Mens in crisissituatie
gedraagt zich als aap
WOKMCAIU
0&5ÖT
'Backbenchers' illustreren kloof
tussen Washington en bevolking
15.50
8 I Woensdag 1 oktober 2008 PZC
Het psychologisch
effect van de
'zwarte maandag'.
door Dylan de Gruijl
DEN HAAG - Henriëtte Prast, hoog
leraar financiële planning, heeft
een voorkeur voor eenvoudige ver
gelijkingen als ze over de krediet
crisis spreekt. Neem het gedrag
van de consument toen er zwaar
weer kwam en een groot aantal re
keninghouders hun geld weghaal
den bij Fortis. „Je ziet net zoiets
als wanneer iemand voor de grap
'Brand!' roept in de bioscoop",
zegt ze. „Als iedereen gaat rennen,
dan móet je wel meevluchten. An
ders word je onder de voet gelo
pen." Prast wil maar zeggen: als de
kredietcrisis uit de hand loopt, is
dat volstrekt logisch gedrag. Geen
consument zal zijn spaarcenten
rustig op een bank laten staan als
anderen angstig al hun geld wegha
len. En geen consument zal auto's
en huizen kopen, als de rest de
hand op de knip houdt. In de eco
nomie gelden de wetten van de
jungle, en dus zie je kuddegedrag.
„Dat is tegelijk ook heel rationeel
gedrag", vertelt Prast. „In je eentje
kun je de economie nu eenmaal
niet redden. Je hebt geen andere
keus dan meedoen met de rest."
Bioloog Patrick van Veen herkent
dat als geen ander. De schrijver
van het boek 'Help, mijn baas is een
aap' adviseert over sociaal gedrag
van mensen in bedrijven: „Wij vor
men nog steeds een troep, net als
apen", aldus Van Veen. Het ver-
'Als er ergens een leeuw
staat, ga je niet discussiëren.
Dan vlucht je met zijn allen'
schil met een kudde schapen die
één kant opgaat, is dat een troep
bestaat uit individuen die voor
zichzelf nadenken. „Als er twee
rechts gaan, kan de ander denken:
ik ben eigenwijs, ik ga naar links."
Maar, waarschuwt Van Veen, dat
kan veranderen. Af en toe gebeurt
er iets waardoor apen op de vlucht
slaan, net als een kudde. En dat
geldt ook voor mensen „Als er er
gens een leeuw staat, ga je niet dis
cussiëren. Dan vlucht je met zijn
allen. Bij mensen zie je iets soort
gelijks gebeuren in panieksitua
ties."
Dat moment is volgens hem nog
niet aangebroken in de crisis.
Beurshandelaren schreeuwen wel
dat ze een leeuw zien, maar het ge
wone volk kijkt nog steeds vrij rus
tig om zich heen. „Dat is ons grote
geluk", zegt Van Veen. „Wij ruiken
de leeuw, maar zien die nog niet.
Daarom reageren we nog rustig.
Maar dat kan zo maar omslaan
naar paniekerig kuddegedrag."
Het Sociaal en Cultureel Planbu
reau (SCP) heeft ook nog geen aan
wijzingen dat de paniek onder con
sumenten is toegeslagen. Dat komt
simpelweg door de vertragingen
in de enquêtes die het uitvoert.
„Mensen zijn in het derde kwar
taal wel iets pessimistischer gewor
den over de economie", zegt
hoofdonderzoeker Paul Dekker.
„Toch waren ze over hun eigen fi
nanciële toekomst nog niet zo ne
gatief"
Kredietcrisis waaiert uit
De kredietcrisis woekerde ook gisteren weer over Europa. Een over
zicht van de belangrijkste gebeurtenissen.
- De Europese Commissie dringt erop aan dat het Amerikaanse reddings
plan voor de financiële sector er toch komt na de onverwachte afwijzing
van maandag. Dat Washington 700 miljard moet uittrekken om zwalken
de banken te steunen, stuit vooral bij de Republikeinen op verzet. Brussel
vindt dat de leiders in de VS 'staatsmanschap' moeten tonen.
- België, Frankrijk en Luxemburg pompen samen 6,4 miljard euro in Dexia.
De koers van het Frans-Belgische bank dook maandag omlaag na de be
kendmaking van grote verliezen op riskante Amerikaanse beleggingen.
