nuttig of handige
bewaarplaats?
'Niet bedoeld om op te bergen'
Jaarlijks wordt in ons
land de isoleercel
18.000 keer gebruikt.
Projecten om het aan
tal separaties te ver
minderen hebben
mondjesmaat succes,
maar personeelstekor
ten gooien roet in het
eten. „De isoleercel
wordt te vaak ge
bruikt als handige op
bergplaats."
1 2 Vrijdag 3 oktober 2008 PZC
door Harry Havekes en Niek Opten
foto Sander Nieuwenhuys/ANP
Er is veel mis in instel
lingen voor geeste
lijke gezondheids
zorg. Een inventari
satie leert dat de ge
beurtenis in SPDC
Oost in Amsterdam,
waar een man begin vorige maand
stierfin een isoleercel, geen inci
dent is. „Ik ben hier van geschrok
ken", zegt Femke Welles van de
stichting Patiëntvertrouwensperso
nen in de zorg (PVP) die het on
derzoek heeft uitgevoerd.
In ons land zijn vijftig vertrou
wenspersonen actief binnen de
geestelijke gezondheidszorg (ggz).
Tien van hen signaleren misstan
den zoals die zich in de inmiddels
gesloten Amsterdamse kliniek heb
ben voorgedaan. Enkele patiënten
zitten of hebben jaren in gedwon
gen afzondering gezeten. Daar
naast kampen veel afdelingen met
personeelstekorten en vervuiling.
Ook signaleren de vertrouwensper
sonen een toename van dwangme-
dicatie. Uit de inventarisatie van
de PVP blijkt dat in de afgelopen
weken twee mensen in de sepa-
reercel zijn overleden, zonder dat
dit in het nieuws kwam.
Gisteren kondigde minister Ab
Klink van Volksgezondheid aan
dat in isoleercellen permanent ca
meratoezicht komt. De Inspectie
voor de Gezondheidszorg (IGZ)
gaat dit handhaven en boetes uit
delen aan instellingen die in gebre
ke blijven.
De belangrijkste oorzaak van de
misstanden is volgens Welles per
soneelstekort. „De isoleercel wordt
te vaak gebruikt als handige op
bergplaats, zodat het personeel
even geen omkijken heeft naar die
persoon. Zo zat een patiënt drie
weken in afzondering omdat de
psychiater met vakantie was. Maar
dat is een foute gedachte. Iemand
in separatie vraagt ook veel aan
dacht."
In de geestelijke gezondheidszorg
zijn 70.000 mensen werkzaam.
Van alle vacatures is 20 procent
moeilijk in te vullen, blijkt uit cij
fers van koepelorganisatie GGZ Ne
derland. De verwachting is dat het
tekort in de nabije toekomst groter
wordt.
Er zijn volgens Welles goede alter
natieven voor de gedwongen sepa
ratie. „Door een patiënt goed in de
gaten te houden, kun je soms voor
af ingrijpen. Met een wandeling
kun je dan voorkomen dat iemand
de isoleercel in moet." Ook eenper-
soonsverblijven, prikkelarme ruim
tes en andere vertrekken waar ie
mand even tot zich zelf kan ko
men zonder opsluiting, hebben
volgens haar effect.
„Een ander alternatief is het snel
ler toepassen van gedwongen me
dicatie, maar daar kleven ook nade
len aan. Uit eigen onderzoek blijkt
dat een meerderheid van de pa
tiënten tegen dwangmedicatie is.
Dergelijke medicijnen hebben
vaak bijwerkingen, het werkt lang
door." Instellingen zouden na af
loop hun dwangtoepassing moe
ten evalueren met de patiënt,
vindt ze. „Zo wordt duidelijk waar
de patiënt het meeste baat bij
heeft."
Voorzitter Marleen Barth van
GGZ Nederland is niet verbaasd
over de bevindingen van de ver
trouwenspersonen. „Ik wil het on
derzoek niet wegwuiven, maar
wie in deze sector incidenten
zoekt, zal ze vinden." Ze is blij dat
de bevindingen van de PVP bij
een lopend onderzoek van de in
spectie wordt betrokken, 'zodat
een objectief beeld ontstaat'.
