In de huid van de beul
Mijnenveld van liefde
Eva kiest leven, liefde en dood
BOEKEN KORT
PZC Donderdag 13 november 2008 19
Kluun (Tilburg,
i964) veroverde in 2003 het gro
te publiek met zijn roman
Komt een vrouw bij de dokter,
een kruising tussen een tranen
trekker en een cynisch boek
over vreemdgaan. Eigenwijs,
brutaal, grof en lomp, zijn de
steekwoorden. In Klunen, zijn
verzamelde columns, blijft Ray
mond van de Klundert dezelf
de ondeugende, soms invoelen
de en dan weer platte man. Is
het een pose of is hij echt? Zijn
stukjes zijn soms tenenkrom
mend banaal, maar vaak ook
grappig en herkenbaar. De kor
te baan van de column past
Kluun beter dan de roman.
Q Kluun - Klunen, Podium, 16 euro.
iORM'ONEN Niels Hulzenboom
is een gewone man. Niks mis
mee. Goed huwelijk, prettige
baan, het is hem allemaal aan
komen waaien. Maar als een
nieuwe, jonge assistente zijn
hormonen op hol laat slaan, be
gint de grond onder zijn be
staan te schuiven. Een noodlot
tig ongeluk is de ouverture van
een verhaal dat steeds meer uit
de hand loopt. Weerzin is een
echte Appel, waarin de grens
per ongeluk en opzettelijk heel
vaag blijft. Alleen verrast deze
roman niet echt. En pas na een
echte moord, wordt het verhaal
spannender.
Q René Appel - Weerzin.
Anthos, 19,95 euro.
NAAM Jack is 24 en heeft meer
dan de helft van zijn leven in
jeugdgevangenissen gezeten.
Onder een andere naam pro
beert hij na zijn vrijlating een
nieuw leven te beginnen. Maar
dat kan alleen als niemand ach
ter zijn echte naam komt. Bui
ten zijn maatschappelijk wer
ker mag niemand weten wie
hij is. Soms kan Jack zijn agres
sie nauwelijks de baas. En de
buitenwereld maakt het hem
niet gemakkelijk. Jongen A., het
aangrijpende debuut van de
Britse Jonathan Trigell (1974) is
al verfilmd. De film komt in Ne
derland ongeveer gelijk met het
boek uit.
Q Jonathan Trigell - Jongen A.
Aiantus, 18,95 euro.
Menno Haaijman
De Maskilim.
Prometheus 19,95 euro
door Mieske van Eek
Joden worden steeds op-
nieuw bedreigd. Het lijkt
erop dat de geschiedenis
zich moet herhalen tot
het einde der tijden. De Ne
derlandse schrijver Menno
Haaijman liet zich door dit ge
geven inspireren voor zijn
thriller De Maskilim. Leden
van deze joodse sekte noe
men zich 'de wijzen', 'de intel-
ligenten'. Zij verkondigen in
deze roman dat 'het einde
der tijden' nabij is en ver
wachten een nieuwe Holo
caust.
Als hoofdpersoon koos Haaij
man een orthodoxe jood die
heel zijn leven heeft gewijd
aan het bestuderen van de
leer van het einde der tijden.
Verdiept als hij is in zijn stu
die, verwaarloost deze Jacob
Klein zijn persoonlijk leven
en raakt hij in de greep van
het noodlot. Hij belandt in de
gevangenis wegens seks met
een minderjarige en viervou
dige moord. Dertig jaar later
haalt een vrouw hem op. Hij
is nodig om het joodse volk
te redden. Maar tijdens zijn
zoektocht raakt de 68-jarige
geleerde steeds meer persoon
lijk betrokken. Als kind is
Klein geadopteerd en hij her
innert zich niet veel van zijn
verleden. Maar zijn geheugen
herstelt zich en hij begint na
te denken over zichzelf en
zijn gevoelens. Hij wordt zo
waar voor het eerst verliefd.
De Maskilim begint geestig en
scherpzinnig, maar Haaijman
houdt dit niveau niet vast.
Zijn roman zwalkt tussen in
gewikkelde uiteenzettingen
over de joodse leer en een
avontuurlijk jongensboek en
mondt uit in een sentimen
teel liefdesverhaal. En 562
bladzijden is te lang om in dit
geval de spanning er in te
houden.
Cioconda Belli
Oneindigheid in een
handpalm.
Vertaling
Dick Bioemraad.
De Geus 18,90 euro
door Mieske van Eek
Talloze scheppingsverha
len zijn er, maar ze ver
tonen opvallende over
eenkomsten. De Nicaraguaan
se schrijfster Gioconda Belli
(1948) liet zich voor haar ver
werking van de schepping in
spireren door een apocriefe
Bijbeltekst over het leven van
Adam en Eva. Een tekst die
het niet gehaald heeft in de
Bijbel zoals wij die kennen.
Daar wordt hun verhaal in
slechts veertig verzen gedaan.
Belli, die zelf niet gelovig is,
maakte een eigen versie van
het verhaal van Adam en Eva
en hun kinderen. Zij verplaat
ste zich daarbij goed in de
psychologie van de mens, die
zichzelf net heeft ontdekt en
zich moet zien te verhouden
tot de rest van de schepping.
