spectrum
De beer is los
'Er komen slechts werklozen
bij. Dat heeft zeker invloed
op het sociale leven hier'
PZC
Zaterdag 15 november 2008
12
STANDPLAATS
door
Remko Tanis
Weinig mensen zullen zó kun
nen zeggen hoeveel dagen
het nog is tot mei 2010. Ik
wel: 533 vanaf vandaag. En
met mij miljoenen anderen in Shanghai.
We zijn er niet trots op, er is gewoon geen
ontkomen aan. Op steeds meer plekken ïn
de stad tellen klokken af naar 1 mei 2010.
Die dag begint de Expo in Shanghai, de we
reldtentoonstelling waar vrijwel alle lan
den zich presenteren in zo raar mogelijk
vormgegeven paviljoens. Ook Nederland
staat er, met de 'Happy Street'.
Wat de Olympische Spelen dit jaar voor
China en Peking waren, de entree op het
wereldtoneel,, moet de Expo voor Shang
hai worden. Het evenement duurt liefst
zes maanden en zal de grootste wereldten
toonstelling worden sinds de eerste, van
Londen, in 1851.
Nog 533 dagen. Een vriend uit Peking had
me al gewaarschuwd. Hij is de afgelopen
twee jaar bedolven onder de nadeli
ge gevolgen van zo'n groots evene
ment in je stad. Hoe dichter de Spe
len naderden, hoe opdringeriger de
overheid in Peking werd met allerlei
regels. De wereld kijkt toe, dus geen
witte sokken aan, draag nette schoe
nen, niet schreeuwen... Iedere keer
als de vriend in Shanghai was, viel
hem op hoe de overheid hier men
sen veel meer hun gang liet gaan.
Dat dacht ik ook. Tot vanmorgen.
Toen ik uit de lift van mijn flat stap
te, keek ik tegen een nieuwe poster
aan, met elf olijk bedoelde tekeninge
tjes van alledaagse situaties. Rechts
boven lachten twee al even olijke, ge
tekende politieagenten me toe.
De tekst op de poster was in het Chinees,
maar ik wist genoeg: met nog 533 dagen te
gaan, is de beer los. Vanaf nu zal Shanghai
er alles aa'n doen de burgers in het gareel
te krijgen, zodat de stad en de inwoners er
op 1 mei 2010 piekfijn opstaan.
De Sire-campagne uit 2001 'De maat
schappij. Dat ben jij', maar dan op
z'n Chinees, wordt de komende an
derhalfjaar uitgestort over de 22 mil
joen inwoners van Shanghai. Een irri
tant Sire-spotje kun je nog wegzappen,
maar aan de propagandadrang van de Chi
nese overheid is niet te ontkomen.
Ik had net het idee-dat 'de Chinese maat
schappij, dat ben jij' na een jaar in Shang
hai eindelijk ook een beetje voor mij be
gon te gelden. Mensen keihard omver du
wen om de metro in of uit te komen: na
een aanvankelijke aarzeling beuk ik inmid
dels om het hardst met de Chinezen mee.
Een goede boer na een lekkere maaltijd of
al na een goede hap? Best prettig. Op de
fiets bij rood licht midden op het zebrapad
wachten, logisch! Dat voetgangers die wel
over mogen steken er dankzij mij en min
stens twintig andere fietsers en brommer
aars nauwelijks langs kunnen? Niet mijn
probleem. Standaard schreeuw ik in mijn
gsm, nodig of niet. En een goede rochel op
straat mikken? Ik doe het tegenwoordig ge
woon. Want de Chinese maatschappij, dat
ben ik inmiddels ook.
De Chinese
Een groot deel van de -sinterklaascadeaus komt ervandaan.
Complete fabrieken maken er het hele jaar niets anders dan
namaakkerstbomen en kerstversieringen. En containers vol
mp3-spelers, sokken en bestek gaan van hieruit de wereld over. De
Zuid-Chinese provincie Guangdong is dé werkplaats van de wereld.
Maar de motor hapert. „Het wordt nooit meer zo goed als het was."
door Remko Tanis
Zover het oog reikt: fabrieken.
Tienduizenden anonieme ge
bouwen, gevels bedekt met
rechthoekige badkamertegels
in wit, blauw, groen en roze.
De regio tussen de Zuid-Chinese miljoe
nensteden Shenzhen, Dongguan en Guang
zhou staat er vol mee. Op sommige gevels
staan namen. Onbekende, zoals Lai Kong
Shoewear, Onbo Electronics en Top Goal
Sports. Hun producten zijn veel bekender
en te koop in Nederlandse winkels: strijk
ijzers, speelgoedpoppen en sportschoenen.