De gezondheidsinspectie is bezig
met onderzoek onder 39 instellin
gen in de ggz naar separaties. De
gesloten kliniek in Amsterdam
komt daarbij als slechtste uit de
bus, schreef minister Ab Klink van
Volksgezondheid deze week aan
de Tweede Kamer. Een 'zeer be
perkt aantal' scoort onvoldoende
op 'een aantal kwaliteitseisen'. De
ze instellingen nemen wel alle
maal deel aan het project 'dwang
en drang', een initiatief van GGZ
Nederland. Het moet het aantal se
paraties jaarlijks met 10 procent te
rugbrengen.
Volgens pvp'ers heeft dit bij de
meeste instellingen vooralsnog
geen merkbaar resultaat opgele
verd. De brancheorganisatie is het
daar niet mee eens. „Van de 42 in
stellingen die meedoen heeft de
helft de duur van de separaties be
kort. Het gaat om cultuurverande
ring en dat is een langdurig pro
ces", aldus Barth.
i I 1 en patiënt in de woon-
|H groep is agressief. Je
1—J neemt hem dan even
apart en vraagt hem wat er aan de
hand is. Als hij niet kalmeert en er
ontstaat een onveilige sfeer voor
de andere patiënten en het perso
neel, dan moet er ingegrepen wor
den. Je zorgt voor afleiding, gaat
bijvoorbeeld even met hem wan
delen. Als dat niet kan, bied je
hem medicatie aan. Als ook dat
niet helpt en er ontstaat een ge
vaarlijke situatie, wordt separatie
soms noodzakelijk", zegt Lamber
Miggiels, klinisch psycholoog van
de GGZ Noord- en Midden-Lim
burg in Venray. „Meestal zie je dit
soort situaties aankomen. Je kunt
dan collega's bellen met de vraag
of ze zo dadelijk even willen assis
teren. Bij accuut gevaar heb je een
pieper waarmee je collega's alar
meert, maar dat levert zoveel on
rust op dat je dat echt alleen in
noodsituaties gebruikt. De patiënt
wordt dan met een man of twee,
drie naar de separeercel gebracht."
Bij de cel aangekomen, wordt beke
ken of de patiënt suïcidaal is. In
dat geval moet hij zijn kleren,
waarmee hij zichzelf kan suïcide-
ren, uittrekken en krijgt hij scheur-
vrije kleding aan. Miggiels: „Een
vaak traumatische ervaring, maar
helaas onvermijdelijk."
De separeercel is zo 'prikkelarm'
en veüig als maar mogelijk is. Er is
een raam voor daglicht, een klok,
een matras, een schema waarop
de patiënt kan zien hoe laat hij bij
voorbeeld bezoek kan verwachten,
soms een schoolbord en een krijt
je en iets waarin hij zijn behoefte
kan doen maar waarmee hij zich
niet kan verwonden. Ieder kwar
tier komt er even iemand kijken.
„Het is ook absoluut niet de bedoe
ling om iemand op te bergen. Be
langrijk is juist dat de communica
tie open blijft."
Naast patiënten van de instelling
komen er ook mensen van buiten
in de isoleercel terecht. De ambu
lante geestelijke gezondheidszorg
is de afgelopen jaren versoberd.
Dat heeft tot gevolg dat bij een cri
sis bij een patiënt pas laat kan wor
den ingegrepen. Miggiels: „Meestal
komt er politie aan te pas. Dat is
voor patiënten vaak een schokken
de ervaring, met veel heisa erom
heen. Mocht je al agressief zijn,
dan is dat niet de manier om te
kalmeren."
Voordeel van het separeren is dat
een patiënt tot rust kan komen.
Ook kan hij zichzelf of anderen
niet meer verwonden en er ont
staat voor overige patiënten en het
personeel weer een veilige situatie.
Nadelen ziet Miggiels ook: Zo
lang iemand in de separeer zit,
vindt er geen behandeling plaats
en schuifje het probleem voor je
uit. Daarnaast is het een zeer trau
matische ervaring, zeker voor ang
stige en achterdochtige mensen.
Dat is ook een van de redenen dat
ik cameratoezicht in de cellen niet
toejuich. Achterdochtige mensen
worden daar niet rustiger van."
Dat Nederland met separeren vrij
hoog scoort in Europees opzicht is
voor hem geen verrassing. „In het
buitenland wordt veel eerder naar
medicatie gegrepen. Een* net
woord voor platspuiten. Dat zie je
in de statistieken niet terug. Toch
is het wel zo dat er soms te gemak
kelijk tot separatie wordt overge
gaan. Daarom is het goed dat er
projecten lopen als bijvoorbeeld
SMAKK: separeer minder, anders,
korter en kundiger. Dan blijkt dat
het aantal separaties minder kan."