Daarmee is Dexia na Fortis de tweede bank waarbij de Belgische staat in
grijpt.
Beleggers zien het niet meer zitten met de Royal Bank of Scotland
(RBS), die vorig jaar een van de partijen was die ABN Amro overnam. Ze
maken zich zorgen nu Fortis in zwaar weer is geraakt en zijn deel van ABN
Amro in de etalage heeft gezet. RBS zelf zegt dat er geen reden is voor
ongerustheid.
Ierland besluit volledig garant te staan voor spaartegoeden bij zes ban
ken. Dat kan een concurrentieverstorende maatregel op de Europese ban-
kenmarkt zijn, en dus in strijd met EU-regels. In andere landen, waaronder
Nederland, geldt slechts een gedeeltelijke garantie van het spaargeld:
20.000 euro volledig en nog eens 20.000 voor 90 procent.
De reddingsoperatie bij Fortis die Nederland, België en Luxemburg dit
weekend uitvoerden, wordt politiek gezien kamerbreed gesteund.
- De Republikeinse presidentskandidaat McCain beklemtoont dat hij een
reddingsoperatie voor financiële instellingen nastreeft. Hij wil het alleen
liever geen 'bailout' noemen, een woord dat in het Engels is afgeleid van
borgstelling en onsympathieker klinkt dan redding. Het werkwoord bail
betekent bovendien (leeg-)hozen.
De Amerikaanse Senaat zal vandaag mogelijk toch stemmen over het
reddingsplan voor noodlijdende banken, ondanks de afkeuring van het
Huis van Afgevaardigden maandag. Dat zeiden gisteren de Democratische
senatoren Kerry en Clinton. Normaal gesproken wacht de Senaat totdat
het Huis goedkeuring heeft gegeven.
(Vooi-iviolig Kafi-ewiel)
1 WOKK£N BAKK<£AJ T£PPANVAKJ
Tel. 0118 - 55 63 63
•cjeoof buitenterras *3 aparte zalen "kinderspeelhoeb •ruime parkeergelegenheid
Zwaanweg "14, Koude kerke www.devvokvcmwcilckeren.rAl
Afgevaardigden VS
luisteren naar meest
luidruchtige kiezers.
door onze correspondent
Frank Hendrickx
WASHINGTON - Congresleden heb
ben wel eens met meer plezier de
krant gelezen. „Waar de idioten re
geren", zo staat er boven een co
lumn in de New York Times.
„De naderende duisternis is min
stens zo veel van politieke aard als
van economische aard", conclu
deert de Washington Post. De
Wall Street Journal schampert:
'Deze lui kunnen nog geen worst
maken. Ze verdienen de minach
ting van het Amerikaanse publiek
volkomen'.
De smeekbedes van de politieke
top bleek weinig te betekenen
voor veel parlementariërs: 228 afge
vaardigden stemden 'nay' en
slechts 205 kozen 'yea'. 'Backben
chers', veelal onbekenden, grepen
in Washington de macht. Zeker is
dat president Bush amper nog in
vloed heeft. Hij belde nagenoeg al
le Republikeinse Congresleden uit
thuisstaat Texas. Het resultaat was
ontnuchterend: vijftien van de ne
gentien stemden tegen.
De stemming in het Huis van Afge
vaardigden was bovenal een illus
tratie van de brede kloof tussen de
machthebbers en een groot deel
van de bevolking. Veel afgevaardig
den die dwars lagen, zijn in een
heftige verkiezingsstrijd om hun
parlementszetel gewikkeld. Ze vre
zen de toorn van kiezers als ze de
gevestigde machten zouden vol
gen.
Van de elf Republikeinse afgevaar
digden die achter staan in de pei
lingen, stemden er acht tegen het
plan. Van de acht Democraten die
het meest moeten vrezen voor
hun zetel, stemden er vijf tegen.-
Er zal de komende dagen enorme
druk op de backbenchers worden
uitgeoefend. Twaalf overlopers zijn
genoeg om het plan nieuw leven
in te blazen. Maar veel dwarslig
gers zijn halsstarrig.
Paniek en chaos heerst door de kredietcrisis op de beursvloeren wereldwijd, zo ook in de Braziliaanse stad Sao Pau
lo. foto André Penner/AP
