
brede en wel 2.000 jaar oude 'pa
den' trokken de herders met hun
kuddes bij de wisseling van de sei
zoenen. Overal in Molise staan
sinds kort borden met tratturo,
maar zelden is de beschrijving
voor een wandeltocht afdoende en
enige extra hulp is meestal nodig.
„Het staat allemaal nog in de kin
derschoenen, maar in potentie is
het een geweldige manier om Moli
se te leren kennen", zegt de Neder-
Jandse Christel Thoolen, die klein
schalig toerisme promoot in de re
gio. Het is nu mogelijk je aan te
sluiten bij een groep autochtonen
die de transumanza twee keer per
jaar te paard aflegt. „Een prachtige
tocht van vier dagen, die eindigt in
de Gargano in Apulië. Je kunt kie
zen voor het slapen onder de blote
hemel of voor een hotel, compleet
met het laten nabrengen van je
spullen", zegt Thoolen.
Vanaf Bojano is een fascinerend
stuk tratturo, deels met de fiets, af
te leggen naar de Romeinse stad
Saepinum, het onbetwiste hoogte
punt van de regio. De stad werd
pas na de Tweede Wereldoorlog
opgegraven, zonder de kleine boer
derijen, die deels met archeolo
gisch materiaal zijn gebouwd, te
vernietigen. Sommige zijn nog be
woond, andere fungeren als mu
seum. Ze vormen een uniek deel
van het archeologische park. Bo
ven de tribunes van het perfect ge
conserveerde theater staan ze in
een halve krans alsof dat ooit zo
door de Romeinse architecten was
bedoeld.
Saepinium gaat naadloos over in
ongerept groen, er zijn hier geen
omheiningen. Als de zon de hemel
rood kleurt en ik het rijk helemaal
alleen denk te hebben, duikt een
pasgetrouwd stel op, gevolgd door
een vier man sterke foto- en film
ploeg. Ze worden eindeloos vereeu
wigd in het theater en bij de oude
hoofdweg.
Dan, alsof het de gewoonste zaak
van de wereld is, voert een jonge
herder zijn enorme kudde koeien
het archeologische gebied in om te
grazen. „Dit doen we al eeuwen",
zegt hij als vanzelfsprekend. De
bruidegom oogt even ongemakke
lijk, maakt een opmerking over de
hoorns van de koeien - symbool
van overspel in Italië - maar laat
zich dan toch fotograferen met een
vervaarlijke stier op de achter
grond. Een waardige afsluiting van
een bezoek aan Molise.
SUB Molise is te bereiken via de au
tostrada A14, afslag Termoli, of
via de autostrada Rome-Napels,
afslag San Vittore. Vliegen op Ro
me en dan in de auto stappen, is
het snelst. Algemene info: Natio
naal Italiaans Verkeersbureau te
lefoon 0800-00482542 (gratis),
www.enit.it
infographiciBH
Reageren?
redactie.reizen@wegener.nl
Molise biedt ook landschappelijk
veel moois.
ITALIË
Molise
Rome
Termoli
Saepinum is
het hoogte
punt van
de regio.
Tips: Termoli, levendige kuststad, vooral bezocht door
Italianen. Het oude centrum is verpakt in een burcht
die sinds kort fraai is gerestaureerd. Overnachten in
Residenza Sveva, een hotel dat bestaat uit losse
kamers verspreid over de hele burcht.
Fiets- en wandeltochten: indien mogelijk via de oude
herdersroutes, de tratturi. In Ripabottoni, halverwege
hoofdstad Campobasso en Termoli, is dat mogelijk
vanuit B&B Art Breakfast (zie:
www.artandbreakfast.eu en
www.onderweegsinitalie.nl)
Voor transumanza te paard en andere reizen op maat
met Nederlandse hulp, zie: www.molise-viaggi.nl
