'Het arsenaal aan beschikbare
maatregelen lijkt bijna uitgeput'
Het knettert op de effectenbeurzen, ook op
de Amsterdamse AEX. Waar ligt de bodem
van het moeras? Niemand lijkt het nog te
weten. „Hopelijk niet in de buurt van nul."
1 2 Zaterdag 11 oktober 2008 PZC
Beursvloer is net een ca
door Rik Elfrink
De crisis op de inter
nationale effecten
beurzen lijkt niet
te stoppen. Al we
ken is het vertrou
wen van beleggers
volledig zoek. De financiële wereld
is in paniek, banken zijn lamgesla
gen. Honderden miljarden zijn in
rook opgegaan. Virtueel geld welis
waar, maar wel geld op basis waar
van banken talloze financieringen
hebben verstrekt en waarop pen
sioenen en levensverzekeringen
zijn gebouwd. Ook is het geld op
basis waarvan bedrijven en consu
menten beslissingen nemen om te
investeren. Wie zich rijk waant,
koopt eerder een auto, om maar
een voorbeeld te noemen. De hele
economie wordt daarmee door de
effectenbeurzen beïnvloed.
Ook Nederland ontspringt de dans
niet. Het knettert op onze effecten
beurs. De belangrijkste Amsterdam
se beursindex, de AEX, dobberde
gisteren rond de 260 punten. In
een jaar tijd is daarmee ruim 50
procent van de waarde van aande
len verdampt: vorig jaar zomer
stond de index nog boven de 560
punten. Wie in 2000 een vermo
gen in aandelen belegde, zit hele
maal in zak en as. In de zomer van
dat jaar stond de AEX op 703 pun
ten. Wie destijds 100.000 euro in
aandelen stak, heeft nog maar
35.000 euro over.
Alle koerswinsten na 1996 zijn in
middels weg: De AEX staat weer
op waarden die in 1996 nog jui
chend werden begroet. Alleen rond
om de Amerikaanse inval in Irak
(maart 2003) was het koersniveau
nog iets lager. Hoe heeft het de laat
ste maand zo ver kunnen komen?
Waarom doet de beurs wat-ie doet?
Niemand lijkt het nog te weten.
Analist Corné van Zeijl van
SNS-Bank, die doorgaans zijn
woordje wel klaar heeft, weet het
ook niet meer. „Ergens ligt een bo
dem. Hopelijk niet in de buurt van
nul", stelt hij gekscherend vast. „Ik
kan nu wel zeggen dat we het diep
tepunt gehad hebben, maar voor
hetzelfde geld gaat er nog 10 pro
cent vanaf Er is hier en daar al spra
ke van paniek."
De beursvloer is een casino gewor
den waar het geld in het niets lijkt
te verdwijnen. Ieder bericht wordt
negatief uitgelegd. Miljardeninjec
ties van overheden of centrale ban
ken worden gezien als een bevesti
ging van het feit dat het slecht gaat.
Historisch gezien is blinde paniek
vaak nodig om een kentering te ver
oorzaken. Daarbij hoort een koers
val op een dag van meer dan 10 pro
cent. Lage koersen bij zo'n 'paniek
aanval' vormen voor beleggers een
psychologisch anker, weet ook Van
Zeijl. „Ze hebben dan een diepte
punt om op terug te kijken. Als je
steeds dieper zakt, is het afwachten
waar de bodem ligt. Bij een bodem
kun je weer vooruit."
Welke partijen zijn op dit moment
aan het verkópen? Een oud
(beurs)gezegde luidt immers dat je
moet stilzitten op het moment dat
je geschoren wordt. Volgens een an
der 'financieel spreekwoord' moe
ten juist geen vallende messen wor
den opgevangen. Met andere woor
den: is de stemming eenmaal echt
negatief dan is het beter weg te blij
ven van de aandelenhandel.
Particulieren zijn nu wel zenuwach
tig, maar zij doen hun stukken vol
gens banken niet massaal van de
hand.
Vooral de professionele partijen be
palen de toon op de effectenbeur
zen en doen hun stukken van de
hand. Wie die partijen zijn? Fonds
beheerders van pensioenfondsen
en vermogende beleggingsmaat
schappijen, ook wel institutionele
beleggers genoemd. Die laatste par
tijen konden tot voor kort belang
hebben bij een flinke koersdaling,
door eerst aandelen te verkopen
om ze later weer terug te kopen
(short naked). Deze beleggingsva
riant is in Nederland onlangs verbo
den. De koersdaling van nu lijkt
daarom vooral gevoed door twijfel
en gebrek aan vertrouwen. Kapitaal
krachtig geachte banken komen we
reldwijd in grote problemen en dur
ven elkaar geen geld te lenen. Een
recessie wordt door die financiële
krapte onvermijdelijk.
