Staatsbosbeheer onder vuur
spectrum 4
PZC
Zaterdag 11 oktober 2008
Het is een staat in een staat. Ik heb het ei
genlijk helemaal met ze gehad."
Staatsbosbeheer is een semi-overheidsin-
stelling, opgericht in 1899. Ongeveer 6 pro
cent van de totale Nederlandse grond is in
beheer van de organisatie. Tien jaar gele
den werd SBB een zelfstandig bestuursor
gaan (ZBO). Dat houdt in dat de natuurbe
heerder deels voor eigen inkomsten moet
zorgen, bijvoorbeeld door sponsoring en
verkoop van eigen gekapt hout. In de prak
tijk krijgt SBB het grootste deel van het
budget van het rijk (lees: ministerie van
LNV): ongeveer 85 miljoen euro van de
bijna 140 miljoen euro. Daarmee is iedere
Nederlander voor ongeveer 5 euro 'aan
deelhouder' van het groene nationale erf
goed. Het idee achter de verzelfstandiging
was dat de organisatie beter in staat zou
zijn natuurbeheer uit te voeren.
Daar wringt de schoen. Staatsbosbeheer
houdt zich te veel bezig met het maken
van beleid in plaats van met het beheer
van de 254.000 hectare natuur, wordt ook
in politieke kringen geoordeeld. Vlak voor
het zomerreces kreeg SBB een oorvijg in
een debat tussen de Tweede Kamer en na-
tuurminister Gerda Verburg. De politiek
baalt van het halsstarrige gedrag van SBB.
'Dat moet absoluut anders', klinkt het nu
dreigend uit Den Haag. CDA'er Mastwijk
laat er geen onduidelijkheid over bestaan.
„Staatsbosbeheer houdt zich niet bezig
met beleid. Dat doet de minister. Dat doen
wij. Dat doen de provincies en gemeenten.
Staatsbosbeheer voert uit. Klaar!"
Dat uitvoeren gebeurt niet overal even
goed. Sterker: soms vindt er volgens be
trokkenen helemaal geen onderhoud
plaats. Het gevolg: verwilderde gebieden
waar wandelen en recreëren niet meer
kan. De indruk bestaat te veel dat als de
grond in beheer is bij Staatsbosbeheer, dat
het dan wel goed komt, zegt ook Hilbrand
Sinnema. „Terwijl dat niet altijd zo is. Som
mige gebieden verruigen zo, dat mensen
daar niet meer van kunnen genieten."
Sinnema is voorzitter van LTO Noord en
zit geregeld met terreinbeherende organisa
ties om de tafel. Hij vindt een brede discus
sie over natuurbeheerders als SBB nodig.
„Er gaat jaarlijks veel gemeenschapsgeld
naar toe. De vraag is hoeveel greep je er
nog op hebt." Weinig, ondervindt zand-
winningbedrijf Zeldenrust in het Drentse
Gasselterveld. Het bedrijf wil een zandwin-
locatie uitbreiden en de vergunningen zijn
rond. Toch toog Staatsbosbeheer naar de
rechter. De regionale en landelijke politiek
eisten van minister Verburg dat ze SBB tot
Staatsbosbeheer trekt zich
volgens velen van niemand
iets aan en vult het landschap in
naar eigen plan. Die houding zet
kwaad bloed. Ook Tweede
Kamerleden bekritiseren de
arrogantie van de machtige
grootgrondbezitter.
door Bas van Sluis foto's Jan Zeeman
Staatsbosbeheer
1.007 mensen in dienst.
254.439 hectare grond in beheer (6 procent
van Nederlandse grond).
138,6 miljoen euro bedrijfsopbrengsten:
84,65 miljoen euro LNV-bijdragen, 45,5 mil
joen euro eigen omzet, waarvan de helft door
houtverkoop en 5,6 miljoen euro andere subsi
dies.
284.100 m3 houtoogst.
Eigen vermogen: 73,5 miljoen euro.
162 geregistreerde vrijwilligers.
1.685 archeologische monumenten in be
heer.
Tien natuuractiviteitencentra, 1,2 miljoen be
zoekers.
Bron: Jaarplan 2007 Staatsbosbeheer.
et beleid van
nieuwe natuur.
Daar valt niet
aan te tornen.
Het is ook be
ter dat u niet
meer naar bui-
ten treedt,
want dat levert alleen negatieve publiciteit
op."
Dat was het eerste dat leden van de Stich
ting Woudreus te horen kregen tijdens
een overleg met Staatsbosbeheer (SBB)
over de herinrichting van Nationale Par
ken het Drents Friese Wold en het Dwin-
gelderveld. SBB wil er naaldbomen kap
pen om 'nieuwe natuur' aan te leggen.
Stichting Woudreus, die ruim 9.000 hand
tekeningen ophaalde tegen de kap, protes
teert. De toon is gezet. Leden van
Woudreus bekruipt het gevoel dat ze
monddood worden gemaakt door SBB.