„Dit is de enige plek in deze regio waar ze
nog goede zaken doen", zegt taxichauffeur
Meng Xin Ji. In de rest van Zuid-China is
het crisis. De wereldwijde economische
malaise duwde duizenden fabrieken over
de rand van de afgrond. Massa's fabrieksar
beiders raakten in de afgelopen maanden
hun baan kwijt, velen zullen nog volgen.
In de stad Shenzhen is in een oogopslag
duidelijk dat het foute boel is. Daar schit
tert het 228 meter hoge Golden Business
Center in de zon. De toren is nog maar
vier jaar oud, gebouwd in een tijd dat er
Peking
CHINA
Dongguan
r
Hongkong
geen einde leek te komen aan de explosie
ve groei van China's economie. Van top
tot teen is het letterlijk alles goud wat er
blinkt aan de toren. Verderop staat nog
zo'n toren. Naamloos, grauw. Een beton
nen karkas van wat het volgende gouden
zakencentrum had moeten worden. Nu is
het een verlaten geraamte van zeker 100
meter hoog, in het hart van de stad. De
bouwplaats is afgesloten en verlaten.
China was van plan dit najaar groots te vie
ren dat de economische opmars dertig jaar
geleden begon. In die tijd is het land veran
derd van in zichzelf gekeerde boerennatie
tot economische krachtpatser, die de we
reld bedelft onder goedkope producten.
De export was decennialang de motor»die
China de op drie na grootste economie ter
wereld bezorgde, na de V-S, Japan en Duits
land. Eenderde van die export komt uit
Guangdong. Via het aangrenzende Hong
kong investeerden westerse bedrijven in
fabrieken die tegen lage kosten muismat-
ten, telefoons en pennen maakten. Maar
dit jaar groeiden de kosten snel, onder
meer door een nieuwe arbeidswet. Die is
bedoeld om de leefomstandigheden van
de tientallen miljoenen fabrieksarbeiders
te verbeteren. De loonkosten zijn sinds
dien met soms wel 30 procent gestegen.
De fabrieken kwamen verder in de proble
men door de duurdere grondstoffen. „Ter
wijl onze kosten 60 procent stegen, willen
kopers uit het westen gemiddeld maar
10 procent meer betalen", zegt Wang Zhi-
guang van de Vereniging van Speelgoedfa
brieken in Dongguan, de 'speelgoedhoofd
stad van de wereld'. De economische crisis
die erbovenop kwam, zorgde voor het in
storten van de vraag uit met name Europa
en de VS, waar de meeste export heengaat.
De gevolgen zijn fors. In vier weken tijd
onder meer failliet verklaard: speelgoedfa
briek Smart Union, 7.000 man op straat;
Bailingda Electronics, 1.500 man ontsla
gen; Chong Yik Toys en Kong Sing Electro
nics, bij beide 900 werknemers eruit.
Dertig bedrijven die aan de Chinese beurs
genoteerd stonden, bestaan niet meer. En
er zijn tientallen kleinere fabriekjes die
ook failliet gaan en honderden arbeiders
de straat op sturen. „Van de 3.800 speel
goedfabrieken in Dongguan alleen al zul
len er de komende jaren hooguit 2.000
overleven", voorspelt Wang Zhiguang.
De Chinese overheid noemt zulke getallen
overdreven, maar uit Hongkong komen
nog veel dramatischer cijfers. Daar zit het
gros van de eigenaren van de fabrieken in
Zuid-China. Analisten vrezen dat alleen al
het komende halfjaar 9.000 fabrieken in
Guangdong over de kop zullen gaan, wat
betekent dat nog eens 2,7 miljoen mensen
hun baan verliezen.
Aan de poort van de Aiqi-fabriek in Dong
guan is het makkelijker de getallen uit
Hongkong serieus te nemen dan die van
de Chinese overheid. De paar honderd
werknemers van de fabriek maakten tot
voor kort auto-onderdelen voor Mazda.
Nu heerst er complete stilte. Voor de verze
gelde hoofdingang zitten op blauwe plastic
krukjes vier mannen. Ze roken verveeld
een peuk. „We bewaken de fabriek op last
van de rechtbank", zegt de oudste van de
vier. „De fabrieksbaas heeft een schuld van
3 miljoen yuan (ruim 300.000 euro) in ach
terstallig loon. De arbeiders zijn ontslagen.
Ze hebben nog even geprotesteerd, maar
de meesten zijn inmiddels naar hun fami
lie gegaan in andere provincies."
Deze week kondigde de Chinese overheid
aan ruim 400 miljard euro te investeren in
de bouw van nieuwe wegen, huizen en
spoorlijnen. Daarmee hoopt Peking de
klappen van de wereldwijde crisis op te
vangen en de groei van de eigen economie
door te laten zetten. En vooral: de hon
derdduizenden nieuwe werklozen weer
aan werk te helpen. Maar de bouwprojec
ten zullen de Chinezen die hun baan in de
fabrieken verloren slechts tijdelijk aan het