In het begin zijn Adam en
Eva argeloos. Tot Eva wil we
ten en zich voor de keuze ge
plaatst ziet tussen kennis en
eeuwigheid. De slang ont
popt zich bij Belli meer als
raadgeefster dan als verleid
ster. Eva voelt dat het de be
doeling is van de schepper, in
het verhaal Elokim genoemd,
dat de mens weet. Zij maakt
de keus voor vrijheid en ken
nis en haalt Adam over haar
te volgen. De schepper ver
drijft hen uit het Paradijs, ze
worden sterfelijke wezens,
die honger en pijn kunnen lij
den maar ook liefhebben.
En hier raakt Belli aan de zin
van het leven. Als Adam en
Eva in het Paradijs waren ge
bleven, hadden hun dagen
zich in eindeloze saaiheid aan
eengeregen. Zij waren dan on
sterfelijk gebleven. Ze hadden
zich dan niet hoeven voort
planten, maar hadden ook de
liefde niet gekend. Een wijs
boek over leven en dood, lief
de en haat en over schuld en
straf.
De Tweede Wereldoorlog, verteld
vanuit het perspectief van een dader.
De Franse schrijver Jonathan Littell
beschrijft het weergaloos in De
Weiwillenden.
door Patrick Wiercx
Frères humains, mensenbroeders, laat
me u vertellen hoe het is gegaan'. Met
die openingszin laat Jonathan Littell in
de roman De Welwillenden dr. Max Aue,
een Duitse SS-ofïicier, zijn relaas vertellen. Lit-
tells boek verscheen twee jaar geleden in Frank
rijk en was daar een regelrechte topper met
een oplage van ruim een miljoen exemplaren.
De Nederlandse uitgave is sinds kort op de
markt. Littell is de zoon van de Amerikaanse
thrillerschrijver Robert Littell en een Franse
moeder. Hij is van joodse origine. Hij besteed
de vier jaar aan vooronderzoek en schreef zijn
boek in vier maanden tijd. Een imposante pres
tatie, de indrukwekkende productie telt in het
Franse origineel bijna duizend pagina's.
Als het verhaal begint, is de oorlog voorbij.
Aue is directeur van een kantwerkfabriek in
Noord-Frankrijk. Hij leidt een rustig leven en
is lid van de gezeten burgerij. In het boek kijkt
hij terug op zijn jongere jaren. Hij studeerde
rechten in een tijd dat de nazi's in opkomst wa
ren. Hij ging mee in het nazi-systeem en be
landde bij de SS. Vanaf dat moment begint zijn
uitvoerige, maar weergaloze verhaal.
De Welwillenden laat de andere kant zien van
de Tweede Wereldoorlog en de jodenvervol
ging, namelijk die van daders. De lezer belandt
in het leven van een nazi-beul.
Littell is nauwkeurig in zijn details. Hij be
schrijft met accuratesse het weer, de veldsla
gen, de kampen en de nazi-bureaucratie. Bij
aanvang zijn de Duitsers vol optimisme over
hun nieuwe orde. Geleidelijk volgt
de ommekeer en daarmee de twijfel
en uiteindelijk de totale vernietiging.
De ideologie wordt ontmanteld. De
aanhangers merken dat ze niets
meer dan moordenaars zijn. Ze zijn,
zoals Aue zegt, 'de donkere rivier
overgestoken'.
Bij elke kilometer die de Wehrmacht
op de Russen verovert, betreedt de
SS en dus ook Aue het veroverde ter
rein. Vrijwel bij elke stad en elk dorp
vindt een Aktion plaats: de joodse in-
Jonathan Littell schreef zijn indrukwekkende boek
in slechts vier maanden. foto PR
woners worden verzameld en doodgeschoten.
Er sterven meer joden bij dit soort acties in Po
len en Rusland dan in de concentratiekampen.
De resultaten worden nauwgezet bijgehouden
en doorgegeven aan Berlijn.
Aue heeft in Rusland de functie van waarne
mer, maar dat maakt hem niet minder schul
dig. Dat vindt hij zelf later ook. Want zonder
de waarnemers, de chauffeurs, de
wisselwachters, de administrateurs
en de boekhouders had iemand als
Hitier niets kunnen uitrichten. Aue
is een overtuigde nazi, die opklimt
tot de hoogste rangen van de SS en
zelfs mag toetreden tot de persoonlij
ke staf van Holocaustregisseur Hein-
rich Himmler. De liquidaties waarbij
hij aanwezig is, zijn in zijn ogen lou
ter technische gebeurtenissen.
Voor hem zijn joden untermen-
schen. Aue en zijn mannen maken
zich alleen maar druk om hun rantsoenen, de
luizen en het slechte weer. Voor Aue lijkt zijn
leven normaal. Als lezer weet je dat dat niet zo
is.
Gaandeweg het boek én de oorlog keren de
kansen en verergert de terreur. Aue heeft het
geluk, voor zover je dat van een romanfiguur
kan zeggen, dat hij de oorlog overleeft. Hij is
verbitterd en beschaamd over zijn daden, maar
heeft niet de illusie dat het anders had kunnen
gaan of dat een ander anders gereageerd zou
hebben onder de omstandigheden.
„Het werkelijke gevaar, vooral in onzekere tij
den", zegt hij, „dat zijn de gewone mensen die
samen een staat vormen. Het werkelijke gevaar
dat ben ik, dat bent u."
Jonathan Littell - De Welwillenden (Les Bienveil-
lantes). Vertaling Jeanne Holierhoek en Janneke
van der Meulen. De Arbeiderspers, 1200 pag-
na's. 39,95 euro (vanaf 5 januari 45 euro).