„Of je accepteert dit bosomvormingsbeleid
en probeert als belangengroep daarin mee
te draaien of je zegt er als actiegroep 'nee'
tegen. Dan ben je geen gesprekspartner
meer. Schandalig", zegt voorzitter Nico Vo-
gelzang.
Het lijkt exemplarisch voor de werkwijze
van de natuurbeheerder: actie- en belan
gengroepen worden uitgenodigd mee te
denken en te praten, maar die ruimte voor
inbreng is schijn. Actievoerder Jan Kits
Nieuwenkamp uit Vledderveen, gepensio
neerd rijksambtenaar: „Ze sturen mensen
met een dure brochure met een kluitje in
het riet. 'Het is zo, lieve mensen. Geloof
het nou maar, want wij zijn Staatsbosbe
heer. Wij weten het wel'. De arrogantie."
Het vernielen van een mooi landschap
door een groepje tekentafelbiologen, zegt
Nieuwenkamp, is te erg voor woorden.
„Het gebeurt in onze achtertuin en we heb
ben er niks over te zeggen."
SBB heeft volgens betrokkenen een macht
en omvang die burgers afschrikt. Veel men
sen deinzen terug als ze tegenover Staats
bosbeheer staan, zegt Tweede Kamerlid
Jan Mastwijk (CDA) uit Hoogeveen. Ande
ren bevestigen dat beeld. „Ze gedragen
zich als een arrogante grootgrondbezitter",
vindt WD-Kamerlid [anneke Snijder uit
Wagenborgen.
Diverse Kamerleden herinneren zich een
hoorzitting in maart in Den Haag met SBB-
directeur Chris Kalden. Snijder: „Het was
de arrogantie ten top. Die man deed alsof
er geen Eerste Kamer en Tweede Kamer
zijn. De houding alleen al van: wij bepalen
en wij weten wat goed is voor de natuur.
de orde zou roepen omdat het een demo
cratisch besluit aanvecht. Verburg gaf aan
niets te kunnen doen, omdat ook Staats
bosbeheer naar de rechter mag stappen.
De politiek noemt Verburgs optreden veel
te slap. „Elke keer dat Staatsbosbeheer
naast de pot pist, heeft Verburg een pro
bleem", zegt Mastwijk. „Zij blijft namelijk
verantwoordelijk." Ook de WD is hard.
„Dat het een staat binnen de staat is, moet
je als minister niet willen. Ze moet er bo
venop zitten." Dat dit bijna nooit gebeurt,
zou liggen aan de korte lijnen tussen het
ministerie en de top van Staatsbosbeheer.
Zo werkte de huidige directeur tot vorig
jaar nog als hoogste ambtenaar bij het mi
nisterie van LNV.
en ander punt van zorg is wie
SBB eigenlijk controleert. Het de
mocratisch gehalte lijkt volgens be-
trekkenen nul. SBB doet wat ze
wil, geen gemeente of provincie die een
vuist kan maken. LTO-Noord maakt zich
zorgen. „Er kan een simatie ontstaan dat
er in grote gebieden alleenheerschappij
komt. Dat moet je als maatschappij niet
willen", zegt Sinnema. Nico Vogelzang en
Jan Kits Nieuwenkamp vinden dat SBB
dingen doet die democratisch niet of
slecht controleerbaar zijn. Vogelzang:
„Win het vertrouwen terug door je te dur
ven verantwoorden richting gemeente
raad. Zoals met bestemmingsplannen."
Als een rode draad loopt vooral het slecht
communiceren van SBB door de organisa
tie. „Dat is gewoon heel slecht", zegt PvdA-
Kamerlid Lutz Jacobi. Veel plannen zijn
goed, maar worden amper uitgelegd aan
de burgers. Het beeld dat de SBB-top over
tuigd is van het eigen gelijk en dat mensen
dat moeten slikken, komt steeds bovendrij
ven. Mastwijk: „De communicatie is onge
lukkig. Een regiodirecteur die zegt dat hij
60.000 hectare bezit, begrijpt het niet."
Staatsbosbeheer, dat niet wil reageren op
het artikel, lijkt zich volgens deskundigen
de storm van kritiek aan te trekken. Zo wil
de SBB vaker in gesprek gaan met burgers.
Ook de politiek merkt dat de kritiek de na
tuurbeheerder niet in de koude kleren gaat
zitten. Toch is er nog veel te winnen en
fractiewoordvoerders houden een vinger
aan de pols, waarschuwen ze. Als begin
volgend jaar blijkt dat het nog steeds niet
goed is, volgen mogelijk hardere maatrege
len. Zoals het ontnemen van de zelfstandi
ge status van Staatsbosbeheer. „Want ken
nelijk kunnen ze de weelde van vrijheid
niet dragen", concludeert Jan Mastwijk.
De houding van Staatsbosbeheer inzake het
Drentse Rninerhns zet veel kwaad hlned