Dat de huidige crisis vooral door de
bankensector wordt veroorzaakt,
onderscheidt de ellende van eerde
re beursperikelen in 1987,1989 en
de periode tussen 2000 en 2003. In
1987 zorgde de plotseling sterk op
gelopen rente voor een kortstondi
ge paniekgolf en een beurskrach in
oktober van dat jaar.
De Amerikaanse beursindex Dow
Jones daalde op 19 oktober van dat
jaar ruim 20 procent. Anderhalf
jaar later was die daling alweer
goedgemaakt. In 1989 ontstond,
ook al in oktober, opnieuw paniek
die leidde tot een forse koerscorrec
tie. Daarna konden beleggers tot
2000 een fortuin verdienen. De in-
ternetzeepbel die in dat jaar uit el
kaar klapte, zorgde tot 2003 op-
In vond de ernstigste beurskrach in New York plaats, waar nu veel naar wordt verwezen.
De AEX-index bestond toen nog niet. De index werd in maart 1983 voor het eerst opgemaakt.
1928 1930 '35 1940 '45 1950 '55 1960 '65
door Cert van Harskamp
Na iedere maatregel krijgt het
vertrouwen weer een
knauw en gooien beleggers
hun aandelen in de uitver
koop. Wat helpt wel en valt
er nog iets te leren van de crises uit het
verleden?
Jan Luiten van Zanden, hoogleraar eco
nomische geschiedenis aan de Univer-
steit van Utrecht:
„Deze crisis vertoont veel gelijkenis met
de Grote Depressie van de jaren dertig.
Ook toen was er wantrouwen in het ban-
kensysteem. Dat is ook nu het probleem,
met als verschil dat de financiële wereld
nu echt mondiaal is. Ook verzuimden de
overheden in de jaren dertig om in te grij
pen, massawerkeloosheid en alle ellende
die daarbij hoort was het gevolg.
Gelukkig reageren overheden en centrale
banken nu allerter. Maar ik vrees wel dat
het arsenaal beschikbare maatregelen zo
wat uitgeput is. Overheden kunnen nog
verder gaan met de nationalisatie van
zwakke banken, maar dat veroorzaakt
scheve concurrentieverhoudingen. Daar
naast missen bedrijven die gedurende lan
ge tijd onder de paraplu van de staat
schuilen de prikkel om efficiënter te wer
ken. Ik denk dat deze crisis een heel erge
recessie teweeg kan brengen."
René Paas, voorzitter van vakcentrale
CNV:
„Ik ben erg onder de indruk van wat er
op ons afkomt. Een paar weken geleden
konden we ons toch niet voorstellen dat
de Nederlandse regering 20 miljard euro
in de financiële sector zou pompen, laat
staan dat er zoals Fortis een hele bank ge
nationaliseerd zou worden.
Hoe langer ik leef des te minder ik ge
loof in wondermiddelen. Het is erg zorge
lijk wat er gebeurt, maar als je om je
heen kijkt dan zie je dat het de reële eco
nomie maar beperkt raakt. Zo is er nog
steeds een tekort op de arbeidsmarkt. We
moeten ons dus ook geen depressie aan
praten. Als we dat doen, komt die depres
sie er ook. ledereen doet zijn uiterste
best om de gevolgen te beperken. Wij
hebben eerder deze week een akkoord ge
sloten met de werkgevers en het kabinet
tijdens het Najaarsoverleg over een ver
antwoorde ontwikkeling van de lonen.
Wouter Bos en Nout Wellink van De Ne-
derlandsche Bank treden adequaat op.
Als alle overheden op deze kordate ma
nier blijven reageren, denk ik dat het wel
weer goed komt."
Arnoud Boot, hoogleraar economie
aan de Universiteit van Amsterdam:
„Tijdens de depressie van de jaren dertig
grepen overheden in het geheel niet in.
De huidige malaise vergelijk ik dan ook
eerder met de Japanse crisis van midden
jaren negentig. De Japanners namen wel
maatregelen. Wat we daarvan kunnen le
ren is dat als de overheid ingrijpt in een
economische crisis, dat ze dan ook moet
doorpakken. Het noodfonds van Wouter
Bos van 20 miljard euro voor getroffen fi
nanciële instellingen - op voorwaarde dat
ze gezond zijn en het geld goed wordt be
steed - is een heel goede zet. Die maatre
gel verdient navolging omdat daarmee de
rotte appels, die deze crisis hebben ver
oorzaakt, vanzelf komen bovendrijven.
Ik denk dat de komende dagen veel wes
terse landen het voorbeeld van Neder
land en Groot-Brittannië zullen volgen."
Een beurshandelaar op de vloer van Euronext Amsterdan
