Veiligheid in ziekenhuizen
;ijn te veel eilandjes'
'Er
1 4 Zaterdag 4 oktober 2008 PZC
Oog
voor dc
•yr=r -----
patiënt
II
Nederlanders waanden zich
veilig in ziekenhuizen, maar
dat blinde vertrouwen is
door een reeks incidenten
flink aan erosie onderhevig.
Toch bezweren kenners: we
zijn op de goede weg.
door Joost de Poel
en Joep Trommelen
Er gaat bijna geen
week voorbij zon
der onheilspellen
de berichten over
onverantwoorde ri
sico's die zijn geno
men met het leven
van ziekenhuispa
tiënten. Maar juist die aanhouden
de reeks incidenten is volgens de
Inspectie voor de Gezondheids
zorg (IGZ) het overtuigende be
wijs dat hospitalen zich 'midden
in een cultuuromslag bevinden'.
Er valt nog een wereld te winnen
en het verbeteren van veiligheid
gaat te traag, maar de weg naar ver
beteringen is onmiskenbaar inge
zet, zegt hoofdinspecteur Schelle-
kens.
„Het is mijn overtuiging dat er
niet méér incidenten plaatsvin
den. Er komt meer aan de opper
vlakte omdat men nadrukkelijker
met veiligheid bezig is. De sector
is goedwillend."
Herre Kingma, voorzitter van de
Raad van Bestuur van de zieken-
huisgroep Medisch Spectrum
T\vente: „Maar het mag allemaal
best wat sneller."
Hij verwacht veel van de techniek
en schat dat als de ziekenhuizen 10
procent van de oudere apparatuur
zouden vervangen, ze een stuk vei
liger zouden worden. „Ik zeg niet
dat die apparaten onveilig zijn,
maar nieuwe techniek betekent nu
eenmaal meestal grotere veilig
heid. Dat zou wel betekenen dat je
van de 5 miljard euro aan appara
tuur in de ziekenhuizen minstens
voor een half miljard moet vervan
gen." Het gaat volgens hem om
wat je een 'aanvaardbaar risico'
noemt. „Dit vereist veel bestuurlij
ke wijsheid, want de financiën
staan in de ziekenhuizen onder
druk. Er zijn natuurlijk meer ver
langlijstjes. Maar we moeten wel
voor ogen houden dat veiligheid,
efficiency en betere zorg vaak
hand in hand gaan. Een investe
ring is meestal een investering in
deze drie dingen tegelijk."
Essentieel in de cultuuromslag die
de IGZ ziet, is het landelijk Veilig
heidsprogramma 'Voorkom scha
de, werk veilig in de Nederlandse
ziekenhuizen', dat ruim een jaar te
rug het licht zag. Binnen vijfjaar
moet het aantal vermijdbare inci
denten zijn gehalveerd, net als het
aantal doden, zo'n 1.735 per jaar.
Vanaf deze maand onderzoekt de
IGZ of ziekenhuizen op schema
liggen. Zo niet, dan wordt drang
en later dwang niet geschuwd.
Schellekens: „Alleen dat plan
maakt al dat veel meer mensen in
de sector een risicobril hebben op
gezet. Het besef groeit wat er mis
kan gaan."
Schellekens juicht het toe dat
calamiteiten in de pers worden uit
gemeten. „Vervelend voor het zie
kenhuis, maar Raden van Bestuur
schrikken zich een hoedje."
Want op dat niveau valt volgens
hem veel winst te behalen. „De
verschillen tussen besturen baren
ons zorgen. Veiligheid moet op de
werkvloer worden doorgevoerd.
Maar er moet wel 'teruggerappor-
teerd' worden aan het bestuur. We
zien nog te veel raden die daar he
lemaal niet om vragen en de werk
vloer aan zijn lot overlaten."
