Ed van Thijn en het
kroonprinsenleed
spectrum 4
Oud-politicus Ed van
Thijn (74) heeft weer
een boek geschreven:
Kroonprinsenleed. Over
de moeizame opvolging
van politieke leiders in
binnen- en buitenland.
Ooit werd hij zelf
genoemd als
troonpretendent van de
vroegere PvdA-voorman
Joop den Uyl.
„Politieke leiders
hangen aan de
macht. Het zijn
net verslaafden."
PZC
Zaterdag 18 oktober 2008
door Marcel Wiegman
foto Ruud van Zwet/GPD
Als je een politicus wilt straf
fen...
„Maak je hem kroonprins,
ja, ja. Maar ik heb mijzelf
nooit zo gezien. Ik ben al
tijd voor mijn eigen ambi
tie uitgesneld. Ik ben nooit zo overtuigd ge
weest van mijn eigen kunnen, zeker niet
toen ik nog jong was."
Waarom dan toch het-thema 'opvolging' voor
uw nieuwe boek?
„Ik wilde een thriller schrijven. Er wordt
veel geschreven over leiderschap, maar
nooit over de wisseling daarvan. Dat vond
ik intrigerend. Toen ik me inlas, stuitte ik
op het verhaal van de opkomst en onder
gang van Ségolène Royal. Een vrouw die bij
het ontbijt tegen haar man, de gedoodverf
de nieuwe leider van de Franse socialisten,
Francois Hollande, zei: 'Fleb je de opiniepei
lingen gezien? Ik denk dat ik het maar ga
doen.' Fantastisch! Fictie kan niet tegen de
werkelijkheid op."
Uw stelling: geen leider is in staat normaal af
scheid te nemen.
„Dat begon al bij Mozes. Politieke leiders
hangen aan de macht. Het zijn net verslaaf
den. Mensen met macht leven in een roes.
Ik maakte dat zelf mee als informateur bij
de kabinetsformatie van 1977. Ik onderhan
delde dat het een lieve lust was, maar ver
loor ondertussen mijn gevoel voor de reali
teit. ]e ziet ook dat lang zittende leiders para
noïde worden. Ze zien achter elke boom
een potentiële opvolger staan."
Vroeg of laat staat die er ook.
„Een paleisrevolutie kan zich in één etmaal
voltrekken. Kijk in Engeland naar Margaret
Thatcher, de IJzeren Dame. Die vrouw was
onaantastbaar, ver boven iedereen verhe
ven. Binnen 24 uur was ze weg. De opge
kropte woede van de mensen die ze al die ja
ren kort had gehouden, kwam er opeens
uit. Als het gebeurt, gebeurt het in één klap.
Zo zal het straks ook gaan met Gordon
Brown. Let op mijn woorden."
Welke tegenspartelende leider in Nederland
richtte de meeste schade aan voor zijn partij?
„Ruud Lubbers. Zonder enige twijfel. Hij
had zelf Elco Brinkman uitgekozen als zijn
opvolger, maar liet hem keihard vallen toen
Brinkman ongeduldig werd en Lubbers
vroegtijdig voor de voeten begon te lopen.
Het heeft het CDA jaren gekost daar weer
bovenop te komen.
„Iedere opvolger staat voor de vraag: in hoe
verre kan ik mij afzetten tegen mijn voor
ganger? Als je je niet afzet, ben je een
'kloonprins', een kleurloze figuur, zoals
John Major. Of kijk naar Hillary Clinton,
die zich presenteerde als onderdeel van de
BV Clinton en zodoende geen enkel weer
woord had op de simpele leus 'Change' van
tegenstander Barack Obama. „Ie kunt ook a
la Nicolas Sarkozy of Tony Blair de beuk er
in gooien. De één gooide zijn voorganger
Jacques Chirac op de schroothoop, de ander
maakte korte metten met het oude Labour.
Dat brengt risico's met zich mee. Brinkman
sprak van een waterscheiding en liep vervol
gens tegen Lubbers op."
Het komt mij voor dat Joop den Uyl er ook een
stevige puinhoop van heeft gemaakt.
„Hij wachtte zes jaar op Wim Kok en toen
die eindelijk beschikbaar was, had hij het
vast niet erg gevonden als Kok toch maar
burgemeester van Groningen was gewor
den. Joop bleef ook na zijn terugtreden in
de Kamer zitten, net als Helmut Kohl, die
na al die jaren plaats nam op de tweede rij
van de Bondsdag. Jan Marijnissen gaven ze
een fluitje toen hij terugtrad. Kan hij vanuit
zijn Kamerbankje meefluiten naar Agnes
Kant. Het is het verhaal van de olifanten en
hun lichaamstaal. 1-Iet ondermijnt, hoe dan
ook. Ik wil zelf geen olifant worden. Daar
om schrijf ik ook niet over de huidige gene
ratie politici. Als politicus kun je aftreden,
als oud-politicus kun je geen kant op. Behal
ve af en toe wijselijk je mond houden."
Hoe schadelijk was Hans Wiegel?
„De WD had sinds Wiegel tien leiders en
allemaal hebben ze aan hem hun hoofd ge
stoten. Hij belichaamt de hang naar macht
en aandacht. Typerend vond ik een gesprek
tussen hem en Frits Bolkestein, jaren later
zijn opvolger. Wiegel verweet hem niet lei
der te zijn geworden, maar dat te hebben ge
daan zonder hem te consulteren. Waarop
Bolkestein zei: 'Who the heil...'"
Zijn er leiders die de opvolging wél goed heb
ben gedaan?
„Dries van Agt, want die wilde helemaal
geen leider zijn. Toen hij in 1977 gemene za
ken maakte met Wiegel, heeft hij nog vier
prominente CDA'ers gevraagd in zijn plaats
premier te worden. Hij was blij dat hij er
van af was. Zelfs tussen hem en zijn opvol
ger Lubbers waren de spanningen enorm.
De Bourgondiër tegenover de calvinist. In Is
raël werd Yitzhak Rabin vermoord. Mis
schien is dat wel de ideale manier om af
scheid te nemen."
Ed van Thijn - Kroonprinsenleed.
Uitgeverij Augustus, 18,90 euro.