Voordat een piloot zijn toe
stel op laat stijgen, door
loopt hij iedere keer de
zelfde checklist. „Totdat
alle knopjes goed staan en lampjes
groen zijn. Zo zouden ziekenhui
zen ook moeten werken," zegt
Herre Kingma. Als Inspecteur-Ge
neraal Gezondheidszorg (van
2000 tot en met 2006) zette hij de
veiligheid van patiënten hoog op
zijn agenda.
De ziekenhuizen doen hun best,
zegt ook Lisette Schoonhoven van
IQ_Healthcare, een onderzoeks- en
onderwijsinsituut verbonden aan
het Radboudziekenhuis in Nijme
gen. „Vroeger keek men naar wie
die foute zak bloed had opgehan
gen. Nu gaat het om de hele zie
kenhuisorganisatie. Waar is het
fout gegaan? Hoe kunnen we de
organisatie zó verbeteren dat het
niet meer gebeurt?"
Incidenten verdwijnen minder in
de doofpot, stelt ze. „Als je naar
buiten treedt, kunnen ook ande
ren ervan leren. De vuile was
komt ooit toch buiten te hangen.
Dan kun je als ziekenhuis beter de
regie zelf in handen houden."
Uit eerder Amerikaans onderzoek
bleek dat slechts 2 procent van de
fouten wordt gemeld. Hub Wol-
lersheim, onderwijscoördinator
van ICTHealthcare, weet zeker dat
het inmiddels een stuk beter gaat.
In sommige ziekenhuizen is het
aantal meldingen door eigen perso
neel al vertienvoudigd.
Wollersheim: „De samenleving be
taalt jaarlijks 167 miljoen aan 'her-
stelkosten' na medische fouten. Na
een incident liggen mensen zo'n
twee dagen langer in een zieken
huis. Maar sommigen belanden
ook in de WAO. Er is dus heel veel
te verdienen."
Ondanks het toegeno
men veiligheidsbesef in
ziekenhuizen neemt
volgens veiligheidsdes
kundige Bas de Mol het aantal be
dreigingen voor ziekenhuizen toe.
De hoogleraar biomedische tech
nologie en hartchirurg pleit voor
passende schaalvergroting.
„Veel ziekenhuizen zijn in een fase
beland van oude gebouwen. Ter
wijl er veel geld wordt uitgegeven
aan managers, verpietert de infra
structuur. De politiek speelt hier
bij ook een rol. Als je als overheid
overal ziekenhuizen open wilt
houden, gaat dat op termijn ook
ten koste van de gebouwen. Ver
snippering van activiteiten maakt
het onveiliger. Minister Klink zegt
dat marktwerking goed is, want je
moet meer rekening houden met
je klanten, maar je moet die zorg
dan wel goed 'inkleden'. Daarom:
passende schaalvergroting. Ik ga
niet uit van ambities van provin
cies of bestuurders, maar ik ga uit
van de beste zorg. Het is beter
voor de kwaliteit, de financiën én
de veiligheid om kostbare kennis
en apparatuur meer te concentre
ren. Er zijn nu te veel eilandjes.
Als er pakweg 35 dottercentra zijn,
is dat leuk voor de cardiologen,
maar dan zijn we toch echt de weg
kwijt. De patiënt wordt voor de
gek gehouden door te beweren dat
je overal voor alles terecht moet
kunnen. Waarom is dat nodig?"
Volgens De Mol is er veel goedwil
lendheid in de zorg. „Ziekenhui
zen worden geconfronteerd met
een hele lijst extra eisen en dus uit
dagingen. Extra controle met trans
parante criteria is een goede stap.
Veel ziekenhuizen weten wel wan
neer er iets mis is, maar doen daar
nog te weinig mee. En als het mis
gaat, wijzen velen naar al die ma-
nagementlagen die zijn ontstaan.
Bestuurders zijn verantwoordelijk,
maar ik wil verder gaan. Veel spe
cialisten en andere artsen laten
zich inhuren. Dan ontbreekt soms
het commitment met een zieken
huis en mogelijk ook de reden om
te klagen als er iets niet in orde is."
